|
 *Riddarahólmskirkjan,
sem hefur oft verið endurbyggð, er við torgið sunnanvert.
Fyrrum var hún hluti Fransiskusklausturs. Steypujárnsspíra 90 m hás turnsins (1841) sést víða að.
Kirkjan hefur einungis verið notuð til jarðarfara og sem
minningarkirkja síðan 1807. Þar
eru ekki fluttar messur lengur. Fyrst
og fremst er hún þekkt sem grafarkirkja sænskra konunga.
Innri veggir hennar eru skreyttir skjaldarmerkjum látinna
riddara Serapinreglunnar, sem var stofnuð 1336.
Í loftinu og einstökum grafarkapellum eru
fánar, riddaramerki og önnur sigurtákn úr sigursælum herleiðöngrum
sænsku konunganna og á gólfinu eru grafarskildir. Í
kórnum, framan við háaltarið (1679) eru grafsteinar konunganna
Magnus Ladulås (†1290) og Karl Knutsson (†1470).
Hægra megin er grafarkapella Gustavs Adolfs, sem fell við Lützen
árið 1632, með grænni marmarakistu.
Beint á móti er karólínska grafarkapellan (1671-743) með
steinkistum Karls XII (†1718) og Friðriks I (†1751).
Við hliðina á grafarkapellu Gustavs Adolfs er grafarkapella
Bernadotteættarinnar, byggð á árunum1858-60.
Í miðju þess er stór, rauð steinkista Karls XIV Jóhanns
(†1844) og konu hans Desideria (†1860).
Þar að auki hvílir þarna Gustav V (1858-1950).
Í sunnanverðu hliðarskipinu er grafarkapella
Vasaborgargreifanna og hershöfðingjans Johan Banér, sem fell 1641 við
Halberstadt. Í norðanverðu
kirkjuskipinu, vinsta megin inngangsins er Torstensonskapellan.
Norrmalm er stórt
hverfi í kringum Gustavs Adolfstorg, þar sem stendur riddarastytta af
konungnum (1796) og erfðafurstahöllin (1783), sem utanríkisráðuneytið
hefur haft til afnota síða 1906. Þarna er líka Stokkhólmsóperan og Jakopskirkjan (1643;
turninn frá 1735). Konunglegi
grasagarðurinn og styttur Karls XII og Karls VIII eru í garði, sem
teygist frá vatninu í átt að borginni.
Suðaustan Gustavs
Adolfstorgs er Blasiehólmur með *Þjóðminjasafninu.
Þar er merkilegasta listasafn Svíþjóðar.
Þar er að finna fjölda verka hollenzkra meistara, s.s. Næturvörðinn
eftir Rembrandt, Rubens, *Frans Hals eldri o.fl. Þarna eru líka verk
franskra listamanna frá 18. öld, s.s. *Fr. Boucher auk yngri verka sænskra
listamanna. Í garðinum
norðvestan safnsins er höggmyndaverkið Bältespännare (1867), sem sýnir
einvígi að víkingasið. Sunnan
safnsins liggur brú yfir á Skeppshólma, sem sjóherinn réði yfir
fyrrum. Þar er Skeppsholmskirkjan
(1842), Austurasíusafnið og Nýlistarsafnið, þar sem
einnig er að finna Ljósmyndasafnið.
Skólaseglskipið „af Chapman” liggur við festar í
grenndinni og þjónar nú sem farfuglaheimili á sumrin.
Norðan konunglega
grasagarðsins liggur Hafnargatan.
Útsýni er gott úr þakveitingahúsi NK (Nordiska Kompaniet).
Hús nr. 4 er Hallwyska ríkisgreifahöllin með spænskum forhliðum. Þar er nú safn, sem sýnir innanstokksmuni frá aldamótunum
1900 og leikrit eru flutt þar líka.
Hið vinsæla Berns Salonger veitingahús er í Berzeliigarðinum,
sem var nefndur eftir efnafræðingnum J. Berzelius.
Konunglega dramaleikhúsið við Nybroplan var opnað árið
1907.
Við vesturenda Hafnargötu
er Sergelstorg með nýlegum, háum brunni og Menningarhúsinu
(P. Celsing; 1974), þar sem eru lestrarsalir, bókasafn og leikhús. Nýja þinghúsið, frá 1971, stendur þarna við
torgið. Sergelsgata er göngugata
með verzlunum, bæði ofanjarðar og neðan.
Hún liigur að Hötorg, þar sem eru sumarmarkaðir undir beru
lofti. Við torgið vestanvert er Tónleikahöllin (1962), miðstöð
fílharmoníusveitar Stokkhólms og vettvangur afhendingar Nóbelsverðlaunanna.
*Orfeusbrunnurinn eftir
Miles (1936) stendur fyrir framan Tónleikahöllina.
Aðeins norðar er Kungsgata, ein aðalverzlunargata borgarinnar.
Þar er m.a. PUB vöruhúsið og konungsturnarnir tveir, 17 hæða
háhýsi. Breiður
Sveavegurinn liggur frá Tónleikahöllinni til norðvesturs.
Vinstra megin er Adolf-Friðrikskirkjan (1774), sem hýsir
styttur sænska myndhöggvarans J.T. Sergel. (†1814).
Þar eru líka eftirmæli franska heimsspekingsins Descartes, sem
dó í Stokkhólmi 1650. Lík hans var flutt til Parísar 1666. Við norðanverðan Sveaveg er verzlunarskólinn, Borgarbókasafnið
og Wenner-Gren-rannsóknarmiðstöðin (1961).
Herskólinn er í Karlsbergshöll við Karlsbergsvatn, sem auðvelt
er að komast að eftir Karlsbergsvegi frá Borgarbókasafninu.
Drottningargata liggur
samhliða Sveavegi. Ágúst
Strindberg skáld (1849-1912) bjó í húsi nr. 85, þar sem er nú
safn. Aðalbyggingar háskólans (1878) eru við enda götunnar og
Klörukirkjan er þar vestar með 104 m háum turni. Skáldið Bellman liggur þar grafinn í kirkjugarðinum.
Aðalbrautarstöðin er skammt undan og þar er safn með líkönum
af járnbrautum.
Konungshólmi er skammt
undan ströndinni. Þar er
auðkenni borgarinnar, *Ráðhúsið, sem Ragnar Östberg byggði
á árunum 1911-23. Turninn
er 106 m há og efst á honum eru þrjár gylltar kórónur, sem prýða
skjaldarmerki Svíþjóðar. Lyfta
flytur fólk, sem vill njóta frábærs útsýnis, upp í turninn.
Uppi í turninum er klukkuspilið Georg og drekinn auk spilverks,
sem fer í gang kl. 12:00 og 18:00 á sumrin.
Undir súlnaþaki við austurvegg turnsins er minnismerki um
stofnanda borgarinnar, Birgi jarl, eftir G. Sandberg.
Inni í ráðhúsinu eru hátíðar- og stjórnsýslusalir , þ.m.t.
Blái salurinn, sem er yfirbyggður inngarður með súlnagöngum,
Borgarráðssalurinn og Gyllti salurinn með skrautlegum mósaíkverkum.
Skammt vestan ráðhússins,
við Hantverkargata, er Kungsholmkirkjan (17.öld). Við Scheelegötu er enn eitt ráðhúsið (1911-1915), sem
er nú setur embættisréttarins og rétt þar hjá er aðalsetur lögreglu
borgarinnar.
Östermalm-hverfið er
vestan Birgis jarlsgötu og sunnan Nybroviken.
Um það liggur einhver fegursta gata Stokkhólms,
Strandvegurinn, þar sem er fjöldi sendiráða.
Við Riddaragötu er umfangsmikið hersafn með einkennisbúningum
og vopnum. Konunglega bókasafnið (1870-77), sem er Þjóðarbókhlaða
Svíþjóðar, er í nærliggjandi Humlegården-garðinum. Meðal fornra bóka í safninu er *Codex Aureus, latnesk
þýðing á guðspjöllunum fjórum frá 8 öld.
Við Sturegötu 14, austan garðsins, er Nóbelstofnunin, sem
efnafræðingurinn Alfred Nobel stofnaði árið 1900 og veitir viðurkenningar
fyrir afrek á sviðum eðlis-, efna- og læknisfræði, bókmennta og
eflingu friðar í heiminum. Engelbrektskirkjan
úr graníti og rauðum tígulsteini er við Karlaveg.
Lars Israel Wahlman reisti hana árið 1914.
Skammt austar, við Valhallarveg, er timburleikvangurinn, sem var
byggður fyrir Ólympíuleikana 1912.
Þar norður af eru byggingar Tækniháskólans.
*Borgarsögusafnið
er í sunnanverðu Östermalmhverfisins.
Það hýsir líka Konunglega myntsafnið.
Byggingar ríkisútvarpsins eru þar í grenndinni og
Kvikmyndastofnunin er við Borgarveg. Djurgårdsbrunnvegur, sem er framhald Strandvegarins, liggur
þaðan til austurs. Þar
er Sjávarsögusafnið, Tæknisafnið og Þjóðfræðisafnið.
Norðaustan safnanna er hinn 155 m hái Kaknästurn með
veitingahúsi og útsýnispalli.
Suðurhverfi
borgarinnar heitir Södermalm. Það
stendur í fallegu klettalandslagi og er tengt gamla borgarhlutanum með
tvíbreiðri brú yfir Söderström.
Frá Södermalmstorgi er lyftan Katarinahiss, sem flytur fólk
upp í veitingahús 36 m upp á við, þaðan sem gamli bærinn blasir
við. Frá útsýnispallinum
liggja járntröppur að Mosebacktorgi.
Sunnan Södermalmstorgs
er gamla ráðhúsið (17.öld) með Borgarsafninu. Lítið eitt sunnar, við Samborgaratorg (Medborgarplats), er
samnefnt hús frá 1939, sem þjónar margvíslegum tilgangi.
Maríukirkjan (16. og 17.öld; turnþak 1825)) er við Hornsgötu.
Vestar er Adolf Friðrikstorg með nokkrum brunnum eftir Wissler,
„Þór með miðgarðsormi”.
*Djurgården er
á eyju, sem er aðgengileg frá Strandvegi yfir Djurgårdsbrúna.
Þessi garður var veiðilendur konunganna á 16.-18. öldum.
Rétt handan brúarinnar er *Norræna safnið, sem gefur
hugmyndir um lífshætti norrænna manna.
Á jarðhæð er *Konunglega herklæðasafnið, sem bregður ljósi
á líf háaðalsins. Þar
er líka deild helguð bændum. Henni
er skipt eftir héruðum landsins, s.s. menningardeild sama.
Sunnan Norræna safnsins er Líffræðisafnið.
Þar er stafkirkja úr timbri með fræðslu um fugal og villt
spendýr á Norðurlöndum. Skammt
þaðan er Liljevalchs listahöllin með skiptisýningum.
**Vasasafnið
er á vesturhluta eyjarinnar. Þar
er konungsskipið Vasa (1628), sem sökk í jómfrúarferð sinni og var
lyft af sjávarbotni árið 1961 í allgóðu ástandi.
Árið 1956 fannst staðurinn, þar sem skipið sökk og þremur
arum síðar hófst undirbúningur að björgun þess af 32 m dýpi.
Þessi aðgerð krafðist á margan hátt nýrra vinnuaðferða.
Vasaskipasmíðastöðin, þar sem skipið er nú, var byggð í
þeim tilgangi að bjarga skipinu og dytta að því, þegar það var
komið úr hinni votu gröf. Þetta
62 m langa skip var endurnýjað að öllu leyti.
Margir munir, sem voru í skipinu, s.s. húsgögn, myntir og
styttur, eru til sýnis á einum stað.
Austar er útisafnið
(1891) *Skansinn í grennd við Norræna safnið.
Stofnandi útisafnsins var Artur Hazelius, sem vildi varðveita
hluta af sögu Svíþjóðar, sem vaxandi iðnvæðing var stöðugt að
breyta. Þarna er m.a.
kirkja, herragarður, samabústaður og selbýli, þurrabúð, bændabýli
og heill borgarhluti með alls konar handverkshúsum.
Rúmlega 150 hús og byggingar hafa verið endurbyggðar á
safnssvæðinu, þannig að það er orðið a.m.k. 10 sinnum stærra en
það var upphaflega. Ýmsar
sýningar eru í gangi, s.s. smjör- og ostagerð, bakstur, vefnaður, körfugerð,
prentverk, rennismíði og glerblástur.
Skansinn er ekki
einungis listsögulegt safn. Þar
er líka dýragarður, þar sem fæst yfirlit yfir dýrategundir,
sem lifa í Svíþjóð, s.s. geitur og nautgripi.
Brún- og hvítabirnir, vísundar, elgir og hreindýr eru sýnd
í sérdeild. Í deildinni, sem fjallar um erlendar dýrategundir, má
finna apa, fíla, sæljón og mörgæsir.
Mörg smádýr og fuglar lifa villt á Skansinum.
Dýragarðurinn er opinn allt árið.
Í norðurhluta garðsins er útsýnisturninn Breiðablik og í
suðurhlutanum veitingahúsið Solliden, sem býður líka gott útsýni. Þarna eru haldnir tónleikar daglega á sumrin auk þjóðdansa
og leikhópa.
Karl XIV Jóhann lét
reisa Rosendalhöllina austan Skansins á árunum 1823-27 en hún
hefur verið safn með hans nafni síðan 1913.
Hinum megin á eyjunni er fyrrum bústaður og Vinnustofa listmálarans
Eugens prins (1865-1947) á Valdemarsudde með athyglisverðu safni málverka.
Villa Thiel hýsir einnig safn sænskra málverka frá 19. og 20.
öld við austurenda Djurgården. Olíumyllan
(1785) er þar í næsta nágrenni og býður innsýn í þróun iðnaðarins.
Vísindahverfið
(Vetenskapsstaden) er í norðurhluta borgarinnar.
Þar er Konunglega vísindaakademían auk *Náttúrugripasafns
ríkisins með afbragðs sýningargripum.
Í einbýlishúsahverfinu
Lidingö á samnefndri eyju er *Millesgård, fyrrum bústaður og
vinnustofa sænska myndhöggvarans Carl Milles (1875-1955).
Þar er hluti verka hans til sýnis ásamt verkum erlendra
meistara. |
