|
 Budapest,
höfuðborg Ungverjalands, er í 529 m hæð yfir sjó. Íbúafjöldinn (1998)
var u.þ.b. 2,1 milljón. Budapest er landfræði-,
viðskipta-, stjórnmála- og menningarlegur miðpunktur
landsins. Borgin er á báðum
bökkum Dónár og er einhver hin fegursta í Evrópu vegna legu sinnar
og byggingarlistar. Hún óx
upp úr bæjunum Buda á hægri bakkanum og Pest á hinum vinstri. Í
Budapest er að finna minjar um Rómverja og Tyrki auk byggingarstíla
miðalda, sem falla saman í fögrum samhljómi.
Jóhannesarfjall er hæsti staður borgarinnar og umhverfis eru
fjöll og hæðir, sem skýla henni.
Eitt sérkenna Budapest eru 120 heitar laugar (76°C), sem hafa
verið nýttar til baða frá dögum Rómverja og eru nú nýttar fyrir
10 heilsubótarstaði og 32 sund- og baðstaði.
Svæðið,
sem Budapest er á var byggð mönnum á steinöld.
Keltneskt þorp stóð þar sem Rómverjar settust að á 2. öld
(30.000 íbúar). Rómverska
nýlendan hét Aquincum. Á
4. öld viku Rómverjar fyrir þjóðflutningunum úr austri.
Eftir landnám Ungverja (magyara) á 9. öld var blómaskeið
Buda Obuda en mongólar eyddu bænum 1241.
Upp frá því var Buda víggirt og á 14. og 15. öld hófst
uppgangur á ný. Á tímabilinu
1541-1686 var Buda undir yfirráðum Tyrkja.
Borgin eyddist og kirkjum var breytt í moskur.
Að frelsun lokinni var borgin í rústum og fjöldi íbúa náði
ekki tölunni 1000. Undir
stjórn Maríu Theresíu var reist ný konungshöll.
Árið 1777 varð Buda háskólaborg og Pest 1784.
Á 19. öld blómstruðu Buda, Pest og Obuda og voru sameinaðar
í höfuðborg árið 1873. Iðnaður
og andlegt líf dafnaði mjög. Á
fimmta áratugi 19. aldar fimmfaldaðist íbúafjöldi borgarinnar.
Íbúarnir
sigruðust á erfiðleikum fyrri heimsstyrjaldarinnar en bilið milli ríkra
og fátækra breikkaði, þannig að upp risu glæsileg hús og hallir
og fátækrahverfi. Budapest
varð aftur fyrir verulegu tjóni í síðari heimsstyrjöldinni, einkum
í bardögum í lok hennar. Meðal
annarra skaða, sem Þjóðverjar ollu, var að sprengja allar Dónárbrýrnar
að baki sér, þegar Rússar sóttu fram (13.02.45).
Endurbyggingin tengdi úthverfi, sem voru skipulögð, Budas
kastalinn var byggður, neðanjarðarbrautir voru lagðar og nýjar brýr
byggðar.
Meira |
