|
Árdalir
og láglendissvæði með ströndum fram eru þéttsetin misstórum þorpum.
Algengt er að sjá slíkar byggðir kúrandi við suðurrætur
fjalla og hæða, sem skýla þeim fyrir kaldri norðvestanáttinni á
veturna. Víða með ströndinni
er skammt milli fiskiþorpa. Uppi
til fjalla eru byggðirnar mun drefiðari og allt frá sjöunda áratugi
20. aldar hefur straumurinn legið úr dreifbýlinu til borganna.
Seoul og útborgir hennar, s.s. Avang, Songnam, Suwon og
Puch’on, hafa vaxið gríðarlega og nú er erfitt fyrir ókunnuga að
þekkja mörkin milli þeirra. Aðrar
borgir, sem svipaða sögu má segja um og hafa fleiri en 1 milljón íbúa
eru Pusan, Taegu, Inch’on, Kwangju og Taejon. Litlar og meðalstórar borgir, þjónustumiðstöðvar í
dreifbýlinu, hafa ekki þróazt á svipaðan hátt, heldur staðið í
stað.
Þjóðerni
og tungumál.
Kóreska þjóðin tengdist líklega öðrum þjóðflokkum í Mið-Asíu,
s.s. við Bækalvatn, í Mongólíu og við strendur Gulahafs. Steinaldarminjar og aðrar Fornminjar, sem fundust í
Sokch’ang nærri Kongju, eru mjög lík.
Útlendingum fer nú fjölgandi, aðallega í stórborgum
landsins. Auk bandarískra hermanna, borgarkínverja og erlendra viðskiptamanna
og diplómata hafa tugþúsundir verkamanna streymt inn í landið frá
Kína og Suðaustur-Asíu. Kóreumenn
tala kóresku, sem er oft talin meðal altæsku tungumálanna.
Hún er skyld japönsku og býr yfir fjölda kínverskra tökuorða.
Kóreska ritmálið, hangul í Suður-Kóreu og choson muntcha í
Norður-Kóreu, er samansett úr hljóðtáknum fyrir hina 10 sérhljóða
og 14 samhljóða. Suðurkóreumenn rita málið oft með kínverskum táknum og
hangul í bland, þótt tilhneiging sé til að nota kínversku táknin
í minna mæli. Fjöldi
enskra orða og orðatiltækja hafa læðzt inn í málið frá því að
bandaríkjamenn komu til landsins í kringum 1950.
Trúarbrögð.
Íbúar landsins búa við trúfrelsi samkvæmt stjórnarskránni
og þeir búa ekki við nein opinber trúarbrögð.
Það er heldur ekkert algilt samræmi í trúarbrögðum þeirra,
sem veldur gestum landsins talsverðum heilabrotum.
Þannig getur einstaklingur aðhyllzt búddisma og fylgt
kenningum Konfúsíusar og Taós samtímis.
Búddismi, sem barst fyrst til landsins á 4. öld og var opinber
trú Koryo-ættarinnar (918-1392), á sér flesta fylgjendur.
Kristnin er tiltölulega ný af nálinni, þar sem katólskir trúboðar
komu fyrst til landsins á 18. öld.
Mótmælendatrúboðar komu einni öld síðar.
Núna mynda kristnir annan stærsta trúarhópinn í landinu og mótmælendur
eru miklu fleiri en katólskir. Kristnin
hefur haft afgerandi áhrif á nútímavæðingu þjóðfélagsins.
Kenningar Konfúsíusar voru grundvöllur siðfræði landsmanna
á dögum Choson- (Yi-) ættarinnar (1392-1910).
Þótt fylgjendur þeirra séu nú tiltölulega fáir, fylgja
flestar kóreskar fjölskyldur meginreglum þeirra, þar með talið
forfeðradýrkun. Meðal
hinna „nýrri” trúarbragða eru wonbulgyo (Won búddismi),
Taejongyo og Ch’ondogyo. Ch’ondogyo
(himneska leiðin), sem gekk áður undir nafninu Tonghak (austræn
speki), er blanda búddisma, konfúsíusisma, kristni og jafnvel taóisma. Þessi trú breiddist út á síðari hluta 19. aldar.
Shamanismi, sem innifelur trú á guði, djöfla og anda forfeðranna
og presta (shaman), sem hafa samband við þá, og hefðbundin andatrú
eiga sér líka fylgjendur, þótt hefðir þeirra takmarkist við ákveðin
tækifæri eins og jarðarfarir.
Búseta.
Íbúafjöldinn rúmlega tvöfaldaðist á áratugunum 1950-90.
Eftir 1960 dró mjög úr fæðinga- og dánartíðni.
Fæðingatíðnin dróst saman vegna áróðurs um fjölskyldustærð,
sem hófst eftir 1965, og bættra lífsskilyrða, aukinnar menntunar og
umskiptanna í þjóðfélaginu, sem breyttist úr bændasamfélagi í
borgar- og iðnaðarsamfélag.
Ör
fjölgun borgarbúa á kostnað dreifbýlisins eru aðaleinkenni þjóðfélagsins
á þessum tíma og fram á okkar daga og 75% landsmanna búa nú í
borgum, u.þ.b. helmingur í hinum sex stærstu.
Ungt fólk býr í borgunum og eldra fólkið varð eftir í
dreifbýlinu. Heildarfjöldi
íbúa Suður-Kóreu er 2½ sinnum meiri en í Norður-Kóreu.
Mikill
fjöldi Kóreumanna fluttist úr landi fyrir síðari heimsstyrjöldina.
Norðurkóreumenn fluttust til Mansjúríu og Suðurkóreumenn
til Japans. Nærri tvær milljónir þeirra bjuggu í Mansjúríu og Síberíu
árið 1945 og svipaður fjöldi í Japan.
Mesti fólksstraumurinn lá frá Norður-Kóreu eftir síðari
heimsstyrjöldina, aðallega í Kóreustríðinu og eftir það.
Tvær milljónir manna flúðu til suðurs á þessu tímabili og
settust að í aðalborgunum. Auk
þessara fólksflutninga settist mikill fjöldi Kóreumanna að í öðrum
löndum, s.s. BNA og Kanada. |
