Macao
er í Austur-Asíu viđ ósa Perlufljóts, 70 km suđvestan Hongkong.
Macao á sér ađeins eitt nágrannaríki, Kína.
Heildarflatarmál er 16 km˛. Macao
er á Macaoskaga (6 km˛), Taipaeyju (3,4 km˛) og Coloane-eyju (6,6
km˛). Skaginn er hćđóttur og vaxinn grenitrjám.
Suđurströnd Coloane er sendin. Macao
er í jađri hitabeltisins og monsúnvindar ríkja ţar.
Íbúarnir
er ađ mestu kínverjar (98%) en Portúgalar eru stćrsti minni-hlutahópurinn. Nokkuđ er um blendingja kínverja og Portúgala og annarra
Evrópumanna. Heildaríbúafjöldi
er u.ţ.b. hálf milljón, ţannig ađ ţéttbýli er mikiđ (>31.000
á km˛). Fólksfjölgun er
u.ţ.b. 2,5% á ári. Nálćgt
ţriđjungi íbúanna eru kínverskir flóttamenn.
Opinber
tungumál eru kínverska og portúgalska en enska er útbreidd. Stór
hluti íbúanna er flóttamenn, sem flúđu frá Kína í síđari
heimsstyrjöldinni, ţegar Japanar hernámu Kína og Hongkong og á tímum
hinnar kínversku menningarbyltingar Mao Tse-tungs.
Stjórnsýslan.
Macao, sem heitir Ao Men á kínversku, hefur veriđ undir portúgalskri
stjórn á kínversku landssvćđi síđan á 19. öld.
Portúgalar veittu Macao heimastjórn hinn 17. febrúar 1976.
Löggjafaţing, stutt af ráđgjafaráđi, starfar undir stjórn
portúgalsks landsstjóra. Landstjórinn
og stjórn hans annast framkvćmdavaldiđ.
Fjöldi stjórnmálaflokka er starfandi.
Hinir tveir stćrstu eru Pekingska kjósendasambandiđ og
Macaohópurinn. Portúgalar skiluđu Kínverjum Macao 1999 og
síđan hefur svćđiđ veriđ sérstjórnarhérađ í Kína.
Landbúnađarafurđir: Kartöflur,
jarđhnetur, maís, tóbak. Sjávarútvegur. Iđnađur: Vefnađur,
fatnađur, eldspýtur, flugeldar, postulín, leirkeragerđ, sjóntćki,
elektrónísk tćki, plastvörur. Útflutningur:
Vefnađar-vörur, leđurvörur, matvćli, flugeldar, sjóntćki,
gull. Ferđaţjónusta
(spilavíti).
Almennt.
Macao,
Macau (portúgalska), Ao Men (kínverska) eđa An Men (Amagao = A Ma-flói;
A Ma er kínversk gyđja sćfarenda) var fyrrum portúgalskt hérađ en
er nú kínverskt landssvćđi međ heimastjórn undir portúgalskri stjórn.
Macao er viđ Suđur-Kínahaf,
u.ţ.b. 70 km suđvestan brezku krúnu-nýlendunnar (til 1997) Hongkong,
vestan víđra ósa Perluár. Macao
nćr yfir svćđiđ milli 22°06' og 22°13'N og 113°37' og 113°37'A.
Macao nćr yfir 6 km˛ á Macao-skaga, ţar sem samnefnd höfuđborg
svćđisins er (Upphaflega: Cidade
do Săo Nome de Deus de Macau, Năo Há Outra Mais Leal) og eyj-arnar
Taipa (3,4 km˛) og Coloane (6,6 km˛), sem eru tengdar innbyrđis og
meginlandinu međ brúm.
Loftslag.
Macao er á jađri hitabeltisins, veđriđ er heitt (međalárshiti
28°C) og mest rignir á tímabilinu frá apríl til oktober.
Svalandi hafgola geriđ lífiđ bćrilegra í hitum í Macao en
í Hongkong. Lítiđ rignir
á veturna og ţá dregur úr hitanum.
Ţćgilegustu veđurskilyrđin eru í nóvember og desember.
Atvinnulífiđ
í Macao byggist mest á vefnađi og fataframleiđslu, leirmunagerđ,
elektrónískum tćkjum, sjóntćkjum og flugeldum.
Fyrirtćkin eru flest lítil eđa miđlungsstór.
Ferđaţjónustan er mikilvćg.
Margir kínverjar koma frá Hongkong til ađ stunda fjárhćttuspil
í spilavítunum.
TAIPA
OG COLOANE
Eyjarnar
úti fyrir Macaoskaga eru sérstakir heimar.
Taipa er sunnan fallegu Taipa-Macao-brúarinnar.
Hún er kunnust fyrir brokkvöllinn og háskóla Macao.
Ţar er líka gamla kirkjan Senhora do Carmo og húsgagnasafn í
endurnýjuđu nýlenduhúsi á strönd Taipa Village.
Ţađ eru fimm lítil kínversk musteri á eyjunni.
Tin-Hau er ţeirra kunnast.
Ţađ var byggt skömmu eftir aldamótin 1800 og hýsir skreytta
kistu međ gyđjumynd. Flugeldaverksmiđjur
Macao, sem eru mikilvćgar fyrir útflutning Macao, eru á eyjunni.
Vegurinn frá Taipa
til Coloane er á uppfyllingu. Ţar
er skipasmíđastöđ fyrir júnka, tvćr víkur međ bađströndum og
áhugaverđ kirkja frá fyrri hluta 20. aldar. Hún var byggđ til
minningar um portúgalska hermenn, sem björguđu börnum úr klóm sjórćningja.
Nćrri henni, í gömlu hofi, er skip, sem var skoriđ út úr stóru
hvalbeini. Pousada de
Coloane-hóteliđ er viđ Cheoc-Van-víkina.
Ţar er einnig orlofsstađur fyrir starfsmenn olíufélags, sem
leitar olíu í Suđur-Kínahafi. Viđ
Hac-Sa-víkina á austanverđri eyjunni er líka tómstundastađur međ
grillstóm, minigolfi, íţróttaađstöđu o.fl.
SAGAN.
Macao
er elzta evrópska nýlendan í Kína.
Eftir ađ skorizt hafđi í odda milli Portúgala og Kínverja áriđ
1557, létu ríkjandi mandarínar Portúgölum landssvćđiđ eftir gegn
afgjaldi.
Macao varđ snemma miđstöđ trúbođs og áriđ 1575 varđ svćđiđ
ađ sérstöku biskupsdćmi, sem náđi yfir kristin svćđi í Kína og
Japan.
Á
fyrstu öld tilveru sinnar varđ Macao ríkt af viđskiptum viđ Kína
og Japan en síđan fór ađ halla undan fćti, einkum vegna ţess, ađ
Japanar lokuđu sig af frá umheiminum.
Ţar ađ auki varđ Macao ađ glíma viđ stöđugt aukna
samkeppni og verjast sjórćningjum frá Hollandi og öđrum Evrópulöndum.
Áriđ
1845 var Macao lýst fríhöfn, sem gildir enn ţá, og hćtt var ađ
greiđa samningsbundin gjöld af inn- og útflutningi til Kínverja.
Landstjórinn, Joăo Ferreira do Amaral, sem tók viđ embćtti
ári síđar, lét ekki deigan síga og flćmdi kínverska
skattheimtumenn á brott.
Harka stjórnar hans olli ţví, ađ bćndur nýlendunnar fengu
sig fullsadda og drápu hann. Í samningi milli Portúgala og Kínverja
frá 1887 voru full yfirráđ Portúgala yfir eyjunum Taipa og Coloane
skýrt viđurkennd og Portúgalar lofuđu ađ selja nýlenduna ekki án
samţykkis Kínverja.
Viđskiptaskilyrđin bötnuđu stöđugt vegna aukinna viđskipta
viđ Kína og evrópskir kaupmenn, einkum brezkir, dvöldu gjarnan
sumarlangt í Macao á međan ţeir biđu nćstu verzlunarvertíđar.
Macao
var hlutlaust í síđari heimsstyrjöldinni og var lýst hérađ í
Portúgal 1951.
Áriđ 1966 kom til blóđugra en skammvinnra uppţota fylgjenda
sameiningar viđ Kína.
Enn
ţá virđist Kína hafa gildar ástćđur til ađ viđhalda óbreyttu
ástandi varđandi Macao.
Eftir hallarbyltinguna í Portúgal áriđ 1974 var Kínverjum bođiđ
ađ taka viđ yfirráđum í Macao en ţeir afţökkuđu.
Áriđ 1976 fékk Macao nýja heimarstjórnarstöđu, sem jók
frelsi nýlendunnar í innri málum.
Síđan var nýlendan landssvćđi undir portúgalskri
stjórn.
Kínverjar fengu yfirráđ yfir Macao áriđ 1999. |