Ekvador býr yfir einhverri fjölbreyttustu náttúru landa heimsins og hefur aukið verulega við þekkingu í náttúruvísindum.  Fyrsti vísindaleiðangurinn á Amasónsvæðinu, undir stjórn Charles-Marie de La Condamine, hófst í Ekvador.  Hinir heimskunnu náttúrufræðingar Alexander von Humboldt og Charles Darwin nýttu sér athuganir í Ekvador til grundvallar kenningum um nútímalandafræði, vistkerfi og þróunarlíffræði.  Menningarafleifð Ekvador á sér djúpar rætur.  Merki um fyrstu landbúnaðarþorp og leirmunagerð í Mið- og Suður-Ameríku fundust á strandlengjunni, þar sem Ekvador er nú.  Quito varð höfuðborg inkaveldisins og þar með stærsta miðstöð stjórnsýslu og stjórnmála fyrir daga Kólumbusar í Ameríku.  Efnahagur landsins byggðist á gerð Panamahatta (ranglega nefndir), framleiðslu banana, kakós (súkkulaðis), rækjuvinnslu, olíu og gulls.  Ástandið í þessu suðurameríska lýðveldi hefur verið tiltölulega stöðugt síðan 1979, þótt þjóðin hafi oft orðið fyrir kröppum efnahagssveiflum, sem eru einkennandi fyrir áfluna.

Landslag.  Andesfjöllin skipta landinu í þrjú landfræðileg svæði, strandsvæðið (Costa), hálendið (Sierra) og Oriente (austurhlutinn = Amasón).  Strandsvæðið er láglendi, sem teygist til austurs frá Kyrrahafi að vesturjaðri Andesfjalla og hækkar frá sjávarmáli í 500 m hæð yfir sjó.  Colonche-, Chindul- og Mache-fjöll, sem eru litlir strandfjallagarðar, liggja frá norðri til suðurs og rísa í allt að 800 m hæð.  Milli þessara fjallgarða og Andesfjalla eru setfylltir og stallaðir dalir.  Um þá falla ár til Guayaquil-flóa.  Stærsta eyja landsins, Puna, er í þessum flóa.

Vestur- og miðfjallagarðar Andesfjalla eru hæstu og óbrotnustu fjallakeðjur landsins.  Margir tindar eru eldfjöll og snævi þaktir (Cayambe, 5790m; antisana, 5704m; Cotopaxi, hæsta eldfjall heims, 5897m; Chimborazo, 6310m; Altar, 5319m; Sangay 5230m).  Fjallgarðarnir tveir eru tengdir eldvirkum þverfjallgörðum á köflum.  Milli þessara þverfjallagarða eru einangraðir dalir og lægðir (hoyas).

Oriente-svæðið hefst við austurjaðar miðfjallgarðsins, sem teygist að landamærum Perú.  Um þetta svæði liggja austursprotar Andesfjalla, sem skiptast í þrennt, Cordillera de Galeras með norðurfjöllunum og háum tindum eins og Reventador (3465m) og Sumaco (3866m), Cordillera de Cutucú við jaðar Upano-dalsins og Cordillera del Cóndor í suðri við jaðar Zamora-dalsins.  Handan Austur-Cordillera, í austri, er Amasónlægðin, sem nær niður fyrir 270 m.y.s.

Vatnasvið.  Margar ár og sprænur myndast í leysingum og renna um dalina (hoyas) í Sierra, annaðhvort til vesturs til Kyrrahafs eða austurs til Amasónárinnar.  Vatn af strandsvæðinu rennur að mestu til Kyrrahafs um Guayas-lægðina.  Gyayas-áin tekur mest vatn frá þveránum Daule og Babahoyo.  Hún er skipgeng að mestu.  Aðrar ár, sem renna til Kyrrahafs eru m.a. Santiago, Cayapas, Esmeraldas, Naranjal, Jubones og Santa Rosa.  Á hálendinu renna lyngnar ár, sem eru straumharðar uppi í fjöllum.  Þær eru ekki skipgengar.

Flestar ár landsins falla um láglendi Oriente.  Þær eru vatnsmestar og skipgengastar.  Mikilvægasta áin er Napo með þveránum Coca og Aguarico o.fl.  Hún rennur til Amasónárinnar í Perú.

Jarðvegur.  Óvíða annars staðar í heiminum er fjölbreyttari jarðvegur en í Ekvador.  Eldvirknin uppi í Andesfjöllum hefur skapað frjósaman jarðveg í hlíðum, dölum og á sléttunum.  Hann er dökkur á yfirborði og ríkulega blandaður lífrænum efnum.  Undir jarðveginum eru hörð lög (cangahua), sem koma oft í ljós, þar sem er jarðvegseyðing, s.s. í bröttum hlíðum og sléttum, sem ella væru tilvaldar til landbúnaðar.  Innfæddir hafa þróað áhrifaríka aðferð til að bera á þennan jarðveg.  Þeir nota m.a. húsdýraáburð og leðju úr fráveituskurðum.  Þeir hækka akrana og nota áveituskurði.

Guayas og aðrar ár hafa hlaðið upp frjósömu seti á flæðilendunum í strandhéruðunum.  Þessi jarðvegur er mjög frjósamur en inniheldur oft leir, sem bógnar út eða skreppur saman eftir veðráttu.

Jarðvegstegundirnar í Amasónlægðinni hafa ekki verið rannsakaðar að fullu en engu að síður virðast þær allfjölbreyttar.  Þar er frjósamur árjarðvegur, lífrænn jarðvegur (histosols) og veðraður hitabeltisjarðvegur (oxisols), sem hentar til skiptiræktunar og/eða trjáræktar.

Loftslag.  Ekvador er á miðbaug og því er loftslagið heitt og rakt nema á hálendinu.  Óstöðugt sjávarloft hefur áhrif á loftslagið í Oriente allt árið.  Perústraumurinn og ferðir lægða hafa áhrif á loftslagið í strandhéruðunum og gera það nokkuð breytilegt.  Uppi í Andesfjöllum ræðst það af hitastigi og hitabreytingum.

Úrkoma er stöðug og mikil í Oriente og hitastig er hátt.  Fyrri hluti ársins er venjulega úrkomusamur á ströndinni og hinn seinni þurrari.  Sum ár safnast saman heitur sjór með ströndinni og veldur veðurskilyrðum, sem kallast El Nino.  Úrkoma getur orðið gífurleg og valdið stórkostlegu tjóni á vistkerfinu í strandhéruðunum og stundum uppi á hálendinu.  Mest rignir á hálendinu í kringum jafndægur og þurrviðratíminn er frá júní til september.  Stutt þurrkatímabil er líka í desember og janúar.

Á Santa Elena-skaganum er veðurfar mjög þurrt.  Í Guayaquil er úrkoman í kringum 1000 mm á ári en aðeins100 mm í Salinas.  Uppi á hálendinu er úrkoman á bilinu 250-500 mm.  Aðrir landshlutar eru rakir og njóta rúmlega 500 mm úrkomu á ári.  Suðurströndin og innlandið fær 750-2000 mm á ári.  Mesta úrkoman er á norðurströndinni og í Oriente, 3000-6000 mm á ári.

Strandhéruðin og Oriente eru heitir landshlutar.  Þar gætir lítlsháttar mismunar milli árstíða en mun meiri hitamunar gætir milli dags og nætur.  Mesti hiti á daginn er á bilinu 29°C-33°C en á nóttinni 20°C-24°C.  Með aukinni hæð yfir sjó lækkar meðalhitinn um 5°C-6°C fyrir hverja 1000 metra.  Á hálendinu getur hiti farið niður fyrir frostmark á heiðskírum nóttum á þurrkatímanum.  Ofan 3800 m er erfitt að stunda landbúnað vegna stutts ræktunartíma og aukinnar hættu á frosti og ofan 5000 m eru fjallatindar snævi þaktir.

Flóra.  Rök láglendi Oriente og norður- og suðausturhluta landsins eru vaxin þéttum regnskógi með mörgum tegundum trjáa, vafningsviðar og loftplantna.  Regnskógurinn er þéttastur, þar sem úrkoman er mest í 1200-1600 m hæð yfir sjó.  Í árdal Guayas vex balsaviður í regnskóginum.  Hann er nýttur vegna þess, hve léttur hann er.  Í austurskógunum voru cinchona-trén nýtt til framleiðslu kíníns.  Skógar strandhéruðanna eyðast hratt vegna ofnýtingar og í Oriente er eftirspurn eftir landi undir plantekrur og nautgripabú mikil, þannig að þar eyðast skógar líka hratt.

Á ströndinni, milli Esmeraldas og Guayaquil-flóa, þar sem lofstlagið er undir áhrifum Perústraumsins, hörfar regnskógurinn fyrir lauftrjám.  Þar vaxa pálmar á stangli.  Á þeim vaxa hinar ljóslituðu tagua-hnetur, sem eru notaðar til tölugerðar.  Trefjar parudovica-pálmans eru notaðar í hattagerð (Panamahattar).  Fyrrum voru fenjasvæðin á ströndinni þakin fenjatrjám, sem voru felld til að auka rækjuaflann.

Uppi í fjöllum (Sierra) er náttúrulegur gróður á undanhaldi.  Í þurrum dölunum eru þyrnirunnar enn algengir en þeir hörfa fyrir lágreistum, sígrænum skógum og hærra uppi taka við ýmsar harðgerðar grastegundir.  Á hálendinu hefur náttúrulegum gróðri mjög víða verið rutt úr vegi fyrir ræktun eða breytt með því að leggja eld að honum reglulega.

Fána.  Fjöldi apategunda lifir í regnskógunum.  Þar eru líka kjötætur, jaguar, refir, víslar, otrar, skúnkar, þvottabirnir og kinkajour (á ferli á næturnar).  Meðal hófdýra eru tapir, dádýr og villisvín.  Fjöldi nagdýra- og leðurblökutegunda lifir í skógunum.

Fugla- og fiskafánan er mjög fjölbreytt.  Þarna má finna í kringum 1500 tegundir fugla og Ekvador er endastöð margra farfugla á veturna.  Fjölbreytni fiskategunda er svipuð og í Amasónánni en rafáll og pírana eru ekki til í vesturhlutanum.  Flestar aðaltegundir skriðdýra finnast í Ekvador.