Landslagslínurnar
sýna skýrari skiptingu í svæði frá vestri til austurs.
Í norðri eru mýrlendi og sandöldur meðfram Eystrasaltsströndinni
og sunnan þeirra eru jökulöldur með miklum fjölda stöðuvatna.
Syðsta jökulaldan sýnir okkur hve langt suður tungur ísaldarjökulsins
teygðu sig á síðasta kuldaskeiði.
Sunnar kemur miðláglendið skorið gömlum farvegum jökulánna,
sem báru fram fjórsaman og leirkenndan jarðveg (löss).
Syðst er fjórða landslagsbeltið, fjalllendið, sem er víða
undurfagurt.
Mestallt
vatn, sem rennur um landið stemmir að ósi við Eystrasalt, u.þ.b.
helmingur þess í ánni Vislu (Vistula) og þriðjungur í
Oder.
Flóðahætta er veruleg á láglendissvæðum landsins tvisvar
á ári. Á vorin hlánar
fyrst syðst til fjalla og ísstíflur geta valdið verulegum usla og miðsumars,
í júlí, geta sumarrigningar valdið flóðum.
Heildarflatarmál stöðuvatna er u.þ.b.3110 km² og flest eru
þau í jökulöldubeltinu í landinu norðanverðu.
Varsjá
er stærsta borg landsins, a.m.k. tvöfalt stærri en hin næststærsta.
Hún státar af gömlum, sögulegum kjarna (Stare Miasto) á
vesturbakka Vislu og 18. aldar úthverfum (Nowe Miasto) til norðurs og
Krakowskie Przedmiescie til suðurs.
U.þ.b. 85% borgarinnar eyðilögðust í síðari heimsstyrjöldinni,
þannig að mestur hluti hennar reis eftir 1950 í sovézkri mynd. Menningar- og vísindahöllin gnæfir yfir borginni og alþýðan
býr í grámóskulegum og risavöxnum fjölbýlishúsum, sem voru byggð
í úthverfum borgarinnar á 7. og 8. áratugunum.
Kraká,
upprunalega höfuðborg landsins, Gdansk, Poznan og Wroclaw (Breslau)
eru að mörgu leyti líkar Varsjá.
Þær eiga sína misstóru, gömlu kjarna umkringda húsum frá
19. öld en þó einkum 20. aldar iðnfyrirtæki og lélega bústaði
almennings. Næststærsta
borg landsins, Lódz, á sér byggingarsögu frá 19. öld, þegar hún
varð að mikilvægustu miðstöð vefnaðar í rússneska keisaradæminu.
Önnur helztu þéttbýli landsins eru í suðurhluta Efri-Selesíu.
Þau byggjast aðallega á námuvinnslu og iðnaði og eru á 50
km löngu belti milli Dabrowa Górnicza til Gliwice. |