Höfuðborg
Mexíkó er Mexíkóborg (Ciudad de México í Valle de México eða Anáhuac) í u.þ.b. 2240 m.y.s. Borgin er umkringd eldfjöllum,
s.s. Popocatépetl og Iztaccihuatl (4000-5500 m.y.s.).
Sambandsstjórnin stjórnar borginni. Vegna hæðarinnar yfir sjó
hentar loftslagið Evrópubúum en loftmengunin er gífurleg.
Norður-suðuröxull
sambandssvæðisins er rúmlega 40 km langur og vestur-austuröxullinn
rúmlega 25 km, en borgin vex æ meira út fyrir
þetta svæði. Hlutar útvaxtarins
ná inn í sambandsríkin Mexíkó og Hidalgo. Árið 2009 var hún
talin fjórða stærsta borg heims á eftir Tókíó, New York og e.t.v.
Seoul.
Aztekar hófu byggingu borgarinnar Tenochtitlán á eyju í Texcocovatni árið
1325 og hún varð fljótlega stjórnsetur þeirra. Borgin stóð á
eyju í ísöltu stöðuvatni og þörf myndaðist fyrir fleiri eyjar, þegar
hún var fullbyggð. Fleiri voru byggðar með kerfum
ferksvatnsáveitna í skurðum milli þeirra.
Spánverjinn
Hernán Cortés sat um borgina í 79 daga og vann hana 13. ágúst 1521.
Þá var hún að mestu eydd eftir stöðugar árásir. Nýlendustjórar
Spánar sátu í borginni frá árinu 1525. Þaðan var Filipseyjum,
Kúbu, Flórída og Gvatemala stjórnað. Árið 1928 fékk spænska
borgin nafnið Mexíkóborg.
Fjöldi minja frá tímum azteka í söfnum borgarinnar er gríðarlegur.
Spánverjar reistu nýju borgina á rústum Tenochtitlan. Á síðari
hluta 20. aldar var mikið grafið upp af fornminjum og margt var
endurreist, s.s. aðalhof aztekaborgarinnar. Fjöldi kirkna og
annarra bygginga, aðallega í barokstíl, frá nýlendutímanum er mikill.
Margar áhugaverðar byggingar í mexíkóskum stíl frá sjötta og sjöunda
áratugi 20. aldar er víða að finna.
Fram undir lok 20. aldar skipaði forseti landsins borgarstjóra
Mexíkóborgar, en þá hófst kjör hans í almennum kosningum.
Fjölgun íbúa borgarinnar byggist ekki sízt á flótta frá sífellt
ófrjósamari landbúnaðarsvæðum vegna óhagstæðs loftslags.
Áreiðanlegar tölur um fjölda íbúa eru ófáanlegar, en talið er að milli
20 og 30 milljónir búi á stórborgarsvæðinu. Vaxandi iðnaður í
borginni hefur ekki haldið uppi nægu vinnuframboði og margir búa í
örbirgð og án heilsuþjónustu. Híbýli aðfluttra eru
undantekningarlítið skjól úr bárujárni, pappa eða plasti. Þeir
búa flestir í útjaðri austurhluta borgarinnar.
Umferðin.
Jarðlestir og mislæg gatnamót aðalleiða um borgina koma í veg fyrir
öngþveiti utan álagstíma, þegar umferðin þokast áfram á 10 km hraða.
Líkt og á höfuðborgarsvæðinu á Íslandi er gatnakerfið sprungið vegna
offjölgunar farartækja. Ferskt loft gæti streymt til borgarinnar
um dalsmynni Anáhuac og hreinsað brott mengun frá farartækjum, en
einmitt þar er aðaliðnaðarsvæði borgarinnar og ómældri mengun er dælt
þaðan yfir borgarsvæðið. Mengunin er hættuleg börnum og
gamalmennum. Fólk á bezta aldri á jafnvel erfitt um andardrátt
og súrnar í augun. Fjallaramminn umhverfis borgina sést
afarsjaldan núorðið vegna mengunarinnar.
Borgin
er byggð á ótryggum grunni í mýrlendi, þannig að hún sekkur um 20 sm á
ári. Margar byggingar (Palacio de Bellas Artes) eru orðnar
rammskakkar. Spánverjar hófu fljótlega framræslu stöðuvatnsins
og mýrlendisins, þannig að nú er deigt þurrlendi eftir.
Vatnsveitan innan borgarmarkanna annar ekki þörfinni, þannig að
orkufrekar dælur eru notaðar til að tryggja nægilegt neyzluvatn.
Nokkur hverfi borgarinnar liggja undir grunnvatnsborði og þaðan verður
að dæla vatni. Bili dælur, er hætt við flóðum úr skolpkerfum.
Allir gallar borgarinnar eiga til að gleymast, þegar gestir hennar
njóta alls hins bezta, sem hún hefur að bjóða. Þar ber hæst
skrautgötuna „Paseo de la Reforma”, söfnin, skrautgarða og fagrar
byggingar. Höfuðborgin er einnig tilvalinn upphafsstaður
ferðalaga til annarra landshluta. |