LANDIÐ.
Stærsti
hluti Kóreuskagans er frá forkambrískum tíma (>540 milljón ára)
og helztu bergtegundir eru granít og gneiss.
Landið er að mestu fjöllótt með dalverpum og láglendi með
ströndum fram. T’aebaek-fjöllin,
sem marka vatnaskil Kóreuskagans, liggja frá norðri til suðurs meðfram
austurströndinni inn í Norður-Kóreu.
Nokkrir fjallgarðar kvíslast út frá þeim til suðvesturs.
Hinn mesti þeirra, Sobaek-fjöll, bugðast þvert yfir skagann.
Fjöllin í Suður-Kóreu eru ekki há og rísa hæst í 1708 m
og 1904 m í T’aebaek-fjöllum (Sorak-fjall og Chiri-fjall).
Hæsta fjall landsins er útbrunnið eldfjall, Halla á
Cheju-eyju (1950m).
Cheju-eyjar eru tvær eldfjallaeyjar fyrir suðuroddanum og
Ullung-eyja u.þ.b. 140 km frá austurströndinni í Japanshafi.
Á meginlandinu er eitt eldbrunnið svæði í Kangwon-héraði.
Talsvert láglendi er meðfram neðri hluta helztu fljótanna.
Austrurströndin er tiltölulega bein en suður- og
vesturstrendurnar eru þéttskornar víkum með fjölda eyja.
Munurinn milli flóðs og fjöru í hinu grunna Gulahafi er allt
að 9 metrum, mestur við Inch’on, hafnarborg Seoul.
Vatnasvið
og jarðvegur. Aðalfljót Suður-Kóreu eru Han, Kum og Naktong, sem eiga sér
öll upptök í T’aebaek-fjöllum.
Þær streyma um fjöllin niður á láglendið.
Flestar ár landsins stefna til vesturs eða suðurs, annaðhvort
til Gulahafs eða Austur-Kínahafs.
Fáar, straumharðar og stuttar ár renna til austurs frá
T’aebaek-fjöllum. Naktongáin er lengst og rennur 536 km til suðurs út ít Kóreusund.
Vatnsmagn ánna er mjög mismunandi og mest á sumrin, þegar
mest rignir.
Jarðvegurinn
er að mestu úr graníti og gneiss.
Sandborinn og brúnn jarðvegur er algengur. Yfirleitt er hann vel skolaður og inniheldur lítið af lífrænum
efnum. Öskugrár skógajarðvegur
finnst uppi í hálendinu.
Loftslagið.
Asíska meginlandið hefur mest áhrif á loftslag Kóreuskagans.
Það veldur miklum hitamun milli sumars og vetrar og norðaustan
misserisvindinum (monsún), sem hefur áhrif á úrkomumunstur landsins.
Hitamunurinn í norðurhlutanum og inni í landi er meiri en í
suðurhlutanum og með ströndum fram, þar sem meginlandsloftslagsins gætir
ekki eins mikið.
Veturnir
eru tiltölulega kaldir og þurrir og sumrin eru heit og rök.
Meðalhiti kaldasta mánaðarins, janúar, er –5°C í Seoul en
2°C í Pusan á suðausturströndinni. Sumarhitinn er fremur jafn um allt landið (ágúst: 25°C).
Meðalársúrkoman er 900-1500 mm á meginlandinu.
Taegu á austurströndinni er þurrasta svæðið en suðurströndin
er úrkomusömust. Á Suður-Cheju-eyjum er meðalársúrkoman 1750 mm.
Nærri 40% ársúrkomunnar fellur til jarðar á tímabilinu júní-ágúst,
þegar sumarmonsúninn ríkir. Þessa munar gætir minna í suðurhluta landsins.
Vetrarúrkoman er aðallega snjór og mest snjóar í
T’aebaek-fjöllum. Í norðanverðu
hálendinu eru að meðaltali 170 frostlausir dagar á ári og á
Cheju-eyjum eru þeir rúmlega 240.
Flóra
og fána.
Löng, heit og rök sumrin eru hagstæð þéttvaxinn og fjölbreyttan
gróður landsins (4500 teg. eru þekktar).
Fyrrum þöktu skógar u.þ.b. tvo þriðjunga landsins en nú er
upprunalegur skógur landsins að mestu horfinn.
Á litlum svæðum á suðurströndinni og á Cheju-eyjum eru sígræn,
jaðartrópísk skógasvæði með breiðlaufungum (kamelíutré og kamfórutré)
og barrtrjám. Á skógasvæðum,
sem fella laufin á haustin, eru m.a. eik, hlynur, elri, zelkova og
birki. Ýmsar tegundir furu
eru algengar og víða finnst lerki, greni og ýr.
Meðal náttúrulegra trjáa er runni af ólífuætt (Abeliophyllum
distichum).
Dýralífið
á skaganum öllum er líkt og í Norðaustur-Kína.
Talsvert er af dádýrum. Fyrrum
var mikið um tígrisdýr, hlébarða, gaupur og birni en nú eru þessar
tegundir mjög fátíðar. Fuglategundir
eru u.þ.b. 380, flestar farfuglar.
Margar tegundir fiska, skriðdýra og annarra vatnadýra eru í hættu
vegna ofnýtingar og mengunar nema á hlutlausa beltinu beggja vegna 38.
breiddarbaugsins, þar sem umferð manna hefur verið bönnuð síðan
á fyrri hluta fimmta áratugar 20. aldar. |