Amu Darya į upptök sķn į Pamķrhįsléttunni ķ Miš-Asķu.  Hśn er u.ž.b. 2495 km löng og streymir til noršvesturs mešfram landamęrum Tajikistan og Afghanistan og sķšan į landamęrum Turkmenistan og Uzbekistan.  Eftir aš hafa runniš um Karakalpakistan hverfur hśn ķ Stóra-Aralvatn, sem er ašskiliš frį Litla-Aralvatni sķšan 1988 vegna uppgufunar og minna vatnsmagns, sem rennur til žess.  Allt frį mišri tuttugustu öld hefur miklu magni af vatni veriš veitt śr Amu Darya į leiš hennar til įveitna.  Į nķunda įratugnum rann sįralķtiš vatn til Aralvatns um Amu Darya af žessum sökum.

Svipaša sögu er aš segja um Syr Darya, žannig aš vatnsmagn Aralvatnsins hefur minnkaš um rśmlega 70% sķšan 1960.  Kara Kum-skuršurinn ķ fyrrum Sovéltrķkjunum er ašalsökudólgurinn. Hann er einhver lengsti skuršur heims og tekur mikiš vatn śr Amu Darya, u.ž.b. 12 rśmkķlómetra į įri.  Žessar ašgeršir hafa lķka komiš ķ veg fyrir flutninga į įnni, en helmingur lengdar hennar var skipgengur įšur.  Nešri hlutar įrinnar kvķslušust fyrrum um stóra óshólma og stušlaši aš grózku žeirra.  Žar er nś aušnin tóm.  Įin hefur flęmst talsvert ķ aldanna rįs.  Į žrišju og fjóršu teinöldum f.Kr. streymdi hśn til vesturs frį Khorezm-vininni til Sarykamysh-vatns og žašan śt ķ Kaspķahaf.  Frį 17. öld og fram į įttunda įratug 20. aldar rann hśn til Aralvatns nema ķ miklum flóšum.  Žį kvķslašist hluti hennar til Sarykamysh-vatns.