Sögulegt
ferli bengalska landsvæðisins nær aftur til Gupta-höfðingjaættarinnar
(4.öld), sem hafði þá komið sér upp velskipulögðu konungsríki
á ós-hólmum Brahmaputra. Fornleifauppgröftur
í hinum fornu borgum Mainamati og Paharpur hefur leitt í ljós
athyglisverðar rústir bygginga frá 7. öld.
Frá miðri áttundu öld til miðrar þrettándu aldar var blómaskeið
Buddhatrúarinnar á þessu svæði.
Síðan hernámu Tyrkir landið fyrir tilstuðlan keisarans í
Delhi, Ghori, og boðuðu islam, sem varð ríkjandi trú undir veldi mógúlanna
(1576-1740) og Breta (1757-1947). Trúabragðadeilur
ollu skiptingu Indlands, þannig að múslimar á vatnasvæði
Indusfljótsins
stofnuðu Pakistanríki, sem náði líka yfir Bengalaland.
Tengslin
við Pakistan urðu ekki löng. Austur-pakistanar
töluðu og tala enn þá pundshabi.
Bengalar í Austur-Pakistan, sem töluðu og tala flestir sömu
tungu, urðu útundan á mörgum sviðum, einkum í viðskiptum.
Þeir höfðu samt frá upphafi takmarkaða sjálfstjórn.
Þegar forseti landsins, Yahya Khan, stóð fyrir fyrstu lýðræðislegu
kosningunum árið 1970, kom til blóðugra átaka við
Austur-Pakistana, sem leiddu til mikilla hörmunga fyrir íbúana og
skiptingar ríkisins. Awamifylkingin
vann stórsigur í kosningunum í Austur-Pakistan og gat í skjóli hans
myndað ríkisstjórn fyrir austurhlutann.
Vestur-Pakistanar voru mjög óánægðir með þessa þróun og
Austur-Pakistanar unnu öllum árum að því að verða sem sjálfstæðastir.
Allar samningaleiðir virtust ófærar.
Ástandið versnaði enn, þegar fyrrum forsætisráðherra
Pakistans, Zulifikar Ali Chan Bhutto, formaður stærsta flokks
Vestur-Pakistans, Þjóðarflokksins, neitaði að vera viðstaddur
setningu þingsins í Dhaka 3. marz 1971.
Þegar
Ziaur Rahman majór, síðar forseti í Bengalalandi, lýsti yfir sjálf-stæði
landsins, greip herstjórn Jahya Khans í Austur-Pakistan í taumana.
Borgarastyrjöldin, sem fylgdi í kjölfarið, olli gífurlegum
straumi flóttamanna til nágrannaríkjanna í Indlandi, mest þó til
Vestur-Bengal. Indverjar sáu
fram á að þurfa að taka við 10 milljónum flóttamanna.
Þeir sögðu því Pakistan stríð á hendur og tókst með
dyggum stuðningi austur-pakistanskra frelsishersins að knýja hina stríðandi
Pakistana til uppgjafar 4. desember 1971.
Sjálfstæði
Bengalalands dugði ekki til þess að leysa viðskiptaleg vanda-mál
landsins. Flóð herja stöðugt
á sjöunda hluta landsins auk fellibylja og þurrka, sem tortíma
mannslífum og búsmala. Þrátt
fyrir geysimikla erlenda aðstoð, hefur ekki tekizt enn þá að bæta
skaðann, sem varð af borgarastyrjöldinni.
Næstu
fjögur árin eftir að sjálfstæði var fengið var stjórnmálalífið
fremur stöðugt og afskiptalítið.
Í ágúst varð stjórnarbylting, sem batt enda á völd
Awami-fylkingarinnar og Mujibur Rahman, forsætisráðherra, var myrtur.
Enn á ný var þjóðin sett undir herlög.
Chondakar Mushtaq Ahmed, sem var í ríkisstjórn Muhibur
Rahmans, tókst að sölsa til sín völdin í sjö vikur, þar til
honum var ýtt til hliðar í hallarbyltingu.
Forseti hæstaréttar landsins, Abu Sadat Mohammed Sayem, varð
forseti landsins og formaður herráðsins, en þrír æðstu menn
hersins stóðu í fararbroddi ríkisstjórnarinnar.
Síðan 1976 var Ziaur Rahman, ráðgjafi Sayems, forsætisráðherra.
Þegar Sayem dró sig í hlé af heilsufarsástæðum, tók Ziaur
Rahman lík að sér forsetaembættið og lét staðfesta það í þjóðaratkvæðagreiðslu
í maí 1977. Í júní árið
eftir var Ziaur kosinn forseti til fimm ára í frjálsum kosningum.
Hann fékk rúmlega 75% greiddra atkvæða og gersigraði því aðalandstæðing
sinn, a.D. Osmany hershöfðingja, sem var foringi frelsishers
Bengalalands árið 1971.
Þegar þingið (300 þingmenn),
kom saman eftir kosningarnar í marz 1979, var herlögum aflétt.
Hinn
30. maí 1978 gerði herinn misheppnaða tilraun til hallarbyltingar í
Chittagong og Ziaur var myrtur. Foringi,
hliðhollur stjórninni, drap leiðtoga byltingarmannanna.
Varaforsetinn, Abdus Sattar, tók við völdum þar til hann var
kjörinn forseti til fimm ára í nóvember 1981.
Hussain Mohammed Ershad hershöfðingi ýtti honum frá völdum
í friðsamlegri byltingu 24. marz 1984 og lýsti herlögum í landinu.
Í oktober 1984 var almennum þingkosningum frestað um ótiltekinn
tíma og í janúar 1985 dró Ershad úr gildi herlaganna.
Í maí 1985 geisaði gífurlegur fellibylur, sem olli dauða rúmlega
40.000 manna og skildi hundruð þúsunda eftir heimilislaus.
Landbúnaður
er undirstöðuatvinnuvegur Bengalalands.
Rúmlega 75% íbúanna lifa af honum og u.þ.b. helmingur brúttóþjóðarframleiðslunnar
byggist á honum. Þrátt
fyrir þetta er framfærslan ótrygg.
Landbúnaðarfyrirtækin, sem eru langflest í minni kantinum og
lítil, reyna stöðugt að auka framleiðslu sína, en geta ekki haldið
í við fólksfjölgunina, þannig að stöðugt verður að flytja inn
meira af aðalfæðu þjóðarinnar, hrísgrjónum, hveiti o.þ.h.
Sjálfsþurftarbúskap-ur tengdur kjöti og mjólk er ófullnægjandi
vegna þess að ekki er til fóður fyrir kvikfénaðinn.
Monsúnúrkoman og fellibyljir höggva líka stór skörð í
bústofninn
á hverju ári. Fiskveiðar
í vötunum og ám í þessu vatnalandi eru mjög mikilvægar.
Útflutningur:
Mikilvægasta
útflutningsafurð landbúnaðarins er hampur (jute).
Indland og Bengalaland framleiða bróðurpart hamps fyrir
heimsmarkaðinn. Á eftir
hampi kemur leður og leðurvörur, fiskur og te frá Sylhet og
Chittagong. Bengalaland er
næststærsti útflytjandi froskalappa á eftir Indlandi.
Þrátt fyrir það, að uxafroskurinn (rana tigrina) sé viðurkennt
þjóðþrifadýr, sem eyðir óæskilegum skordýrum og plágum, er
hann miskunnarlaust veiddur og slátrað.
Stjórn landsins hefur nýlega hafið herferð gegn þessari rányrkju.
Jarðefni:
Bengalaland
er fátækt af verðmætum jarðefnum.
Jarðgas er unnið í norðaustanverðu Sylhet-héraði og annars
staðar er unnið kaólín (postulínsleir), salt og kalk (í sementsgerð).
Iðnaðurinn
er að mestu byggður á innfluttum hráefnum.
Vefnaðarfyrirtæki, sem byggðust á hampvinnslu, flytja in baðmull
til vinnslu.
Samgöngukerfi
landsins er í uppbyggingu. Hið
8500 km langa og skipgenga vatnakerfi landsins (5.200 km færir allt árið)
hefur um aldir gegnt mikil-vægu hlutverki.
Um það fara óteljandi bátar í einkaeign og áætlanasiglingar
innanlands annast ríkisfyrirtækið „Bangladesh Internal Water
Transport Corporation”. Aðalhafnarborgir
landsins eru Chittagong og Chalna.
Vegakerfið
er u.þ.b. 25.000 km langt og fimmtungur þess er með bundnu slitlagi.
Vegna landshátta er uppbygging og viðhald þess mjög kostaðarsamt.
Járnbrautirnar
eru mjög mikilvægar fyrir samgöngur.
Brautarnetið er u.þ.b. 3000 km langt og misbreitt, u.þ.b. 2000
km mjóspor (1000 mm), og 1000 km breiðspor (1676 mm).
Það er nauðsynlegt að stækka þetta kerfi og færa það til
nútímans.
Bimanflugfélagið
(Bangladesh-Airlines), sem var stofnað árið 1972 á nú ágætis
flugflota. Í landinu eru
tveir alþjóðlegir flugvellir, við Dhaka og Chittagong og nokkrir
innanlandsvellir. |