Ghana íbúarnir
Flag of Ghana


GHANA
ÍBÚARNIR

.

.

Utanríkisrnt.

Booking.com

Mörkin milli hinna þriggja landfræðisvæða Ghana, strandlengjunnar, skógasvæða og steppnanna í norðri, eru víðast óljós.

Strandlengjan hefur verið byggð fiskimönnum og smábændum frá örófi alda.  Þar voru fyrrum lítil konungsdæmi, sem komust fyrst í kynni við Evrópumenn á 15. öld eða jafnvel fyrr.  Helztu þjóðflokkar þessa svæðis, taldir frá austri til vesturs, eru ewe, adangme (adangbe), ga, efutu, fanti, ahanta og nzima.  Verzlun og viðskipti ollu myndun þéttbýlisstaða eins og Accra, Cape Coast og Sekondi-Takoradi og á þessu svæði eru fleiri borgir og bæir en annars staðar í landinu.


Skógasvæðin taka við af strandlengjunni og ná yfir u.þ.b. þriðjung landsins.  Þau eru góð til landbúnaðar og skiptast enn þá á hefðbundinn hátt.  Þar er einkum ræktað kakó.  Vestan Voltaárinnar búa aðallega ættkvíslir akanfólksins og austan hennar ewefólkið.  Auk þess má nefna akwapim- og kwahufólkið í austri, akim í suðri, Ashanti og brong um miðbikið og í norðri og wasaw og sefwi í vestri.  Flest þetta fólk á sér Langa búsetusögu en ashantimenn eru einna voldugastir, því þeir stofnuðu til stórs ríkis í kringum Kumasi, núverandi höfuðborg héraðsins, og veldi þeirra náði alla leið til strandar og steppusvæðanna í norðri.

Mestur hluti timburs, kakós og verðmætra jarðefna auk nokkurra tegunda nytjaplantna til útflutnings eru ræktuð á þessu svæði og mestur hluti matvæla til neyzlu innanlands á uppruna sinn þar.  Skógarsvæðin eru tiltölulega þéttbýl, einkum þar sem kakóbaunir eru ræktaðar.  Þéttbýliskjarnar eru fáir utan Kumasi, Ho, Koforidua og Sunyani.

Norðursteppusvæðin, sem eru efnahagslega vanþróuðust, ná yfir nálega tvo þriðjunga landsins.  Stærstu þjóðflokkarnir þar eru dagomba og guang (gonja), sem eru skyldir mossifólkinu í Burkina Faso.  Lífsskilyrði þarna eru öðruvísi og sumpart erfiðari vegna skorts á úrkomu.  Suðurhlutinn, sem er næstur skógabeltinu, er hluti miðbeltisins eða svokallaðs sjúkdómabeltis Vestur-Afríku, þar sem verstu eiginleikar steppu- og skógasvæðanna sameinast og gera búsetu mjög óaðlaðandi.  Þarna fór fram mikil þrælaverzlun áður fyrr.  Fjarlægð steppusvæðanna frá sjó og einangrun hafa dregið úr þróun þeirra.

Meðal kosta nyrztu héraðanna, einkum hinna allranyrztu, sem eru laus við tsetsefluguna, sem er banvæn fyrir nautgripi, eru geysivíðlend beitilönd á steppunum fyrir kvikfé.  Þar er jarðvegur og úrkomuskilyrði einnig hagkvæm fyrir ræktun korns og kartaflna (yams).  Bændur í þessum landshluta stunda einkum sjálfsþurftarbúskap en áveitur og aukin vélvæðing opna nýja möguleika.  Voltavatnið, sem teygist langt inn á þetta svæði, er tiltölulega auðveld og ódýr samgönguleið og nýtist til vatnsveitna, áveitna og annarra þarfa.

Síðla á níunda áratugi 20. aldar var áætlað, að u.þ.b. þriðjungur landsmanna byggi í þéttbýli, en þá voru stöðugir flutningar fólks úr sveitunum.  Þrátt fyrir stöðuga útþenslu borga og bæja, eru flestar borgir landsins smáar á heimsvísu.  Accra-Tema borgarkjarninn með á aðra miljón íbúa er stærsta borg landsins og síðan koma Kumasi og Tamale.

Landbúnaðurinn er víðast talsverður og sveitaþorpin eru umkringd nytjalandi.  Hvatt er til stöðugrar ræktunar en hún er mest og bezt stunduð í nyrzta hluta landsins, þar sem bændur búa dreift fremur en í þorpum.  Annars staðar byggist landnýtingin á tveggja til þriggja ára ræktun í senn og síðan eru akrarnir hvíldir í fjögur til sjö ár.  Þar sem kakóbaunir og aðrir trjáávextir eru ræktaðir er ræktunin hvíldarlaus.

Mannfræðilega eru Ghanabúar fjölbreyttir og þeir skiptast í fjölda ættkvísla.  Samkvæmt tungumálaflokkun má skipta þeim í 75 ættkvíslir, sem eru margar hverjir fámennar og aðeins 10 þeirra eru allfjölmennar.  Hinar stærstu eru akan, mole-dagbani, ewe, ga-adangme (ga-adangbe) og gurma.  Þrátt fyrir þennan fjölbreytileika, gætti ekki verulegs ósamkomulags, þegar landið fékk sjálfstæði.  Víða gætir þjóðernishyggju meðal ættkvíslanna og stundum hefur soðið upp úr, einkum í norðurhlutanum, þar sem blóðug átök hafa brotizt út og mannfall orðið mikið.  Mikil áherzla er lögð á að jafna ágreining milli ættkvíslanna og liður í þessari stefnu stjórnvalda var að gera ensku að opinberu tungumáli landsins.
  Næstum allar núverandi ættkvíslir landsins eiga uppruna sinn í fólksflutningum úr norðri fyrir 700-1000 árum nema ewe- og ga-adangmefólkið í suðausturhlutanum, sem kom úr austri og suðaustri.

Trúarbrögð.  Næstum tveir þriðjungar landsmanna eru kristnir, u.þ.b. sjöttungur múslimar og þriðjungur fylgir hinum gömlu trúarbrögðum ættkvíslanna.  Þótt mörg trúarbrögð innfæddra eigi sér djúpar rætur, eiga þau sér ekki sameiginlega siði.  Þau eru flest byggð á trú á æðri máttarvöld og fjölda smærri guða, sem eru tengdir ýmis konar náttúrufyrirbærum.  Mikil áherzla er lögð á tengsl við gengna ættingja og forfeður, sem eru ævinlega nærri, geta haft áhrif á atburðarrásina meðal hinna lifandi og eru miðlar milli þeirra og guðanna.

Kristnin hefur stöðugt eflzt á kostnað trúarbragða innfæddra.  Áhrif kristninnar eru mest áberandi í suðurhluta landsins en islam í nyrztu landshlutunum og í stærstu borgunum, þar sem talsverður fjöldi innflytjenda frá múslimaríkjum Vestur-Afríku hefur komið sér fyrir.  Á síðari helmingi 20. aldar óx andatrúarkirkjum fiskur um hrygg.  Engu að síður eru fylgjendur katólsku-, meþódista-, presbytera- og annarra kristinna trúfélaga fjölmennastir.

Síðan 1970 hefur fólksfjölgunin verið 3% að meðaltali á ári og konur eru lítið eitt fleiri ein karlar.  Rúmlega 60% Ghanabúa eru undir 25 ára aldri, þannig að fólksfjölgunin heldur áfram um nokkurn tíma.  Lífslíkur árið 1960 voru 46 ár og 55 ár síðla á níunda áratugnum.  Sveiflur í fólksfjölda vegna brottflutnings urðu áberandi í alvarlegri efnahagskreppu seint á áttunda áratugnum.  Brottvísun u.þ.b. 1 miljónar Ghanamanna frá Nígeríu (flestir ómenntaðir) árið 1983 bætti ekki úr ástandinu í landinu en olli ekki miklum félagslegum truflunum vegna þess, hve vel Ghanamenn höfðu staðið að uppbyggingu félagslega kerfisins.

 TIL BAKA           Ferðaheimur - Garðastræti 36 - 101 Reykjavik - info@nat.is - Heimildir                  HEIM