|
Bandaríki
Míkrónesíu er sjálfstætt ríki aragrúa eyja í Vestur-Kyrrahafi.
Ríki þess eða fylki eru Kosrae, Pohnpei (Ponape; höfuðb.
Kulunia), Chuuk (fyrrum Truk) og Yap.
Ríkjasambandið nær til 607 eyja, sem teygjast 2900 km yfir Karólíunueyjar
og er 701 km² að flatarmáli. Íbúafjöldinn
árið 1996 var rúmlega 125 þúsund (178 manns á hvern km²).
Efnahagslífið
byggist aðallega á sjálfsþurftarbúskap og fiskveiðum.
Fátt er um vermæt efni í jörðu, nema hágæða fosfat.
Möguleikar á svið ferðaþjónustu eru miklir eftir byggingu
tveggja flugvalla árið 1991 og stöðugrar uppbyggingar síðan.
Fjárstuðningur frá BNA er aðaltekjulindin. Árið 1994 nam verg þjóðarframleiðsla landsmanna US$ 202
miljónir (1.890.- á mann). Gjaldmiðillinn
er Bandaríkjadalur.
Sagan.
Íbúar Míkrónesíu komu fyrst til eyjanna fyrir u.þ.b. 3000
árum. Spánverjar komust
fyrstir Evrópumanna í tæri við eyjarnar um miðja 16. öld en gerðu
ekkert til að leggja þær undir sig fyrr en eftir 1874. Þá komu Þjóðverjar til skjalanna og keyptu eyjarnar af
Spánverjum. Árið 1920 fól
Þjóðabandalagið Japönum stjórn eyjanna og árið 1947 fólu
Sameinuðu þjóðirnar BNA yfirráðin.
Stjórnarskrá ríkisins var samþykkt árið 1979.
Hún gerir ráð fyrir kjörnu þingi og landstjóra í hverju
fylki. Kolonia á Pohnpei er höfuðborg ríkjasambandsins og
Moen-eyja í Chuuk-eyjaklasanum hefur flesta íbúa.
Árið 1986 gekk í gildi samningur við BNA um umsjón með
utanríkis- og hermálum. Öryggisráð
Sameinuðu þjóðanna hætti afskiptum af eyjunum árið 1990 og þær
urðu aðili að samtökunum 1991.
Íbúarnir.
Innfæddir
íbúar Bandaríkja Míkrónesíu eru víða að og af ólíkum
menningar- og tungumálauppruna. Íbúar
Yap-eyjar hefur melanesískt yfirbragð og tala fjarskylt tungumál
annarra í landinu. Íbúar
kóralhringeyjanna í Yap-fylki tala líka tungu og eiga svipaða
menningu og fólkið á Chuuk-eyjum, þótt hvorugir skilji tungur hinna
fyllilega. Íbúar Chuuk-
og Pohnpei-eyja tala margar mállýzkur og íbúar Kapingamarangi og
Nukuoro, tveggja kórarhringeyja í suðvesturhluta Pohnpei-fylkis, eru
Pólýnesar og tala tungu, sem er óskyld máli Pohnpei-búa.
Eina eyjan með eigin tungu er Kosrae.
Alls eru greinileg og svæðisbundin tungumál átta talsins og mállýzkur
úteyjanna auka verulega á fjölbreytnina.
Í
kringum helmingur íbúa Míkrónesíu býr á Chuuk-eyjum og u.þ.b.
30% á Pohnpei, og á Yap-eyju 10% og Kosrae-eyju 7%.
Á síðustu árum 20. aldar hófst talsverðir fólksflutningar
til þéttbýla eyjanna vegna atvinnu- og menntunarmöguleika, þannig að
um aldamótin bjó fjórðungur landsmanna í fjórum aðalborgunum, höfuðborgum
fylkjanna. Fæðingatíðni
er enn þá há og dregið hefur verulega úr dánartíðni.
Næstum allir íbúarnir eru kristnir.
Enska er helzta tungan, sem er notuð í viðskiptum og stjórnsýslu.
Stjórnsýsla
og félagsmál. Samkvæmt
stjórnarskránni frá 1979 er landið þingbundið forsetalýðveldi og
þingið starfar í einni deild. Þar
situr einn þingmaður frá hverju fylki eða ríki fjögur ár í senn
og þingmenn úr einmenningskjördæmum (kosnir til fjögurra ára í
senn) auk einn frá hverri eyjanna Yap og Kosrae, þriggja frá pohnpei
og fimm frá Chuuk. Hvert
hinna fjögurra ríkja hefur landstjóra, sem er kosinn í almennum
kosningum og einnar deildar löggjafarþing.
Engir stjórnmálaflokkar eru starfandi.
Dómskerfið byggist á hæstarétti, fylkisdómstólum og héraðsdómstólum.
Almenn lög gilda fyrir fylkin, ef þau stangast ekki á við alríkislög.
Barnaskólar
eru starfræktir á byggðum eyjum og í hverju fylki eru gagnfræðaskóli.
Háskóli Míkrónesíu er í Pohnpei og útibú í öðrum
fylkjum. Nokkrir bandarískir
háskólar bjóðast þeim, sem sækjast eftir menntun, sem er ekki í
boði heima. Sjúkrahús eru í hverri fylkishöfuðborg og heilsugæzlustöðvar
eru á öllum aðaleyjum. Galdralæknar
eru enn þá starfandi meðal íbúanna. |
