Lega:
Landið
liggur á milli 26°50' og 28°20'N og 88°50' og 92°50'A.
Norðan þess er kínverska sjálfstjórnarsvæðið Tíbet og að
vestan, sunnan og austan eru indversku ríkin Sikkim, Vestur-Bengal og
Arunachal Pradesh. Bútan
er mjög sundurskorið hálendi
og hæðarmunur er mikill. Jökli
hulinn Kulakangri-tindur norður í Himalaja-fjöllum er 7554 m hár og
þaðan lækkar landið á 140 km breiðri spildu til suðurs, niður í
djúpa dali við þverár Brahmaputra í 2000-3000 m hæð og alla leið
niður í frumskógana á sléttum Ganges og Brahma-putra í 160 m hæð.
Loftslagið
fer að mestu eftir hæð landshlutanna yfir sjávarmáli.
Efst er heimskautaloftslag, svaltemprað á miðhálendinu og jaðartrópískt
monsún-loftslag þar sem lægst er syðst.
Á sumrin er úrkoman mest (80%), 2500 mm syðst og 5000 mm í fjöllunum.
Árstíðirnar fjórar eru líkar hinum mið-evrópsku.
Oft blása kaldir vindar niður úr fjöllunum.
Gróðurinn
og dýralífið er háð loftslaginu og hæð yfir sjó.
Efst í fjöll-unum vex Alpagróður, graslendi með birkiskógum.
Sígrænn blandskógur vex á miðhálendinu og jaðartrópískur
regnskógur á láglendinu. Fjöldi
jurtategunda er mikill og sérstaka athygli vekja orkídeurnar.
Það
er gaman að skoða dýralífið í Manasvillidýragarðinum (Manas
Game Sanctuary) í suðurhlutanum (nashyrningar, tígrar, hlébarðar, fílar,
birnir, buffalar, hirtir, pýtonslöngur og langúrapar).
Þarna er líka mikill fjöldi hita-beltisfugla, sem bezt er að
skoða á veturna.
Íbúar:
Samkvæmt
opinberum tölum eru íbúar landsins 1,4 milljónir talsins.
Langflestir þeirra búa breiðum og frjósömum dölum
Himalajafjallanna í 1200 til 3500 m hæð yfir sjó.
Þar strita þeir við stallaræktun hrísgrjóna, hveitis, maís,
bókhveitis og ýmiss konar grænmetis og ávaxta.
Suður- og austurhlutar landsins eru þéttbýlastir.
U.þ.b. tveir þriðju hlutar íbúanna eru Bothia (Bhutija) og
Lhopa af tíbetskum uppruna. Þetta
fólk býr aðallega í norður- og miðhlutum landsins og er Buddhatrúar.
Fjórðungur íbúanna er afkomendur innflytjenda, sem komu til
landsins seint á 19. öld frá Nepal og býr í suður-hlutanum.
Þetta fólk talar nepölsku og er hindúatrúar.
Shartshop-fólkið býr í austurhlutanum í kringum Tashigang.
Þessi ættbálkur hefur búið lengst í landinu og er skyldur
fjallafólkinu í Norðaustur-Indlandi.
Annar minnihluta-hópur, Leptsha (Rong), býr í vesturhlutanum
og er Buddhatrúar.
Bútanar
eru þekktir fyrir vingjarnleik, gestrisni og umburðalyndi. Fjallafólkið
er varkárt og yfirvegað í skoðunum og lætur sér fátt um framfarir
og breytingar í heiminum finnast.
Það flytur afurðir sínar til flestra markaða á láglendinu
og selur þær þar. Alls
staðar í sveitum landsins býr fólkið við sömu nægjusemi og
fyrrum. Það býr í stórum,
ferhyrndum, hvítum húsum úr grjóti, timbri og leir og skreytir þau
með litríkum myndum. Þökin
eru úr steinflög-um, sem eru fergðar með grjóti til að varna foki,
þegar vindar blása af fjöllum. Viðskiptin
í sveitunum byggjast enn þá á vöruskiptum, en í suðurhlutanum er
farið að nota gjaldmiðil.
Menntun:
Ólæsi
er 90%. Skortur á kennurum
og samgönguerfiðleikar gera það að verkum, að aðeins 15% barna
geta notið skólagöngu.
Drukpa-Buddhatrú
er ríkistrú. Hún er
grein af Kagjud-kenningum Mahayana-Buddhatrúar (rauðhettumunkar; regla
Pantshen Lama). Helgisiðir
þessara trúarbragða eru félagslegur grundvöllur ríkisins.
Merki þeirra er að finna í öllum siðum og lífsviðhorfum íbúanna,
þótt fjórðungur þeirra séu hindúar.
Tungan: Dsongkha
er ríkismálið. Það er
tíbetsk mállýzka með mörgum séreinkennum, einkum í framburði.
Ritmálið er ukan. Tshokay
er hið hefðbundna ritmál og er notað í klausturskólunum.
Mállýzkurnar eru mjög mismunandi, jafnvel í sama dalnum, og
valda erfiðleikum í samskiptum fólks.
Shartshopkha er útbreidd mállýzka á svæðinu í kringum
Tashigang í austur-hlutanum, bumthangha í miðhlutanum og nepalska er
töluð í suðurhlutanum.
Enska
hefur verið kennd í skólum frá árinu 1960.
Það vantar þó mikið á, að enskukunnáttan sé nægileg, en
fólk, sem hefur samneyti við erlenda gesti, spjarar sig ágætlega.
Menning: Bútanar
búa við trúarlega og menningarlega arfleifð frá Tíbet, Kína,
Indlandi og Nepal og varðveita hana betur en fólkið í upprunalöndunum.
Það er fjölmargt, sem mælir með heimsókn til Bútan:
Undurfögur náttúra og landslag, litskrúðugar trúarhátíðir,
falleg klaustur og aðrar byggingar og elskulegt fólk. |