Oran (Wahran á arabísku;
Quahran á frönsku) er borg í norðvesturhluta landsins við opinn flóa
við Miðjarðarhafið, u.þ.b. miðleiðis milli Tangier (Marokkó) og
Algeirsborgar, þar sem stytzt er á milli Alsír og Spánar.
Nágrannaborgin Mers el-Kebir, er fiskibær við vestanverðan flóann
innanverðan. Oran er næststærsta
hafnarborg Alsír.
Andalúsískir kaupmenn stofnuðu oran í upphafi 10. aldar sem miðstöð
viðskipta við
íbúa inlands Norður-Afríku og
borgin dafnaði vegna samgangna á sjó við Evrópu. Hún
varð hafnarborg konungsríkis Tlemcen árið 1437 og miðstöð viðskipta
við Súdan. Árið 1492 og
1502 þustu þangað hópar múslima vegna ágangs kristinna manna, sem
ætluðu að neyða þá til trúarskipta.
Eftir það fór borginni að hraka og sjóræningjar settust þar
að og í borginni Mers el-Kebir. Þessi
þróun neyddi Spánverja til að leggja borgina undir sig árið 1509.
Næstu tvær aldirnar var borgin bitbein margra ríkja við Miðjarðarhaf
og Tyrkir urðu hlutskarpastir 1708.
Linnulausar árásir sjóræningja í Mers el-Kebir leiddu til
endurkomu Spánverja, sem tóku Oran 1732.
Jarðskjálftar lögðu hana í eyði árið 1790.
Tyrkir komust aftur til valda 1792 og fluttu þangað fjölda gyðinga.
Frakkar tóku borgina árið 1831 og byggðu þar nýja höfn og
gerðu Mers el-Kebir að stórri flotastöð.
Í júní 1940, þegar Frakkar og Þjóðverjar höfðu samið um
vopnahlé, flykktist mestur hluti franska flotans til Mers el-Kebir.
Hinn 3. núlí sökkti og laskaði brezk flotadeild flest skip
Frakka til að koma í veg fyrir, að þau féllu Þjóðverjum í
hendur. Oran var meðal
mikilvægustu lendingarstaða bandamanna í Norður-Afríku og bandarískir
herir tóku borgina 10. nóvember 1942.
Í Oran bjuggu fleiri Evrópumenn en í nokkurri annarri borg Norður-Afríku
og talsverðar deilur urðu milli Frakka og arabískra múslima, þegar
Alsír fékk sjálfstæði 1962. Flestir
Evrópumennirnir fluttust frá borginni og verzlun og viðskipti tóku
smám saman við af hernaðarhlutverkinu.
Nútímaborgin skiptist í strandhlutann, gömlu og nýju borgina, sem
stendur á hjöllum, sem voru aðskildir af gili, sem búið er að
byggja yfir. Gamla spænska-arabíska-tyrkneska
borgin, La Blanca, er vestan gilsins uppi á hæð.
Nýja borgin, La Ville Nouvelle, sem Frakkar byggðu eftir 1831,
er á hjöllunum vestan gilsins. La
Blanca er krýnd tyrkneska virkinu Santa Cruz, sem Spánverjar og
Frakkar breyttu talsvert. Í spænska hlutanum eru þröngar götur, fyrrum dómkirkjan
Saint-Louis (Frakkar endurbyggðu hana 1838), höfnin Porte de Canastel
(endurbyggð 1734), og gosbrunnurinn á Emerat-torgi (1789).
Í tyrkneska hlutanum gömlu borgarinnar er Stóra moskan, sem
var byggð fyrir lausnargjald spænskra gísla.
Austar er Château Neuf, fyrrum setur borgarstjóra (beys) Orans
og síðar höfuðstöðvar franska hersins.
Í grennd við Kasbah, umhverfis gamla, spænska kastalann, eru
moskan Sidi el-Haowri, fyrrum svefnskálar lífvarða tyrknesku
borgarstjóranna og kvennabúr arabísku borgarstjóranna.
Fyrrum franski borgarhlutinn teygist nú yfir gilið og langt út
fyrir ytri borgarmúrana, sem voru byggðir 1866 en eru nú að mestu
horfnir. Í þessum
borgarhluta eru opinberar byggingar og skrifstofuhúsnæði auk fjölda
lágra fjölbýlishúsa.
Oranháskóli var stofnaður 1965 og Vísinda- og tækniháskólinn árið
1975. Meðal áhugaverðra
staða er Borgarsafnið (rómverskar og púnverskar minjar),
Tlemcen-safnið (islömsk list) og Aubert-bókasafnið.
Borgin er vettvangur atburðarásar skáldsögu Albert Camus, La
Peste (Plágan), sem var gefin út 1947.
Manngerð höfn borgarinnar var stækkuð verulega eftir 1848 og
aðalbryggja hennar er rúmlega 2,7 km löng.
Járnbrautir tengja borgina við Algeirsborg, Marokkó og Béchar.
Alþjóðaflugvöllur hennar er utan þorpsins Es-Senia.
Iðnaðarhverfið er í utanverðum suðsuðausturhlutanum.
Þar eru hundruð lítilla mavælaframleiðenda og margs konar
annar iðnaður. Aðalútflutningsvörur
borgarinnar eru vín, korn, grænmeti og ávextir.
Áætlaður íbúafjöldi árið 1987 var í kringum 610 þúsund. |