|
 Tugþúsundir
manna í Bretlandi létu lífið af völdum eldgossins í Lakagígum árið
1783. Þetta kom fram í sjónvarpsþætti á Discovery World Channel í
gærkvöldi, í þáttaröð sem ber heitið „There is a Killer out there" og
fjallar um helstu ógnir sem mannkyni stafar af náttúruhamförum.
Fjallað var um það hvernig eiturský frá Skaftáreldum barst yfir Evrópu
fyrir rúmum 200 árum. Þykk móða lagðist þá yfir fjölda landa. Á
Íslandi olli hún hörmungum sem hérlendis eru þekkt sem Móðuharðindin
en áætlað er að fjórðungur íslensku þjóðarinnar hafi þá látist.
Eldgosið hófst þann 8. júní þegar gríðarleg eldsprunga opnaðist við
fjallið Laka. Heimildir í Bretlandi greina frá því að þann 22. júní
hafi þykk móða skyggt á sólina. Hún varð bæði dauf og svo rauð að það
var rétt eins og hún hefði verið vætt blóði. Móðan lá yfir sveitum
Bretlands allt sumarið og höfðu menn þar í landi aldrei kynnst öðru
eins. Ekki kunnu þeir þó skýringar á móðunni, og engar fregnir höfðu
þeir af eldgosi á Íslandi, en mikið var skrifað um þessa óvenjulegu
móðu. Samtímaheimildir greina frá því að bændur áttu erfitt með að
afla uppskeru, verkamenn urðu ófærir um að vinna og margir dóu.
Dr. John Grattan, við Aberystwyth-háskólann í Wales, hefur undanfarinn
áratug rannsakað dánarskýrslur í mörghundruð kirkjusóknum í Bretlandi
til að leita vísbendinga um banvæn áhrif Lakagíga. Hann tekur sem dæmi
að í Maulden í Bedfordskíri hafi sautján manns látist sumarið 1783,
þar sem eðlilegur fjöldi dauðsfalla hefði verið fjögur eða fimm. Í
nágrannasókninni Cranfield létust 23 um sumarið en venjulega hefðu
þeir átt að vera um sex. Og í Ampthill létust ellefu manns þegar
venjulega dóu í kringum fimm manns á sama tíma. Þannig hafi ástandið
verið í kirkjusóknum um allt Bretland, en verst í Austur- og
Mið-Englandi.
Dr. Grattan áætlar út frá rannsóknum sínum að eldgosið í Laka hafi á
tveimur mánuðum yfir hásumrið 1783, í júlí og ágúst, kostað 23.000
Breta lífið, sem geri þetta að mestu náttúruhamförum í nútímasögu
Bretlands. Þetta mannfall fyrir rúmum 200 árum jafngildi því að
100.000 manns færust í dag. Frakkland og önnur lönd í Vestur-Evrópu
hafi orðið fyrir álíka höggi.
Milljónir tonna af eitruðum gastegundum bárust frá Lakagígum yfir
Norðurlönd, Bretlandseyjar og meginland Evrópu. Í móðunni voru
brennisteinsdíoxíð og brennisteinssýra sem réðust á lungu fórnarlamba
sinna, kæfðu og drápu jafnt karla sem konur, ríka jafnt sem fátæka.
En þar með er ekki öll sagan sögð. Óvenju mikið var um þrumur og
eldingar og haglél í Bretlandi sumarið 1783 og um haustið skall á
fimbulkuldi. Veturinn sem í hönd fór reyndist bæði mjög kaldur og
langur og er áætlað að kuldinn hafi kostað 8.000 Breta lífið til
viðbótar. Þá hafi í Þýskalandi um vorið orðið einhver mestu flóð í
sögu landsins.
Sjónvarpsþætti Discovery World um þessar hörmungar af völdum eldgoss á
Íslandi lauk með því að það væri ekki spurning um hvort heldur hvenær
svona atburðir endurtækju sig.
Heimild: Frétt í netblaði Vísis 2. maí 2011.
LAKAGÍGAR |
