Heimildir
um líf og störf fólks á þessu landsvæði áður en búddatrúin hélt
innreið sína á 7. öld eru rýrar.
Konungur Tíbets, Srong Bitsan Sgan Po, sem var Buddhatrúar, er
sagður hafa reist fyrstu musterin (Lhakhang) í Bútan (í Jampe í
Bumthang og í Kyitchu í Paro). Í
lok áttundu aldar ferðaðist hinn heilagi Búddamaður, Padmasambhava
(Guru Rimpo-che) frá Tíbet til Bumthang og stofnaði víða á leiðinni
fjalla- og hellaklaustur, þ.á.m. hið þekkt-asta, Taktsang (= Tígrisbælið)
í Paro-dalnum.
Frá
11. öld urðu Kagjud-kenningar Buddhatrúarinnar ofan á, en á
15.-16. öld kom Padmalingpa hinn lærði (1450-1521) fram með
Drukpakenningarnar. Shabdrung
Ngawang Namgjal, sem kom til Bútan frá Tíbet árið 1616, gerði
Drukpa að trúargrundvelli í Landi þrumudrekans (Druk-jul).
Shabdrung er nú sameiningartákn landsins, löggjafi og stofnandi
merkustu klaustra (Drongs) þess. Hann
kom einnig á fót ríkisstjórn, sem byggðist á yfirráðum hinna
andlegu og veraldlegu stétta (Je Khempo og Desi) og átti oft í erfiðleikum
þar til Sir Ugyen Wangchuk (landstjóri í tongsa frá 1883) var valinn
fyrsti konungur Bútan. Stjórnarformið
í Bútan á að mestu rætur að rekja til þessara daga.
Þar er erfðaeinveldi, sem hefur takmarkaða stjórnar-skrá.
Sir Ugyen Wangchuk stjórnaði sem Druk Gjalpo ('Hinn prísaði
stjórn-andi Druk-þjóðarinnar') til árisins 1926, þegar sonur hans,
Jigme Wangchuk tók við völdum. Þriðji
einvaldurinn, Jigme Dorji Wangchuk tók við völdum árið 1952 en lézt
snögglega árið 1972 (43 ára).
Hann var kallaður
Faðir
Bútans nútímans og undir hans stjórn breytti landið um svip.
Sonur hans, núverandi konungur, Jigme Singye Wangchuk, tók við
völdum 1972 en var krýndur árið 1974.
Í
kjölfar brezku Younghusbandherfararinnar til Lhasa gerði Indland
stjórnarsáttmála við Bútan árið 1910 til að hindra, að Kínverjar
héldu áfram suðurgöngu sinni frá Tíbet.
Indland tók að sér utanríkismál Bútans og gætti þess að
allrar hófsemi væri gætt í innanríkismálum.
Eftir að Indland varð sjálfstætt ríki var samningurinn
endurnýjaður árið 1949. Atburðirnir
í Tíbet árið 1959 bundu Bútan og Indland sterkari böndum og
Indverjar styrktu Bútana til þess að komast nær nútímanum til að
hindra að landið hlyti sömu örlög og Tíbet.
Bútan varð meðlimur í S.þ. árið 1971 fyrir tilstilli
Indverja.
Eftir
1978, þegar pólitísk spenna minnkaði í Kínverska
alþýðulýðveldinu,
fóru Bútanar að skjóta stoðum undir sjálfstæði og sjálfræði
sitt en hafa þó gætt þess, að ógna ekki um of indverskum
hagsmunum. Indverjar hafa
stutt Bútana á ýmsan hátt á leið þeirra til sjálfstæðis, s.s.
með því að nema úr gildi landakort, þar sem Bútan er hluti
Indlands. Framfarir innanlands í Bútan auka öryggi fulltrúa
landsins á alþjóðlegum vettvangi.
Á síðari árum hefur stjórnin í Bútan staðið í viðræðum
við stjórnir Indlands og Kína um varanleg landa-mæri ríkjanna.
Þjálfunardeild indverska hersins (Imtra) hefur þjálfað þúsundir
hermanna hins konunglega hers Bútans í Ha Dzong.
Indverjar eiga mikilla hagsmuna að gæta, hvað snertir varnir Bútans,
vegna hættunnar á því, að Kínverjar í Tíbet sneiði norðvesturhéruð
landsins af um hin svonefndu Siliguri-göng.
Bútanar minnast einnig ítrekaðra innrásartilrauna Tíbeta
snemma á 17. öld.
Árið
1953 var bútanska þjóðþingið kallað saman.
Þar sitja 150 þingmenn (105 þeirra kosnir í beinum
kosningum). Tólf þingmenn
eru fulltrúar klerka og 33 eru embættismenn.
Þingið kemur saman tvisvar á ári og er æðsta löggjafarsamkundan.
Níu manns skipa hið konunglega ráð, þar af eru fimm þingmenn.
Þetta ráð fundar óreglulega og er í raun hluti ríkisstjórnarinnar.
Konungurinn skipar ríkisstjórnina ráðherrum, þingmönnum og
öðrum til þess föllnum embættismönnum. Konungurinn hefur öll völdin í hendi sér, þótt hann
geri sér far um að fara að ráðum stjórnar sinnar.
Höfuðborg
landsins og setur konungsins er Thimphu.
Landinu er skipt í 18 stjórnsýslusvæði, sem lúta landstjóra
hvert um sig. Bútan er aðili að S.þ., Samtökum Asíu- og Kyrrahafsríkja
um viðskipti og félagsleg málefni, Asíska þróunarbankanum og
UNESCO. Ríkið hefur
sendiráð í Nýju-Dheli (Indlandi), Dhaka (Bengalalandi), fastafulltrúa
hjá S.þ. og ræðisskrifstofu í Kúvæt.
Í Hongkong og Singapúr eru heiðursræðismenn.
Sendiráðum erlendis mun fjölga smám saman, þegar hæfum embættismönnum
til slíkra starfa fjölgar í landinu.
Bútan
er bundið Indlandi sterkum viðskiptaböndum.
Landbúnaður er aðalatvinnuvegur landsins og miðast við að
sinna þörfum íbúanna. Trúarbrögðin
byggjast verulega á ræktun jarðarinnar (hrísgrjón, hveiti, maís, bók-hveiti,
bygg, grænmeti og ávextir). Nálægt
98% íbúanna eiga landskika ( 1,5 hektara að meðaltali á fjölskyldu). Þessir skikar og ýmiss handiðnaður (timburvinnsla, útskurður,
vefnaður, silfursmíði) tryggja fólkinu lágmarkslífs-kjör.
Iðnþróunin er hægfara og gengur helzt fram með stuðningi
Indverja. Þróun viðskipta
strandar helzt á skorti á hæfu og menntuðu fólki og
þjóðskipulaginu
í heild. Of hröð þróun
yrði því um megn og ylli miklum skaða.
Bútanar
höfðu mikil viðskipti við Tíbet í norðri og Assam og Bengal í suðri.
Einangrunarstefna hefur ríkt mestan hluta 20. aldarinnar.
Faðir núverandi konungs (1995) opnaði landið varfærnislega
á síðari hluta valdatíðar sinnar með aðstoð Indverja, sem áttu
og eiga varnarhagsmuna að gæta í Bútan.
Í lok sjötta áratugar 20.
aldar hófst lagning þjóðvegar til austurs og vesturs milli aðaldala
landsins og suður til Indlands. Mikill
fjöldi konungsborins fólks og fulltrúa erlendra ríkja var viðstaddur
krýningu núverandi konungs landsins árið 1974, en fram að því höfðu
erfiðar samgöngur haldið útlendingum frá landinu.
Síðan þá er fólki í skipulögðum hópferðum hleypt
hindrunarlaust inn í landið. Ferðamenn,
sem heimsækja Bútan nú (1995), eru tiltölulega fáir, en stefnt er að
því að laða mun fleiri þangað á komandi árum.
Margt ferðamálamenntað fólk frá Alpalöndunum hefur aðstoðað
Bútana við undirbúninginn. |