Landið
liggur á milli 26°50' og 28°20'N og 88°50' og 92°50'A.
Norðan þess er kínverska sjálfstjórnarsvæðið Tíbet og að
vestan, sunnan og austan eru indversku ríkin Sikkim, Vestur-Bengal og
Arunachal Pradesh. Bútan
er mjög sundurskorið hálendi
og hæðarmunur er mikill. Jökli
hulinn Kulakangri-tindur norður í Himalajafjöllum er 7554 m hár og
þaðan lækkar landið á 140 km breiðri spildu til suðurs, niður í
djúpa dali við þverár Brahmaputra í 2000-3000 m hæð og alla leið
niður í frumskógana á sléttum Ganges og Brahma-putra í 160 m hæð.
Loftslagið
fer að mestu eftir hæð landshlutanna yfir sjávarmáli.
Efst er heimskautaloftslag, svaltemprað á miðhálendinu og jaðartrópískt
monsúnloftslag þar sem lægst er syðst.
Á sumrin er úrkoman mest (80%), 2500 mm
syðst og 5000 mm í fjöllunum.
Árstíðirnar fjórar eru líkar hinum mið-evrópsku.
Oft blása kaldir vindar niður úr fjöllunum.
Gróðurinn
og dýralífið er háð loftslaginu og hæð yfir sjó.
Efst í fjöllunum vex Alpagróður, graslendi með birkiskógum.
Sígrænn blandskógur vex á miðhálendinu og jaðartrópískur
regnskógur á láglendinu. Fjöldi
jurtategunda er mikill og sérstaka athygli vekja orkídeurnar.
Það
er gaman að skoða dýralífið í Manasvillidýragarðinum (Manas
Game Sanctuary) í suðurhlutanum (nashyrningar, tígrar, hlébarðar, fílar,
birnir, buffalar, hirtir, pýtonslöngur og langúrapar).
Þarna er líka mikill fjöldi hitabeltisfugla, sem bezt er að
skoða á veturna.
Íbúarnir.
Samkvæmt
opinberum tölum eru íbúar landsins 1,4 milljónir talsins.
Langflestir þeirra búa breiðum og frjósömum dölum
Himalajafjallanna í 1200 til 3500 m hæð yfir sjó.
Þar strita þeir við stallaræktun hrísgrjóna, hveitis, maís,
bókhveitis og ýmiss konar grænmetis og ávaxta.
Suður- og austurhlutar landsins eru þéttbýlastir.
U.þ.b. tveir þriðju hlutar íbúanna eru Bothia (Bhutija) og
Lhopa af tíbetskum uppruna. Þetta
fólk býr aðallega í norður- og miðhlutum landsins og er Buddhatrúar.
Fjórðungur íbúanna er afkomendur innflytjenda, sem komu til
landsins seint á 19. öld frá Nepal og býr í suðurhlutanum.
Þetta fólk talar nepölsku og er hindúatrúar.
Shartshopfólkið býr í austurhlutanum í kringum Tashigang.
Þessi ættbálkur hefur búið lengst í landinu og er skyldur
fjallafólkinu í Norðaustur-Indlandi.
Annar minnihluta-hópur, Leptsha (Rong), býr í vesturhlutanum
og er Buddhatrúar.
Bútanar
eru þekktir fyrir vingjarnleik, gestrisni og umburðalyndi. Fjallafólkið
er varkárt og yfirvegað í skoðunum og lætur sér fátt um framfarir
og breytingar í heiminum finnast.
Það flytur afurðir sínar til flestra markaða á láglendinu
og selur þær þar. Alls
staðar í sveitum landsins býr fólkið við sömu nægjusemi og
fyrrum. Það býr í stórum,
ferhyrndum, hvítum húsum úr grjóti, timbri og leir og skreytir þau
með litríkum myndum. Þökin
eru úr steinflög-um, sem eru fergðar með grjóti til að varna foki,
þegar vindar blása af fjöllum. Viðskiptin
í sveitunum byggjast enn þá á vöruskiptum, en í suðurhlutanum er
farið að nota gjaldmiðil.
Ólæsi
er 90%. Skortur á kennurum
og samgönguerfiðleikar gera það að verkum, að aðeins 15% barna
geta notið skólagöngu.
Trúarbrögð.
Drukpa-Buddhatrú
er ríkistrú. Hún er
grein af Kagjud-kenningum Mahayana-Buddhatrúar (rauðhettumunkar; regla
Pantshen Lama). Helgisiðir
þessara trúarbragða eru félagslegur grundvöllur ríkisins.
Merki þeirra er að finna í öllum siðum og lífsviðhorfum íbúanna,
þótt fjórðungur þeirra séu hindúar.
Tungumál.
Dsongkha
er ríkismálið. Það er
tíbetsk mállýzka með mörgum séreinkennum, einkum í framburði.
Ritmálið er ukan. Tshokay
er hið hefðbundna ritmál og er notað í klausturskólunum.
Mállýzkurnar eru mjög mismunandi, jafnvel í sama dalnum, og
valda erfiðleikum í samskiptum fólks.
Shartshopkha er útbreidd mállýzka á svæðinu í kringum
Tashigang í austurhlutanum, bumthangha í miðhlutanum og nepalska er
töluð í suðurhlutanum.
Enska
hefur verið kennd í skólum frá árinu 1960.
Það vantar þó mikið á, að enskukunnáttan sé nægileg, en
fólk, sem hefur samneyti við erlenda gesti, spjarar sig ágætlega.
Bútanar
búa við trúarlega og menningarlega arfleifð frá Tíbet, Kína,
Indlandi og Nepal og varðveita hana betur en fólkið í upprunalöndunum.
Það er fjölmargt, sem mælir með heimsókn til Bútan:
Undurfögur náttúra og landslag, litskrúðugar trúarhátíðir,
falleg klaustur og aðrar byggingar og elskulegt fólk. |