Eftir
stjórnarskrárbreytingar 1987 er talað um sjötta lýðveldið í Suður-Kóreu.
Samkvæmt nýju stjórnarskránni er stjórnsýslan með svipuðu
skipulagi og hin bandaríska og aðskilnaði löggjafar-, framkvæmda-
og dómsvalds. Mikil miðstýring
réði ríkjum fram að gildistöku hennar.
Forsetinn hefur verið kosinn í beinum kosningum síðan 1987
til fimm ára í senn. Hann
er æðsti maður ríkisins, framkvæmdavaldsins og hers landsins.
Ríkisráðið sitja forsetinn, forsætisráðherra og ráðuneyti
hans og ráðherrar án sérstaks embættis.
Forsetinn skipar forsætisráðherra og þingið verður síðan
að samþykkja skipunina. Löggjafarvaldið
er í höndum þingsins (Kuk Hoe), sem starfar í einni deild.
Þingið var endurreist 1980 eftir að það hafði verið óvirkt
um nokkurra ára skeið og völd þess jukust verulega árið 1987. Þingmennirnir 299 er kosnir í beinum og óbeinum kosningum
til fjögurra ára.
Landinu
er skipt í níu stjórnsýslueiningar (do eða to), Cheju,
Norður-Cholla, Suður-Cholla, Norður-Ch’ungch’ong, Suður-Ch’ungch’ong,
Kangwon, kyonggi, Norður-Kyongsang og Suður Kyongsang og Seoul
(t’ukpyolsi) og fimm aðrar stórborgir (kwqngyoksi), Pusan, Taegu,
Inch’on, Kwangju og Taejon. Hvert
þessara stjórnsýslusvæða er undir stjórn löggjafaráða, sem eru
kosin í beinum kosningum. Héruðunum
er síðan skipt niður í sýslur (gun) og borgir (si) sem er skipt í
svæði (ku) og hverfi (tong). Héraðsstjórar
og borgarstjórar stórborganna eru kosnir í beinum kosningum.
Til
ársins 1972 ríkti tveggja flokka kerfi í landinu.
Þá jukust völd stjórnarflokksins verulega og áhrif stjórnarandstöðunnar
minnkuðu vegna aðgerða ríkisstjórnarinnar.
Á níunda áratugnum voru takmarkanir stjórnarinnar á
starfsemi annarra flokka afnumdar.
Stjórnarandstöðunni var leyft að taka fullan þátt í stjórnmálalífinu
en hún klofnaði og fleiri flokkar spruttu upp.
Lýðveldisflokkurinn (DJP), sen hefur verið við stjórn síðan
hann var stofnaður árið 1963, varð að Frjálslynda lýðveldisflokknum
árið 1990, þegar tveir stjórnarandstöðuflokkar sameinuðust honum.
Lýðræðisflokkurinn og Sameinaði þjóðarflokkurinn eru orðnir
aðalstjórnarandstöðuflokkarnir.
Dómskerfið. Æðstu dómstig landsins eru Hæstiréttur og þrír áfrýjunardómstólar,
12 héraðsdómar og fjölskyldudómstóll.
Hæstirétti er ætlað að túlka stjórnarskrána og lög héraðanna
og hafa eftirlit með reglugerðum og aðgerðum ríkisstjórna
landsins. Forsetinn skipar
yfirdómara með samþykki þingsins eftir tillögum dómararáðsins.
Herinn
og öryggismál. Suður-Kórea
hefur stóran og velbúinn her (landher, sjóher og flugher), sem er
þó talsvert minni en hinn norðurkóreski.
Landherinn er langstærstur og getur gripið til fjölmenns
varaliðs. Allir karlmenn eru herskyldir og aðalmarkmið hersins er að
koma í veg fyrir eða verjast innrás frá Norður-Kóreu.
Eftir Kóreustríðið 1953 sömdu Suðurkóreumenn um hernaðarbandalag
við BNA og síðan hafa verið stórar herdeildir Bandaríkjamanna í
landinu.
Þjóðaröryggisstofnunin
sér um söfnun upplýsinga, sem varða þjóðaröryggi.
Öryggisstofnun hersins er á höndum stjórnar varnarmála.
Ríkislögreglan annast almenn lögreglustörf, eftirlit með
starfsemi kommúnista og berst við óeirðaseggi.
Menntunarmál. Skólaskyldan er 6 ár og nánast öll börn ganga í skóla.
Langflest börn halda áfram í gagnfræðaskóla (3 ár) og
langflestir gagnfræðingar halda áfram námi í mennta- eða tækniskólum.
Þriðjungur (u.þ.b.) menntaskólanema halda áfram á háskólastigi.
Háskólum og skólum á háskólastigi fjölgaði mjög eftir síðari
heimsstyrjöldina. Flestir
beztu skólanna eru í Seoul. Aðgangi
að æðri menntastofnunum er stýrt með mjög erfiðum inngönguprófum,
sem nemendur verða að undirbúa sig vel fyrir.
Heilbrigðiskerfið.
Eftir Kóreustríðið batnaði aðgangur að heilsugæzlu gífurlega
en enn þá er pottur víða brotinn vegna ófullnægjandi aðstöðu og
fæðar starfsfólks, einkum í sveitum landsins.
Flestir landsmenn njóta nú tryggingarkerfis.
Heilsu landsmanna og hreinlæti hefur farið mjög fram og dregið
hefur úr faröldrum. Lífslíkur
frá fæðingu jukust verulega eftir miðja síðustu öld, þegar dánartíðnin
minnkaði um rúmlega helming.
Almenna
tryggingarkerfið er tiltölulega nýtt og hefur sínar takmarkanir.
Það tryggir umönnun fatlaðra hermanna, heimili fyrir ýmsa hópa
(eldri borgara, heimilislausa, fatlaðar stríðsekkjur og munaðarlausa),
atvinnumenntun kvenna og vörzlu ungra afbrotamanna.
Í kjölfar eyðileggingar Kóreustríðsins komu ýmsir aðilar
til skjalanna við uppbygginguna (Sameinuðu þjóðirnar, ýmsar
stofnanir Bandaríkjahers og félög sjálfboðaliða). Tekjur heimilanna jukust verulega, einkum meðal iðnverkafólks.
Þrátt fyrir allar þessar almennu framfarir og bætt lífskjör,
virðist erfitt að bæta kjör þeirra, sem búa í sveitum landsins.
Húsnæðismál. Borgir landsins hafa þanizt út, einkum Seoul og Pusan, og
landslag þeirra hefur breytzt verulega.
Fyrir 1960 voru háhýsi fá og flest hús lægri en tíu hæða.
Nú eru háhýsablokkir algengar í stórborgunum.
Vegna þessarar hröðu þróunar hefur verið erfitt að auka ýmsa
þjónustu samtímis (vatnsveitur, samgöngur og fráveitur).
Þróunin er hægari en fjölgun íbúanna, þannig að húsnæðiseklu
gætir enn þá. |