Tuvalu Kyrrahaf,
[Tuvalu flag]

TÖLFRÆÐI

TUVALU
.

.

Utanríkisrnt.

Booking.com

Tuvalu er þingbundið konungsríki í Brezka samveldinu með landstjóra í æðstu stöðu.  Þingið starfar í einni deild en engir stjórnmálaflokkar eru til í landinu.  Þingið kýs forsætisráðherra.  Landið er aðili að Samtökum Suður-Kyrrahafsins.  Fyrrum hét landið Ellice-eyjar.  Það er í miðhluta Vestur-Kyrrahafsins.  Eyjaklasinn hefur nokkurn veginn norðvestur-suðausturstefnu á 676 km löngu svæði.  Eyjarnar eru litlar og Tuvalu er aðeins 26 km² að flatarmáli.  Höfuðborgin er Fongafale á Fungafuti kórallónseyjunni.  Á nýlendutímanum var Tuvalu hluti Gilberts- og Ellice-eyjanýlendunni.

Eyjaklasinn nær yfir kóraleyjar, hringlón og kóralrif.  Hringeyjarnar eru Nanumea, Nui, Nukufetau, Funafuti og Nukulaelae og rifeyjarnar Nanumanga, Niutao, Vaitupu og Niulakita.  Eyjarnar eru lágar og bera hæst 4-5 m yfir sjó.  Þarna eru engar ár eða lækir og íbúarnir verða að safna regnvatni eða leita að ferskvatni í jörðu.  Í norðurhluta eyjaklasans er meðalúrkoman 2500 mm á ári og 3150 mm í suðurhlutanum.  Suðaustan staðvindarnir eru ríkjandi.  Vestanstormar næða um eyjarnar frá nóvember til febrúar.  Hitastig á daginn er á milli 27°C-29°C.  Ræktun er takmörkuð vegna þess, hve gropinn jarðvegurinn er.  Þarna þrífast kókospálmar, brauðaldintré, pandanus, taro og bananar.  Svína- og hænsnarækt er stunduð og eyjaskeggjar veiða sjófugl, fisk og skelfisk til matar.

Íbúarnir eru pólýnesar og tunga þeirra er náskyld samósku.  Nui-eyja var þéttsetin míkronesum frá Gilbertseyjum á forsögulegum tímum.  Enska er kennd í skólum og mikið notuð.  Langflestir íbúanna eru mótmælendur í söfnuði Kirkju Tuvalu.  Flestir á ytri eyjunum búa í stórum fjölskylduhúsum, sem mynda þyrpingar.  Þriðjungur íbúanna býr á Funafuti, sem er miðstöð ríkisstjórnar og verzlunar.  Fjölgun hefur verið hæg vegna áætlana og fjölskyldustefnu og lífslíkur frá fæðingu eru í kringum 60 ár.  Nærri 10% íbúanna búa erlendis vegna náms eða starfa í fosfatnámunum á Nauru og á kaupskipum.

Efnahagsmál.  Flestir íbúar Tuvalu eru sjálfsþurftarbændur, sem njóta styrkja frá ættingjum við störf erlendis.  Lítið eitt af þurrkuðum kókoskjörnum er flutt út, sala frímerkja er nokkur tekjulind og veiðigjöld frá erlendum fiskiskipum hjálpa til.  Landið er mjög háð erlendri fjárhagsaðstoð.  Aðalinnflutningsvörur eru matvæli, eldsneyti og neyzluvörur.  Verzlunin er í höndum kaupfélaga.  Gjaldmiðillinn er ástralskur dollar en ríkið gefur út eigin mynt að auki.  Einn banki annast fjármálaviðskipti.

Samgöngur.  Tuvalu er í flugsambandi við Kiribati og Fiji-eyjar.  Samgöngur á sjó til annarra landa eru óreglulegar.  Sjóflugvélar hafa verið notaðar í innanlandsflugi en íbúar ytri eyjanna nota skipaferðir á vegum ríkisins.  Bifhjól eru algeng á Funafuti og þar eru líka nokkrir bílar.

Menntun.  Ríkið sér um frummenntunina í samstarfi við Tuvalukirkjuna.  Framhaldsmenntun stendur útvöldum nemendum til boða.  Nokkrir eru sendir úr landi til náms.  Heilsugæzla er aðallega á Funafuti en aðrar eyjar njóta þjónustu þjálfaðra heilbrigðisstétta.

Menning.  Lífshættir íbúanna eru orðnir nokkuð vestrænir þrátt fyrir skort á vestrænum aðbúnaði.  Raforkudreifing er aðeins á Funafuti.  Ríkið gefur út lítið fréttablað og dagblöð eru engin.  Nokkrar kvikmyndir eru sýndar á ári.  Ein útvarpsstöð er í rekstri en engin sjónvarpsstöð.  Flestir íbúanna búa í þorpum.  Þar annast þeir garða sína og stunda veiðar á handsmíðuðum bátum (kanú).  Þjóðleg tónlist og dansar njóta mikilla vinsælda auk vestrænnar tónlistar.  Blak, knattspyrna og krikket eru vinsælar íþróttir.  Þrátt fyrir alla nútímavæðinguna, eru gamlar hefðir í hávegum hafðar og samhygð er mikil.

Sagan.  Fyrstu landnemarinir komu líklega á 14. öld frá Samóaeyjum.  Færri komu síðan frá Tonga, Rotuma (einni Cook-eyjanna) og Gilbertseyjum.  Niulakita, sem er minnst og syðst eyjanna, var óbyggð, þegar Evrópumenn komu til skjalanna.  Aðrar eyjar voru byggðar á 18. öld og þá kom upp nafnið Tuvalu, sem þýðir Áttaeyjaklasinn.

Evrópumenn uppgötvuðu eyjarnar á 16. öld, fyrst þegar Álvaro de Mendana de Neira var á ferðinni.  Þær komust þó ekki á landakort fyrr en hvalveiðarar og kaupmenn fóru að venja komur sínar þangað eftir 1820.  Árið 1863 komu mannaveiðarar frá Perú og rændu u.þ.b. 400 manns, aðallega frá Nukulaelae og Funafuti, til að selja það til vinnu.  Eftir sátu u.þ.b. 2500 íbúar.  Nokkrir þeirra, sem rænt var, var síðar komið í vinnu á plantekrum í Queensland í Ástralíu, á Fiji-eyjum, Samóaeyjum og Hawaii.  Áhyggjur af þessari þróun ollu hörðum viðbrögðum presta Lundúnatrúboðsins á Samóaeyjum, sem komu til landsins á sjöunda áratugi 19. aldar.  Þeim tókst að útbreiða trúna og gera flesta íbúana að mótmælendum fyrir aldamótin.

Bretar færðu út kvíarnar og innlimuðu eyjaklasann, sem hét þá Ellice-eyjar, í verndarsvæði sitt árið 1892 og árið 1916 urðu þær hluti nýlendunnar Gilberts- og Ellice-eyjar.  Opinber þjónusta jókst hægt og þétt en aðalstöðvar stjórnsýslunnar voru í höndum eins fulltrúa krúnunnar á Funafuti.  Eyjaskeggjar sóttu menntun og atvinnu í höfuðborg Gilbertseyja eða í fosfatnámunum á Banaba og Nauru.  Í síðari heimsstyrjöldinni voru herstöðvar á Nanumea, Nukufetau og Funafuti en ekki var barizt um eyjarnar.

Upp úr 1960 jókst spenna milli kynþátta Gilbertseyja og Ellice-eyja vegna atvinnu.  Hinir síðarnefndu kröfðust aðskilnaðar.  Þjóðaratkvæðagreiðsla árið 1974 leiddi til aðskilnaðar á árunum 1975-76 og sjálfstæðis Tuvalu 1978.  Fyrstu verk sjálfstæðrar ríkisstjórnar voru að tryggja efnahag þessa litla ríkis og leita erlendrar aðstoðar.

Funafuti hringeyjan.  Fongafale, höfuðborg Tuvalu, er á Funafuti.  Hringeyjan er samsafn u.þ.b. 30 smáeyja, sem eru alls 2,4 km² að flatarmáli og liggja í kringum 21,7 km langt og 16,1 breitt lón.  Lónið er gott skipalægi.  Árið 1943 komu Bandaríkjamenn sér upp herstöð á þessum slóðum.  Þrátt fyrir ófrjósaman og sendinn jarðveg, framleiða eyjaskeggjar talsvert af þurrkuðum kókoskjörnum til útflutnings.  Í Fongafale er hótel, sjúkrahús og flugvöllur.  Áætlaður íbúafjöldi árið 1985 var rúmlega 2800.

 TIL BAKA     Ferðaheimur - Garðastræti 36 - 101 Reykjavik - info@nat.is - Heimildir            HEIM