Mið-Ameríka
er syðsti hluti norðurameríska meginlandsins á milli Mexíkó og Suður-Ameríku.
Sumir fræðimenn leggja mörkin norðar, t.d. um Tehuantepeceiðið
í Mexíkó. Innan þessa svæðis eru löndin Belize, Gvatemala, El
Salvador, Hondúras, Níkaragva, Kostaríka og Panama, sem reyndar var talið
til Suður-Ameríku, þar til þessi skipting var ákveðin á ráðstefnu
um málið.
Mið-Ameríka nær
yfir mestan hluta mjókkandi eiðis, sem skilur að Karíbahaf og
Kyrrahaf. Eiðið
er mjóst um Darién í Panama, aðeins 50 km, og hvergi er lengra en 200 km til
sjávar fráöðrum stöðum í þessum heimshluta. Ímyndaður bogi milli landamæra Mexíkó og Kólumbíu er
u.þ.b. 1880 km langur og heildarflatarmál allra sjö landanna þar er u.þ.b.
523.865 km², sem er u.þ.b. helmingur flatarmáls Kólumbíu og fjórðungur
flatarmáls Mexíkó. Þau lenda innan marka, sem dregin eru milli
Hondurasflóa í Karíbahafi til Fonsecaflóa við Kyrrahaf og norður að
Nicoyaflóa í Kostaríka.
Mannfræðingar
nota oft orðið Mesoameríka til að túlka forkólumbísk menningarsvæði
indíána.
Í
kenningum menningarlandfræðinga nær Mið-Ameríka yfir Mexíkó og
Karíbaeyjar. Strandsvæðin
eru utan Mesoameríku, því að þar hafa innfæddir stöðugt blandast
aðkomufólki frá Evrópu, Afríku og síðast frá BNA.
Inni í landi búa ættflokkar indíána, sem hafa ekki orðið
fyrir eins miklum áhrifum og áreiti á spænskum nýlendutímum.
Landslagsmyndir
Mið-Ameríku eru marg- og fjölbreyttar.
Mörg svæði eru rækilega einangruð hvert frá öðru landfræðilega.
Hásléttur taka við af láglendi og brattar hlíðar hærri
fjalla rísa upp af sléttunum. Hitabeltisloftslagið
er breytilegt eftir hæð yfir sjó og lungi íbúanna hefur kosið að
búa á beltinu milli 900 og 2400 m yfir sjó, þar sem er svalara og
minni hætta á sjúkdómum, sem fylgja láglendinu, s.s. fenjasvæðum.
Austurhluti Mið-Ameríkusvæðisins er vaxinn regnskógi, þar
sem fátt er um íbúa. Á
vestanverðu svæðinu er íbúafjöldinn víða orðinn allt of mikill
og ekki stendur eftir strá af upprunalegum gróðri.
Skammvinnt
stjórnmálasamband Mið-Ameríkunýlendnanna eftir að þær fengu sjálfstæði
frá Spáni entist ekki nema í tvo áratugi.
Þá var hafizt handa um ríkjastofnun og skipulagningu landamæra
milli núverandi ríkja. Þessar
þjóðir bundust síðan sterkari böndum við viðskiptalönd sín en
innbyrðis, einkum við BNA. Tilraunir
til að byggja upp sjálfstæð efnahagskerfi í löndum Mið-Ameríku fóru
út um þúfur á sjöunda og áttunda áratugnum vegna fjármálakreppu. Eftirköstin voru óeirðir og stjórnmálalegur ágreiningur
vegna spillingar og lakra kjara hinna fátæku, sem voru og eru langstærsti
hluti þessara þjóða.
.
|