Loftslag.
Landið nær yfir mörg loftslagsbelti.
Vetur eru kaldir í norðausturhlutanum.
Í Mið-Asíuhlutanum eru þurrar eyðimerkur.
Í suðurhlutanum, við jaðar hitabeltisins, ríkja
misserisvindar með
mikilli úrkomu og hita á sumrin.
Úrkoman er sveiflukennd.
Hin síðari ár hefur verið komið í veg fyrir flóð og þurrka með
byggingu stíflugarða.
Íbúarnir.
Meirihluti íbúanna eru Han-kínverjar (94%).
Minnihlutann skipa m.a.:
Chang, hui, uigurar, yi miao, Tíbetar, mongólar, mandshu, Kóreumenn,
jao og dong. Heildaríbúafjöldi var tæplega 1,4 milljarðar
í júlí 2006 (skv.
CIA World Fact Book).
Fólksfjölgun er 0,59% á ári.
Lífslíkur eru 72,58 ár.
Ólæsi er tæplega 10%.
Vinnuaflið er u.þ.b. 791,4 milljónir
(áætlun 2005).
Langflest vinnandi fólk starfar í landbúnaði.
Trúarbrögð.
Konfúsíusmus, búddatrú, taotrú.
Islamskir og kristnir minnihlutahópar. Lamatrú í Tíbet.
Tungumál.
Aðaltungan er kínverska (hákínverska), sem greinist í aragrúa
mállýzkna. Í fylkjum, sem hafa heimastjórn, eru tungumál þjóðflokka líka
opinber. Hinn 1. janúar
1979 var pinyin-umritunin tekin upp.
Ríkið.
Mao
Tse-tung lýsti yfir stofnun Kínverska alþýðulýðveldisins hinn 1.
oktober 1949 (Tshiang Kai-shek flúði til Taiwan).
Samkvæmt stjórnarskránni frá 1982 er landið alþýðulýðveldi byggt
á sósíalisma, lýðræði fólksins í anda marxisma, leninisma og maoisma,
undir stjórn kommúnistaflokksins.
Þjóðþingið er löggjafarþing, sem starfar í einni deild.
Fastanefnd þingsins gegnir hlutverki þjóðhöfðingja.
Ríkisráð (miðstjórn og framkvæmdastjórn) starfar undir stjórn
forsætisráðherra.
Stærsti
stjórnmálaflokkur
landsins er Kommúnistaflokkur Kína með 40 milljónir félaga.
Auk hans starfa nokkrir aðrir flokkar, sem eru algerlega
áhrifalausir.
Alþjóðastofnanir, sem Kína á aðild
að: S.þ. og ýmsar
sérstofnanir þeirra og sérsamningur við Evrópusambandið síðan 1975.
Stjórnsýsla.
Stjórnsvæði landsins eru
Peking, Tientsin, Shanghai, 21 hérað og 5 heimastjórnarfylki.
Héruðin og fylkin skiptast í sýslur og hreppa.
Borgir.
Höfuðborgin er Beijing (Stór-Peking = 11 millj. íb.).
Aðrar stórborgir:
Shanghai (12), Tianjin (8), Chongqing (7), Wuhan (6,2), Guangzhou
(Kanton; 5), Lüda (fyrrum Port Arthur/Dairen; 5), Shenyang (fyrrum
Mukden; 4,5), Chengdu (4), Nanjing (3), Harbin (2,5), Qinhuangdao
(2,5), Changsha (2,5), Xian (2,5), Qingdao (2), Lanzhou (2), Taiyuan
(2), Kunming (fyrrum Yünnan; 1,8), Zhengzhou (1,6), Changchun (1,5),
Jinan (1,5), Baotou (1,5), Fushun (1), Anshan (1), Lhasa (200þ.).
ATVINNUVEGIR
Landbúnaðarafurðir:
Hrísgrjón, maís, hveiti, hirsi, sykurreyr, sykurrófur, kartöflur,
sojabaunir, jarðhnetur, baðmull, smjörkál, tóbak, hampur, te, bananar,
ananas, olíufræ, tágaplöntur o.fl.
Þar að auki rækta kínverjar silkiorminn.
Jarðefni:
Steinkol, jarðolía, jarðgas, járngrýti, báxít, volfram, molybden
(efni, sem notað er til einangrunar, m.a. í bílkertum; lotunúmer 42),
kopar, blý, sink, tin, kvikasilfur, asbest, fosfat o.fl.
Iðnaður: Járn- og stálvinnsla, vélar, farartæki, elektrónísk tæki,
olíuhreinsun, olíuvörur o.fl.
Innflutningur:
Vélar, verksmiðjur, hrágúmmí, járn og stál, matvæli o.fl.
Útflutningur: Járngrýti, jarðolía, vefnaðarvörur, landbúnaðarafurðir
o.fl.
Brúttóþjóðarframleiðsla:
315 milljarðar US$ (1987; 22 billjónir ikr.).
HÁTÍÐAALMANAK
Hátíðaalmanak kínverja er hið stytzta í Asíu.
Margir eru því fegnir og álíta það lausn frá gamaldags venjum og
hjátrú en aðrir sakna litríkra og gleðilegra hátíða.
Vorhátíðin er haldin samkvæmt hinu hefðbundna tunglalmanaki og
færist því stöðugt til í tíma.
Aðrar hátíðir eru haldnar á sömu dögum á hverju ári.
Hátíðisdagar
1. janúar (nýársdagur), Vorhátíð
(janúar/febrúar; þriggja daga fjölskyldu hátíð), 1. maí (dagur
verkalýðsins), 1. oktober (þjóðhátíðardagur; stofnunar Kínverska
alþýðulýðveldisins 1949 minnst).
Fleiri kínverskra hátíða er getið í köflunum um Hongkong og
Taiwan. |