|
Búseta.
Mesta þéttbýli í Alsír er á sléttunum og í og við strandfjöllin á
Norður-Tell-svæðinu, enda er þar mest og árvissust úrkoma. Sunnar
verður æ strjálbýlla, þannig að suðurhluti Hásléttunnar og Sahara-Atlasfjöll
eru mjög strjálbýl og víðast óbyggð allrasyðst. Hefðbundin alsírsk þorp
eru mjög dreifð og einangruð og í Saharaeyðimörkinni og við jaðra hennar
hafast hirðingjar við. Þorp og byggðir voru stundum víða í vinjum og
fjallasvæðum, líkt og í Aurêsfjöllum og á Stóra-Kabylie-svæðinu, þar sem
berbar bjuggu í víggirtum þorpum á hæðatoppum. Franskir
landnemar, sem settust að á síðari hluta 19. aldar, byggðu nokkur
hundruð landnemaþorpa. Þau voru skipulögð eins og frönsk sveitaþorp og
húsagerðin hin sama. Þau voru mikilvægar þjónustumiðstöðvar á
dreifbýlissvæðum.
Í
sjálfstæðisstríði Alsíringa 1954-62 voru næstum 8000 slík þorp jöfnuð
við jörðu og þrjár miljónir manna fóru á vergang. Margt þessa
flóttafólks fékk húsaskjól á ný í
flóttamannaþorpum og margt í borgum. Flest
þessara nýju þorpa fengu varanlegt hlutverk og héldust í byggð eftir
átökin. Á áttunda áratugnum efndu stjórnvöld til uppbyggingar u.þ.b.
400 félagslegra þorpa en áætlunin virkaði ekki sem skyldi og á níunda
áratugnum var fallið frá henni og einkaframtakið
látið ráða för.
Á franska
nýlendutímanum voru stofnaðar þjónustumiðstöðvar í sveitunum og evrópsk
úthverfi og stjórnarbyggingar bættust við hinnar stærri borgir.
Athafnalíf við hafnir og iðnaður jukust og stuðluðu að þróun og vexti
nokkurra hafnarborga eins og Annaba (Bône), Skikda (Philippeville) og
Mostaganem. Í og eftir síðari heimsstyrjöldina fluttist slíkur fjöldi
sveitafólks til margra borga landsins, að þær hættu vera evrópskar og
urðu ofsetnar alsírskar borgir. Talsvert húsnæði losnaði, þegar næstum
ein miljón Evrópumanna fluttist brott og mikill fjöldi íbúða var byggður
að auki. Þetta dugði ekki til að leysa húsnæðisvandann, því stöðugt
bættust fleiri „flóttamenn” úr dreifbýlinu. Síðla á 20. öld bjó
helmingur landsmanna í borgum landsins.
Þjóðerni.
Næstum 80% íbúanna telja sig af arabískum uppruna, þótt flestir
landsmanna séu afkomendur fornra berbaættkvísla, sem blönduðust mörgum
kynstofnum innrásarliða frá Miðausturlöndum, Suður-Evrópu og löndum
sunnan Sahara. Innrásir araba á 8. ög 11. öld ollu takmörkuðu aðstreymi
en breyttu lífsháttum og trúarbrögðum hinna innfæddu berba varanlega.
Berbar eru nú í kringum 20% þjóðarinnar. Stærsti hópur þeirra,
Kabyle-berbar, býr í fjalllendinu austan Algeirsborgar. Aðrir
berbahópar eru shawia, sem búa við frumstæðar aðstæður í Aurésfjöllum,
m’zabitar, sem hafa haft fasta búsetu síðan á 19. öld og eru fylgjendur
ibadite ‘Abd ar-Rahman ibn Rustam (búa við norðurjaðar Sahara), og
tuareg-hirðingjarnir á Sahara-Ahggar-svæðinu. Næstur allir evrópskir
landnemar, flestir franskir, ítalskir og maltneskir, sem voru fjölmennur
minnihlutahópur, eru fluttir úr landi.
Tungumál.
Arabíska er tunga langflestra Alsíringa og allir skilja hana. Hún er
líka opinbert tungumál landsins. Tungur og mállýzkur berba eru einnig
töluð á nokkrum svæðum en þeir eru flestir mælandi á arabísku líka.
Síðan landið fékk sjálfstæði hefur stefna stjórnvalda verið að gera
landið arabískt og styðja við islamska menningu, þannig að franska vék
fyrir arabísku sem aðaltunga landsmanna. Andstaðan gegn þessari þróun
hefur verið kröftug meðal margra hópa berba, sem óttast ofríki hins
arabískumælandi meirihluta.
Trúarbrögð.
Flestir Alsíringar, bæði arabar og berbar, eru sunnítamúslimar af
Malikite-bræðralagi (Maliki). Islam tengir þá öðrum þjóðum múslima
sterkum böndum. Í baráttunni gegn nýlendustjórn Frakka varð islam að
kjarna alsírskrar þjóðernishyggju. Sérstök norðurafrísk grein þessara
trúarbragða undir áhrifum fyrri trúarbrögðum berba hefur þróast undir
forystu heilagra manna (marabouts), sem eru álitnir hafa sérstaka
andlega hæfileika. Þeir eru í heiðri hafðir sem töframenn og lærifeður
og mynda eigin bræðralög, sem fylgja kenningum þeirra og helgisiðum.
Helztu fylgjendur þeirra voru og eru ómenntað sveitafólk, sem er ekki
með kóraninn á hreinu. Þessir helgu menn og fylgjendur þeirra hafa
löngum verið andstæð löglegum yfirvöldum, þannig að stjórnvöld og
rétttrúaðir múslimar hafa reynt að halda aftur af þessum bræðralögum og
stemma stigu við viðgangi þeirra
Stjórnvöld í
landinu hafa viðurkennt islamska arfleifð þjóðarinnar
á borði en stefna þeirra hefur oftast verið meira á veraldlegum nótum.
Islömskum bókstafstrúar- og öfgamönnum hefur vaxið fiskur um hrygg síðan
seint á áttunda áratugnum. Róttækir múslimar hafa stundum lent í átökum
við vinstrisinnaða stúdenta og kvenréttindahópa og siðameistarar (imam)
öfgamanna hafa hreiðrað um sig í mörgum aðalmoskum landsins.
Lýðfræði.
Árleg íbúafjölgun var mikil, oft yfir 3% á síðari
hluta 20. aldar, en síðla á níunda áratugnum fór að draga úr henni,
einkum vegna lækkandi fæðingatíðni í kjölfar aðgerða stjórnvalda tengdum
fjölskylduáætlanakerfi þeirra. Um aldamótin 2000 var u.þ.b. helmingur
þjóðarinnar yngri en 18 ára og dregið hefur úr barnadauða og dánartíðni
almennt. Samdrætti í íbúafjölgun hefur gætt mest í borgum landsins, þar
sem aðaláherzlan hefur verið lögð á stefnu stjórnvalda. Lífslíkur karla
voru 65 ár og kvenna 67 ár um aldamótin 2000.
Brottflutningur
Alsíringa til Evrópu, sem var oft góður kostur fyrir atvinnulausa,
minnkaði verulega í lok 20. aldar, því Frakkar settu strangar lög og
reglur um innflytjendur. Á meðan aðgangurinn að Evrópu var auðveldari
komu stórir hópar Alsíringa sér fyrir í ýmsum borgum Frakklands, Belgíu
og annarra Evrópulanda. Á eyðimerkursvæðum Alsír hafa áhrif þurrka og
fastbúsetustefna stjórnvalda valdið verulegri fækkun hirðingja. Æ
fleiri tuaregmenn setjast að í vinjunum, t.d. í Djanet og tamanghasset,
en sumir þrjózkast við og vilja ekki hverfa frá hirðingjalífinu.
Efst á síðu |
