Vķšast er landiš lįglent
og fer hvergi yfir 900 m hęš yfir sjó.
Sušvestur-, noršvestur- og allra nyrztu hlutar landsins eru svęši,
sem vešrušust slétt, risu og myndušu hęšir og dali viš frekari vešrun
eša flatar smįlsléttur milli dalanna.
Grunnbergiš er 570 miljóna til 3,8 miljarša įra gamalt.
Flestir ašrir landshlutar eru 245-570 miljóna įra en tališ er
aš eldri berggrunnur sé undir. Grunnbergiš
frį paleozen-tķmanum er flöguberg, sem myndašist śr setlögum (ašallega
leir) og sandsteinn meš kalkinnskotum.
Žaš nęr yfir stórt svęši, sem kallast Voltalęgšin ķ mišnoršurhlutanum,
sem er hvergi hęrri en 150 m yfir sjó.
Voltavatniš tekur sinn skerf af lęgšinni.
Žaš er manngert stöšuvatn, sem teygist Langa vegu inn aš mišhluta
landsins frį Akosombo-stķflunni og nęr yfir u.ž.b. 8520 km² svęši.
Mešfram noršur- og sušurhlutum landsins og aš hluta mešfram
vesturhlutanum eru hlķšabrattar og mjóar sléttur, sem rķsa į milli
300 og 600 m yfir sjó. Mest
įberandi hlķšasvęšķn eru Kwahu (Mampong) ķ sušri og Gambaga ķ
noršri.
Mešfram eystri jašri Voltalęgšarinnar, allt frį landamęrunum aš Tógó
śt aš hafi, er mjótt fellingasvęši meš forkambrķskum grunni meš
noršaustur-sušvesturstefnu, sem myndar Akwapim-Tógófjallgaršana
(300-900m). Hęstu tindar
landsins, Afadjato (885m), Djebobo (871m) og Torogbani (867m) eru ķ žessum
fjallgöršum austan Voltaįrinnar ķ grennd viš landamęrin aš Tógó.
Žeir eru hluti Tógó-Atakora-fjalla, sem teygjast til noršurs
inn ķ Tógó og Benin.
Accra-slétturnar nį yfir sušausturhluta landsins milli Akwapim-Tógó-fjallgaršanna
og hafs. Berggrunnur žeirra
er einhver hinn elzti frį forkambrķum, ašallega gneiss (gróft,
lagskipt berg meš kornóttum steintegundum og mika).
Sums stašar nęr hann upp į yfirboršiš og myndar nokkurs
konar eyjar, brattar hęšir, sem vešrast hefur ofan af.
Einu svęšin meš yngri bergmyndunum, u.ž.b. 136 miljóna įra,
eru į óshólmasvęšum Voltaįrinnar, u.ž.b. 80 km austan Accra og
allrasušvestast, mešfram Aximströndinni.
Ķ austurhlutanum er rķkjandi berggrunnurinn innan viš 65 miljóna įra,
žótt žar séu setlög frį krķtartķmanum (66,4-144 miljón įra) ķ
grennd viš landamęrin aš Tógó.
Vestan Axim, nęrri landamęrum Fķlabeinsstrandarinnar, er
berggrunnurinn frį krķtartķmanum.
Innskot frį devontķmanum į strandlengjunni (360-408 miljón įra)
mynda klettahöfša milli sandstrandanna.
Stęrsta vatnasviš landsins er ķ Voltadalnum og ķ umhverfi Voltavatns. Flestar ašrar įr, s.s. Pra, Ankobra, Tano og fjöldi
annarra minni, renna beint til sjįvar ķ sušri frį vatnaskilunum, sem
Kwahu-hįsléttan myndar og ašskilur žęr frį vatnasviši Voltaįrinnar. Sunnan Kumasi, ķ mišsušurhluta landsins, er eina nįttśrulega
stöšuvatn landsins, Bosumtwi, ķ djśpri lęgš įn nokkurs afrennslis
til sjįvar. Žaš er tališ
hafa myndast fyrir eldvirkni, žótt kenningar séu uppi um loftsteinsgķg.
Mešfram ströndinni er fjöldi lóna, sem hafa flest myndast ķ
ósum lķtilla vatnsfalla.
Vķšast ķ landinu er bergiš mjög vešraš og stór svęši eru žakin
raušum, vatnssósa og jįrnaušugum jaršvegi og minni svęši eru žakin
kķsilseti og mangan finnst į flötum toppum hęša og fjalla.
Žótt jaršskorpuhreyfingar séu litlar sem engar og landmótun
af žeim völdum lokiš, rķša yfir jaršskjįlftar, ašallega į ašalmisgenginu
ķ grennd viš Accra mešfram austurhlķšum Akwapim-Tógó-fjallgöršunum. |