Grænland, stærsta eyja heimsins, 2.175.600 km².  Íseyjan á norðurhjara.  Takmark víkinga og hvalaveiðara, landkönnuða og ævintýramanna.  Eyja andstæðnanna, þar sem radarskermar kanna himinhvolfið og híbýli fólks eru neðanjarðar, þar er risaherstöðin Thule, sem kostaði 1,3 milljarða dollara, þar er herstöðin Camp Centruy, heil borg undir ísnum.  Henni er séð fyrir orku til ljósa, hita og annarra þarfa með kjarnakljúfi.

Ástandið er ólíkt á austurströndinni.  Þar þykist fólk hólpið, ef það finnur veiðikofa og kertisstúf, þegar það er í veiðiferðum. Hún er oftast girt lagnaðarís, sem gerir samgöngur á sjó oft erfiðar á sumrin og tekur alveg fyrir þær á veturna.  Þar eru margir lengstu fjarða heimsins og um þá sigla risavaxnir borgarísjakar milli snarbrattra granítfjalla.

Ég ætla að segja ykkur svolítið frá Austur-Grænlandi, sem tiltölulega fáir Mið-Evrópubúar þekkja.  Ég ætla ekki að minnast á Vestur-Grænland, sem er svo auðvelt að nálgast með reglubundnum áætlunarferðum.  Þangað flykkjast líka ferðalangar hvananæva að, stanza stutt og kynnast því lítt hinu hefðbundna lífi íbúanna og óspilltri náttúru landsins.  Grænland er eyja hinnar miskunnarlausu og ósveigjanlegu náttúru og hinna glaðværu og hjálpfúsu Grænlendinga, sem tala enn þá mál inúíta og um æðar þeirra rennur enn þá lítt eða ómengað blóð inúíta.  Þeim er illa við að vera kallaðir eskimóar.  Það orð er komið úr indíánamáli og þýðir:  „Sá, sem borðar hrátt kjöt.”  Grænlendingar hafa aldrei nefnt sig þessu nafni, heldur:  „Inuit”, sem þýðir maður.  Ég ætla líka að segja ykkur frá þeim - vinum mínum á Austur-Grænlandi, sem nota enn þá húðkeipa og hundasleða til að afla sér og sínum lífsviðurværis.  Þar búa enn þá hraustir veiðimenn, sem leggja á sig vosbúð, hættur og hrakninga heimsskautsvetrarins til að ala önn fyrir sér og sínum.  Það hefur lítið verið skrifað um þá, ví að þeir eru ekki innan þægilegrar seilingar fjölmiðla og rithöfunda, sem eiga greiðan aðgang að Vesturstrendingum, sem búa við allt öðruvísi og nútímalegri lífsskilyrði.  Ég ætla ekki að segja ykkur frá fólki, sem býr í nýtízkulegum fjölbýlishúsum, vinnur færibandavinnu í verksmiðjum eða stundar nútíma sauðfjárrækt eða annan búskap.  Það liggur einhver dularfull hula yfir Grænlandi, sem heyrir ísöldinni til.  Þar hafa ekki farið fram miklar rannsóknir á ísþekjunni, þótt vitað sé að jökullinn sé allt að 3400 m hár og þessi firnastóra ísauðn ræður miklu um veðurfar í Evrópu.  Að öðru leyti hefur fátt verið afhjúpað.  Það er þetta Grænland, sem ég ætla að heimsækja.

Svæfandi suðið í hreyflum flugvélarinnar (DC-3) barst inn í farþegarýmið til okkar.  Næstu tvo til þrjá klukkutímana var ekkert markvert að sjá út um gluggana, því að Ísland var að baki og Grænland langt framundan.  Flugvélin sveif yfir tilbreytingarlausri auðn íshafsins.  Nokkrir borgarísjakar, sem risu hátt upp úr haffletinum og vörpuðu löngum skuggum, voru eina tilbreytingin.  Flugvélin okkar var hin fyrsta í langan tíma, sem rauf einangrun byggðarinnar á 71°N við Scoresbysund.  Þar er hvorki flugvöllur né flugöryggistæki, enginn radar, enginn flugturn, aðeins óspillt náttúran.  Landslagið er ísi lagður fjörður með borgarísjökum, íshryggjum og vindbarinn snjórinn.  Þarna verða flugvélarnar að lenda.  Eitt var það þó, sem var mikils virði og sefaði áhyggjurnar af lendingunni - íslenzka áhöfnin.  Íslendingar eru sérstaklega hlynntir flugi og eiga frábæra flugmenn.  Líklega er skýringarinnar að leita í því, að þeir hlupu yfir járnbrautaþáttinn í samgönguþróuninni og stigu beint af hestbaki um borð í flugvélarnar.  Það voru þessi flugvíkingar, sem önnuðust okkur nú.  Þetta var þó ekki í fyrsta skiptið, sem ég flaug með íslenzkri flugvél.  Árið 1957 lentum við í katalínaflugbáti með íslenzkri áhöfn á þröngum Alpafirði á Grænlandi eftir ævintýralegt og hrikalegt aðflug úr 3000 m hæð.  Ég fæ alltaf hjartslátt, þegar ég hugsa til þess.  Þá var nú lendingin á malarvellinum á eyjunni Kulusuk barnaleikur hjá því.  Mér var líkt innan brjósts nú og þegar ég flaug til Grænlands í fyrsta skiptið.  Ég var geysispenntur.  Þá var það vegna alls hins nýja og óþekkta, en núna vaknaði uggur í brjósti mér vegna búnaðarins, sem ég hafði meðferðis.  Yrði hann nægur til að halda líftórunni í mér um hávetur norðan heimskautsbaugs?

Ég hallaði mér aftur í sætinu og hugsaði til alls tilstandsins síðustu tvær vikurnar.  Það voru fjórtán dagar til undirbúnings og varð að útvega allt, sem til þurfti á þeim tíma.  Framar öllu varð ég að láta undirbúa myndavélina mína fyrir allt að -50°C.  Þetta gerði ég allt að venjulegum vinnudegi loknum.  Vegna hins stutta fyrirvara vissi varla nokkur sála, hvað til stóð, svo að ég hringdi kvöldið fyrir brottförina til nokkurra ættingja og vina:

„Halló.  Sæll Hans.  Ég ætla bara að segja þér, að ég er á förum til Grænlands á morgun.”
„HVERT?”
„Til Grænlands.”
„Núna um hávetur?”
„Já.”
„Ertu snaróður?”
„Nei.”
„Hver fer með þér?”
„Ég fer einn.”
„Jæja, svo þú ert endanlega búinn að missa glóruna, þótt þú viljir ekki viðurkenna það,” heyrðist lágt og mæðulega á hinum endanum.

„Halló.  Er þetta í keiluspilasalnum?  Þetta er Hias.  Þið þurfið ekki að reikna með mér næstu tvo mánuði.  Ég flýg til Grænlands á morgun.”
„Það var leitt, en góða ferð samt.”
„Þakka þér fyrir.”           
„Heyrðu annars, sagðirðu Grænland?”
„Já.”
„Hvað viltu þangað?”
„Ferðast á hundasleða.”
„Hvað segirðu?  Það geturðu gert hérna.  Ertu ekki bara að fara í skíðafrí?  Þetta er allt of hættulegt.”  Síðan heyrði ég hann muldra í barminn:  „Hann fær sig örugglega fullsaddan núna.”

Á meðan ég var að pakka niður hringdi síminn:
„Sæll Hias.  Heyrðu, geturðu ekki komið og borðað með okkur á sunnudaginn?”
„Nei, en kærar þakkir.  Ég flýg til Grænlands á morgun.”
„Núna, í vetrarkuldanum? Aha, nú skil ég.  Þú ert nú meiri nautnabelgurinn.  Þeir eru sagðir afburðagestrisnir, Grænlendingarnir,” og hann smellti í góm.
„Hvaða hugarórar eru þetta?  Ég er að fara í veiðiferð.”
„Láttu ekki svona.  Ég hef séð myndirnar þínar af kvenfólkinu þarna.  Sætar stelpur.  Þú verður að segja mér alla ferðasöguna, þegar þú kemur aftur.  Gangi þér allt í haginn, bless.”

Ég snéri mér aftur að undirbúningnum.  Það virtist harla vonlítið að ætla sér að koma þessu öllu þannig fyrir, að farangurinn yrði ekki þyngri en 20 kg.  Myndavélarnar og filmurnar einar vógu nálægt 5 kg og hvernig áttu hin 15 kílóin að duga mér til alls kyns útiveru í mismunandi veðrum og hörkugaddi í tvo mánuði?  Auk þess vissi ég alls ekki, hvað beið mín.  Það var heldur ekki hughreystandi að hlusta á ráð vina minna um að láta af þessari þráhyggju og fara hvergi.

Ég var búinn að ákveða að fara til Grænlands að vetri til, hvað sem tautaði og raulaði, og ég mundi ekki losna við þessa hugsun fyrr en að því afstöðnu.  Ég lenti í sömu aðstöðu, þegar ég var 15 ára, eftir að hafa séð kvikmynd Dr. Franks, „Hið hvíta víti Piz Palu”.  Fjallið Piz Palu lét mig ekki í friði fyrr en ég var búinn að pakka niður og hjóla til Pontresina til að klífa aleinn alla þrjá tinda þess.  Það var lán mitt, að hópur svissneskra fjallgöngumanna gekk fram á mig á kolsprungnum Morteratschjöklinum og leyfði mér að slást í hópinn.  Það er oft skammt milli áræðis og glapræðis.  Þá vissi ég ekki, hvr mörkin lágu og á því þessum svissnesku vinum mínum mikið að þakka.  Ég held, að ég þekki þessi mörk núna og hef ásett mér að virða þau.

Það er mér enn þá undrunarefni, hvernig mér tókst að troða öllum útbúnaðnum í einn sjópoka og einn bakpoka.  Hvað sem því leið, stóð ég nú með þá báða í yfirhitaðri flugstöðinni á Kastrúpflugvelli, klæddur öllum mínum fötum bæði yzt og innst.  Flugvélinni til Reykjavíkur hafði seinkað um eina klukkustund vegna veðurs.  Brátt leið mér sem ég væri á efsta palli í gufubaði.  Fyrst komu nokkrir svitadropar, sem urðu smám saman að lækjum.  Einhvern tíma las ég, að mannslíkaminn væri meira en 70% vatn og trúði því tæpast þá, en núna vissi ég, að það var satt.  Svitinn bogaði af mér eins og vatn úr hripi.

Loksins kom brottfarartilkynningin.  Við áttum, samkvæmt áætlun, að leggja af stað kl. 15:00, en nú var klukkan orðin 19:00.  Ég dróst að hliðinu og sýndi farmiðann minn.  „Vegabréfið takk.”  „Já, auðvitað - vegabréfið mitt.”  Ég seildist ofan í veskið.  Þar vað það ekki.  Ekki heldur í brjóstvörunum.  Rassvasarnir voru ekki bara tómir, heldur líka rakir af svita.  Ég rótaði í handfarangrinum, myndavélatöskunni og öllum vörum, dró upp kynningarrit, minnisblöð, bréf, heimilisföng, reikninga, allt annað en vegabréfið.  Smám saman urðu föggur mínar að óyfirstíganlegri hindrun í hliðinu og löng biðröð myndaðist fyrir aftan mig.  Óánægjukliður á mörgum tungumálum magnaðist.  Ég færði mig til hliðar og byrjaði leitina á ný.  Ég snéri öllum vörum við.  Ég gat ekki trúað því, að ég væri ekki með vegabréfið.  Að lokum sannfærðist ég um, að það væri hvorki í vösum mínum né handfarangri.  Það hlaut að vera annaðhvort í sjópokanum eða bakpokanum.  Ég tíndi allt upp úr þeim og það myndaðist stór hrúga við hliðið.  Fólkið hlýtur að hafa undrazt öll þau ósköp, sem ég dró upp úr þeim.  Vegabréfið mitt var ekki heldur þar.  Ég skildi hrúguna eftir og hljóp í hendingskasti að næsta síma og hringdi til vinar míns, sem ég hafði dvalizt hjá í Kaupmannahöfn.  Síminn hringdi og hringdi en enginn svaraði.  Það leit út fyrir, að Grænlandsferð mín mundi enda hér á Kastrúp, því að flugið frá Reykjavík til Grænlands var áætlað daginn eftir.  Ég stóð þarna, alveg úrkula vonar og ráðalaus með símtólið í hendinni, þegar skyndilega var svarað.

„Halló.  Stelzer hér.”
„Wilfried, þetta er Hias.  Ég er vegabréfslaus úti á flugvelli.  Athugaðu nú fyrir mig, hvort það er í jakkanum, sem ég skildi eftir hjá þér.”
Sekúndurnar urðu að mínútum og spennan jókst.
„Því miður Hias minn.  Það er ekki þar.”
„Ekki?  Þá hlýtur það að vera í ferðatöskunni.  Já, nú man ég.  Það er örugglega þar.”
Mínúturnar urðu að eilífð og taugarnar voru að bresta.  Farþegarnir undruðust óreiðuhrúguna við hliðið, sumir hristu hausinn en aðrir gengu hjá með meðaumkunarsvip.
„Hias, ég verð að valda þér vonbrigðum.  Það er ekki heldur í töskunni.”
„Já, en einhvers staðar hlýtur það að vera.  Ég hefði ekki komizt til Danmerkur án þess. Kannski er það á milli bókanna og dagblaðanna í gestaherberginu þínu, Wilfried.”
Tíminn og svitinn þreyttu kapp og málli ekki á milli sjá hvor hefði betur.  Geðshræringin hafði bætt nokkrum teningssentimetrum við svitalækina, svo að þeir voru í foráttuvexti.  Loksins heyrðist rödd úr símtólinu aftur:
„Ég fann það.  Ég kem strax á bílnum.  Bíddu við aðalinnganginn.”

Myndum við sigra í baráttunni við tímann?  Ég tróð dótinu aftur í pokana, lét vega þá inn og beið spenntur eftir Wilfried.  Nokkrir síðbúnir farþegar voru enn þá að tínast um borð.  Ég þóttist vita, að Wilfried mundi ekki slá af á leiðinni, þótt hann ætti á hættu að fá sekt fyrir of hraðan akstur.  Því var hann þá svona lengi á leiðinni?  Voru öll umferðarljós rauð?

Loks sá ég rauðan bíl koma á tveimur hjólum fyrir horn, svo að vældi í hjólbörðunum.  Wilfried stökk út óg veifaði vegabréfinu sigri hrósandi.  Ég þreif það, kvaddi og þaut af stað eins og hinn vondi væri á hælum mínum.

Við hliðið stóð hlaupahjól í viðbragðsstöðu fyrir mig og ég renndi mér á methraða að dyrunum, snaraði mér um borð og hurðinni var skellt á hæla mér.

Ég fór að velta fyrir mér, hversu miklir gallagrípir þessi vegabréf eru í raun og veru.  Ég hafði orðið fyrir barðinu á þeim þreisvar áður.  Fyrsta atvikið átti sér stað, þegar ég var 14 ára snáði.  Ég hafði strokið úr skóla með þeim ásetningi að ferðast til Sviss.  Á járnbrautarstöðinni í Buchs við landamærin upphófust erfiðleikar mínir, eða öllu heldur landamæravarðanna.  Ég var bæði peninga- og vegabréfslaus en hafði hins vegar nóg af framtakssemi og bjartsýni æskunnar.  Þegar ég stóð frammi fyrir landamæraverðinum, setti ég upp slíkan sorgarsvip, að ég hefði getað hrært stein til meðaumkunar, og gaf síðan svo harmþrungna lýsingu á aðstæðum mínu, að ég fór næstum sjálfur að gráta.

Aumingja frænka, sem bjó alein í Rapperswil, - þessi hjartahlýja kona -, lá dauðsjúk og átti þá ósk heitasta að fá að sjá mig áður en kallið kæmi.  Ég veit ekki, hvort það var af meðaumkun með frænku eða vegna eymdarsvipsins á mér, að ég fékk bráðabirgðaheimild til að fara inn í landið, en bersýnilega hafði ég slegið á rétta strengi.
Árið 1940 ætlaði ég til Noregs til að starfa þar sem leiðsögumaður í fjallgöngum.  Morgun nokkurn ók ég frá Graz heim til Murzzuschlag, pakkaði niður í töskurnar og fór áfram til Vínar eftir hádegið.  Ég var að kaupa mér lestrarefni til ferðarinnar á járnbrautarstöðinni í Vín, þegar ég heyrði þessa tilkynningu í hátalarnum:  „Vill herra Matthia Koglbauer, farþegi í svefnvagni til Berlínar, gjöra svo vel að koma strax að miðasölunni.”

Hvað var nú að?  Ég óttaðist hið versta.
„Þér hafið gleymt vegabréfinu yðar heima.  Hvert eigum við að senda það?”
„Til hótels Excelsior í Berlín, kærar þakkir.”
Þetta kostaði þriggja daga bið í Berlín.

Framansagt er hreinn barnaleikur miðað við það, sem gerðist 1959.  Þá var ég að koma frá Grænlandi til Íslands.  Vegabréfið mitt var útrunnið og þess vegna ógilt.  Það olli því, að útlendingaeftirlitið vildi ekki hleypa mér frá borði.  Nú vildi svo til, að skipið átti að fara í slipp í Reykjavík til viðgerðar og þar mátti enginn vera um borð.  Ég varð sem sagt að fara frá borði en mátti ekki stíga á land.  Hvað átti að gera?  Átti ég að láta mig hverfa?  Þetta var ótrúlegt ástand.  Það var alveg rétt, passinn minn var ekki lengur í gildi.  Hann hafði þó verið fullgildur til aðgangs að öllum heimsins löndum fyrir nokkrum vikum.  Ég vissi svo sem fyrir Grænlandsförina, að hann myndi renna út á meðan á ferðinni stæði, en ég hafði bara ekki tíma til að láta framlengja gildistímann fyrir brottför.  Ég hugsaði þá, að ég yrði bara að taka afleiðingunum og nú var komið að þeim.  Þetta voru grátbroslegar aðstæður.  Ég held í fullri alvöru, að mér hefði verið snúið aftur til Grænlands, ef fundizt hefði skip á leið þangað.

Ég hlýt að hafa sofnað út frá þessum hugrenningum, því að ég hrökk upp við tilkynningu um millilendingu í Glasgow, þar sem tankar vélarinnar yrðu fylltir með eldsneyti og farþegar gætu fengið sér hressingu í flugstöðinni.

Einhver bankaði á öxlina á mér:  „Hello, old boy.  How are you?”
Ég snéri mér við og sá kunnuglegt andlit.  Ég hafði séð þennan mann einhvers staðar á Grænlandi, en hvar?
Áður en ég gæti komið upp orði, sagði þessi rauðskeggjaði náungi:  „Remember Angmagssalik?”
„Hello Niels, how are you?” sagði ég og sló hann kumpánlega á öxlina.  Nú mundi ég allt.  Þær voru ófáar ánægjustundirnar, sem við höfðum átt hjá honum árið 1959.  Þeir eru nú meiri gæðablóðin þessir Danir, sem hafa tengzt Grænlandi.
Við rifjuðum upp endurminningar og skáluðum ósleitilega.  Niels sagði mér, að hann dveldi ekki lengur í Angmagssalik, heldur í Jakobshavn á vesturströndinni, og að hann væri á leið til Danmerkur í orlof.
Að lokum kvaddi ég Neils og fór í minjagripaverzlunina og keypti nokkur póstkort.  Að vernju skrifaði ég heimilisföngin fyrst.  ÉG var að ljúka við hið síðasta, þegar aftur var klappað á öxlina á mér:  „Won´t you go to Reykjavik  The plane is already starting up.”
Almáttugur!  Flugvélin var að fara.

Ég fleygði kortunum og peningum fyrir frímerkjum á borðið og tók svo til fótanna.  Síðastur um borð aftur.  Ég hlammaði mér lafmóður í sætið mitt og hugsaði til vina minna heima, sem fengju óskrifuð póstkort.  Hvað myndu þeir halda?  Svitinn rann í stríðum straumum.  Áður en ég lagði af stað var ég búinn að setja mér eina reglu, sem ég ætlaði ekki að brjóta, hvað sem á bjátaði.  Ég ætlaði að hreyfa mig hægt og lítið í öllum þessum fötum.  Þess í stað varð ég að hlaupa aftur og aftur eins og ég ætti lífið að leysa til að missa ekki af flugvélinni.  Nú var ekki þurr þráður á mér.  Mannskepnan er sannarlega að mestu leyti vatn!

Eini alþjóðlegi flugvöllurinn á Íslandi, Keflavík, var snævi þakinn og ískaldur vindur næddi um mig svitastokkinn.  Þessi flugvöllur er einnig bandarísk herstöð.  Við fórum með rútum til Reykjavíkur og ókum í gegnum óteljandi snjóskafla.  Upp úr snævi þöktu umhverfinu trónuðu hraunhraukar.  það var óþægileg tilfinning að hugsa til þess, hvað gerast mundi, ef bílstjórinn missti vald á bílnum í einhverjum skaflinum og við höfnuðum úti í hrauni.

Klukkan var orðinn þrjú eftir miðnætti, þegar ég lagðist til hvíldar á Hótel Sögu.  Úti geisaði stórhríð, svo að ekki sá út úr augum.  Fjórum klukkustundum síðar vaknaði ég og leit út um gluggann.  Ég trúði varla mínum eigin augum. Það hellirigndi og allur snjór var horfinn.  Allt umhverfi borgarinnar var hulið þykkum þokubökkum.  Það leit sannarlega ekki út fyrir, að flogið yrði til Grænlands á næstunni.

Ég skreið upp í aftur, feginn hvíldinni og steinsofnaði.  Ég blessaði þokuskýin í huga mér.  Þau framlengdu dvölina í hlýju hótelherberginu að minnsta kosti um einn dag.  Það rigndi allan daginn.  Ég hafði engin hlífðarföt fyrir svona blauta úrkomu meðferðis og varð því að hírast innandyra.  Handan við torgið, sem blasti við hótelglugganum mínum, var skóli.  Börnin þar létu ausandi rigninguna ekki á sig fá og komu út til leiks í alla vega litum regnfötum í hverjum frímínútum.  Þau voru svo litskrúðug, að ég gleymdi grámyglu veðursins, þegar þau birtust.  Svona er íslenzki veturinn.  Alveg eins og ég hafði gert mér í hugarlund.  Nálægð Grænlands og eyjaloftslagið valda vafalaust hinum öru veðrabreytingum.

Næsta dag hafði stytt upp, en hvassviðri olli því, að allar flugsamgöngur lágu niðri.  Ég snæddi morgunverð í matsalnum á efstu hæð hótelsins og hafði það á tilfinningunni, að rokið mundi feykja okkur, sem þar vorum, út í hafsauga.  það voru harla litlar líkur til Grænlandsflugs í slíku veðri, því að þær eru ærnar áhætturnar, sem teknar eru í slíkum ferðum, þótt vont veður bætist ekki við.  Þess vegna er aldrei lagt af stað, nema veðurhorfur séu einsýnar.

Ég ók í leigubíl niður að höfn til að anda að mér fersku sjávarlofti.  Mér þykir alltaf gaman að virða fyrir mér  iðandi athafnalífið þar og ræða við sjómennina.

Ægisdætur börðu linnulaust á hafnargörðunum, svo að gusurnar gengu yfir þá, og stormurinn dreifði úðanum yfir alla höfnina.  Ég tók nokkrar myndir og rölti síðan í átt að miðbænum.  Með saltbragð í munni gekk ég um aðalverzlunargöturnar og leit í búðarglugga.  Allt í einu viju tveir menn sér að mér og ávörpuðu mig:  „Amerikansk?”  Áfengisþefurinn sveif á mig.  „Ikke amerikansk,” svaraði ég, „Austria, Östrige,” bætti ég snarlega við.  Þeir höfðu greinilega ekki búizt við að hitta Austurríkismann hér um hávetur.  Þeir tóku mig á milli sín og annar seildist djúpt niður í vasa sinn og dró upp flösku, sem hann skrúfaði tappann af og rétti upp að nefi mínu.

„Skol,” sagði ég og saup rösklega á.  Skrambi var þetta sterkt, ég náði varla andanum.  Auðvitað komst ég ekki hjá að súpa nokkrum sinnum af flöskunni.  Þeir töluðu tæpast annað en móðurmál sitt, en okkur tókst samt að skilja hvern annan.  Við lukum úr flöskunni á stundarfjórðungi á miðri gangstéttinni um hábjartan daginn.  Við höfðum aldrei sézt áður og litlar líkur á því, að leiðir okkar lægju saman aftur.  Þar sem þeir voru báðir undir áhrifum, fannst mér þeir svolítið umkomulausir og gat því ekki reiðst þeim fyrir að koma mér svona í opna skjöldu.  Ég hafði meira að segja svolítið gaman af þessu atviki.

Eftir hádegið heimsótti ég Háskóla Íslands til að kynna mér betur frétt, sem hafði birzt í blöðunum stuttu fyrir brottför mína að heiman.  Þar var fjallað um óvenjumikinn hafís milli Grænlands og Íslands.  Í anddyri HÍ stóð margt ungmenna.  Þetta var allt myndarlegt og snyrtilegt fólk, sem talaði íslenzku.  Ég gekk eftir ganginum og vonaði, að ég hitti einhvern, sem ég gæti spurt til vegar.  Þá opnuðust dyr og maður á fimmtugsaldri, klæddur frakka og með hatt, kom í ljós.  Ég ávarpaði hann og sagði honum erindi mitt.  Í stað þess að svara mér strax, bauð hann mér inn í skrifstofu sína.  Hann fór úr frakkanum, lagði frá sér hattinn og bauð mér sæti í stórum leðurhægindum.

Það kom brátt í ljós, að hann var rektor háskólans.  Hann fræddi mig ítarlega um ástandið á Grænlandshafi.  Það komu enn þá þannig vetur, að ísinn rak alla leið að Íslandsströndum og stundum slæddust hvítabirnir með honum.  Íslenzkar frásagnir af ævintýralegum bardögum við hvítabirni, sem engu kviku eirðu, heyrðu ekki bara fortíðinni til.  Síðan árið 1890 hafði ekki mælzt svona mikill ís við norðurströnd Íslands, á bilinu 4/10 - 6/10.  Það var mikil hætta á, að afskekkt byggðarlög yrðu samgöngulaus fram í maí eða júní, og því var lögð mikil áherzla á að koma þangað matvælum, lyfjum og brennsluolíu.  Íslenzkir og bandarískir veður-, jökla- og haffræðingar létu sig málið skipta og fylgdust grannt með þróun þess.

Nú flugum við yfir hafísbreiðu, sem teygði arma sína alla leið að norðurströnd Íslands.  Við vorum á leið til Grænlands.  Í huga mínum var þetta flug út í óvissuna.  Hvað og hvar mundi ég borða í kvöld og næstu tvo mánuði?  Hvar fengi ég húsaskjól?  Hafði ég þrek og þol til að bjóða Grænlandsvetri birginn?  Hvaða hitastig skyldi ríkja þarna á þessum árstíma?  Var útbúnaður minn nægilegur til að ég stæðist kuldann?  Hvernig skyldi mér verða tekið í byggðinni á þessum árstíma?  Hvernig fer, ef veiðin er rýr og einum munni meira að fæða?  Hvað um það, ég á marga góða vini þar eins og Niels verzlunarstjóra, Hansen verkfræðing og síðast en ekki sízt Christiansen póstmeistara, sem kann þýzku.  Ég kynntist þessum sómamönnum fyrir tveimur árum, þegar ég kom fyrst til Scoresbysunds.  Einhver þeirra mundi taka við mér.  Þrátt fyrir það var ótal spurningum og vafaatriðum ósvarað, en eins og stóð, féll allt í skuggann fyrir aðalatriðinu:  Lendingunni!

Flugvélin lækkaði flugið smám saman.  Framundan birtist strandlína yfir sjóndeildarhringnum.  Þegar ég skoðaði hana í sjónauka, þóttist ég kenna fjöllin sunnan Scoresbysunds.  það kom líka heim og saman við flugtímann.  Við vorum búnir að vera u.þ.b. þrjá klukkutíma á lofti.  Fjöllin urðu greinilegri og ströndin færðist nær og brátt sást til jökulsins handan fjallanna.  Skömmu síðar strukum við yfir fjallsbrúnir með risavöxnum snjóhengjum og á milli þeirra voru djúpir, snævi þaktir einmanalegir dalir.  Ósjálfrátt, en án árangurs, leitaði augað að einhverjum merkjum um mannabyggð.  Það er varla hægt að trúa því, að hér geti þrifizt dýr, enda eru suðurfjöll Scoresbysunds svo gróðursnauð, að jafnvel sauðnaut, sem eru ekki vandlátar skepnur, finnast þar ekki.  Nú beygði vélin og hallaðist nokkuð.  Við það vöknuðu hinir fjórir farþegarnir og litu svefndrukknum augum út um sjána.  Það kviknaði blik í augum þeirra.  Þetta var Grænland, heimaland þeirra.  maðurinn í sætinu fyrir framan mig snéri sér við og augu okkar mættust.  Ég fann á mér, að hann vildi segja mér eitthvað.

„Dejligt, dejligt,” sagði gamli maðurinn ástúðlega, benti út og brosti ánægjulega.
„Dejligt, dejligt,” sagði ég og kinkaði kolli.  Ég veit ekki enn þá hvað þetta orð þýðir, en gat mér þess til, að hann væri að segja:  „Sjáðu.  Er Grænland ekki dásamlegt land? Og er Scoresbysund ekki fallegasti blettur á jarðríki?”  Ég fór næstum hjá mér frammi fyrir svona mikilli átthagaást.

Nú lækkuðum við flugið inn Scoresbysund.  Að sumarlagi sigla stórfenglegir borgarísjakar um fjörðinn, en núna var hann í freraböndum landa á milli og ekki sást á dökkan díl nema nokkra punkta, sem hreyfðust og líktust helzt maurum.  Flugvélin okkar stefndi á þessar þústir og við spenntum sætisólarnar.  Nokkrum mínútum síðar, er við komum nær, breyttust maurarnir í menn og hundasleða.  Við flugum í hring til að átta okkur á aðstæðum.  Ég greip í sætisólarnar til að ganga úr skugga um, að allt væri í lagi, því að þetta yrði engin venjuleg lending.  Það kæmi í ljós á næstu mínútum, hvort allt gengi vel.

Flugstjórinn þrýsti á stjórnvölinn og við lækkuðum enn flugið.  Nú átti að lenda.  Nei, ekki enn þá.  Við yfirlugum.  Eitthvað var ekki á hreinu enn þá.  Við þutum rétt yfir höfðum þeirra, sem biðu á ísnum og hurfu í snjókófið í kjölfar okkar.  Við flugum í víðum hring til næsta aðflugs.  Spenningurinn jókst.  Ég herti enn á sætisólunum.  Nú dró flugmaðurinn úr eldsneytisgjöfinni og við lækkuðum flugið aftur.  Brátt sá ég vel niður á ísinn og enn fórum við neðar.  Ég fann smáhnykk og svo hvarf öll sýn, þegar lausamjöllin þyrlaðist upp og umlukti flugvélina, sem nam svo staðar.  Var þetta allt og sumt?  Ég skammaðist mín fyrir kvíðann og hjartsláttinn.  Flugstjórinn hafði lent jafnmjúklega og móðir leggur barn í vöggu.  Lokum var skotið frá og dyrnar opnuðust.  Hundaýlfur og mannamál barst inn.  Ég stökk út og stóð í fimmta sinn á grænlenzkri „grund”.  En ég var óviðbúinn aðstæðunum, sem ríktu í þetta skipti.  Kuldinn nísti merg og bein og áður en ég hafði áttað mig voru fingur mínir orðnir náhvítir.  Ég leit niður á fætur mína.  Var ég berfættur í snjónum?  Hafði ég gleymt að fara í skó?  Ég barði mér öllum og dansaði villtan stríðsdans.

Farangur og póstpokar flugu út um dyrnar og ég fann pokana mína strax.  Þæfðu belgvettlingarnir mínir voru í bakpokanum og þá varð ég að finna strax.  Áður en ég gat opnað pokann voru fingur mínir orðnir hvítir af kulda á ný og ég steig enn á ný villtan dans með hendurnar í vösum.  Á að horfa mátti halda, að ég hefði fengið vænan skammt af kláðadufti niður um hálsmálið.  Ég sá, að hvítir blettir voru farnir að myndast á andlitum Grænlendinganna og benti þeim á það.  Ég gerði mér þá bezt grein fyrir, hve kalt var og ástandið alvarlegt, ef full aðgát var ekki á höfð.  Það er ekkert grín að verða fyrir kali í þessum kulda.  Oft gerist það án þess að menn verði þess varir, einkum í andliti og á útlimum.  Ég var staðráðinn að láta það ekki henda mig.  Hvernig mundi mér reiða af næstu tvo mánuði, þegar fyrstu mínúturnar voru svona erfiðar?  Var þetta ekki glapræði?  Það virti mig enginn viðlits.  Allir höfðu nóg að gera og virstust ekki vita af mér.  Ég hafði ekki búizt við lúðrasveit og rauðum dregli, en þetta var þó önnur heimsókn mín til Scoresbysunds.  Samt virtist enginn þekkja mig.  Þeir gerðu sér augljóslega enga grein fyrir því, hversu stór stund það var fyrir mig að koma í fyrsta sinn til Grænlands um hávetur.  Lengi hafði ég hlakkað til þessarar stundar.  Enn þá komu póstpokar fljúgandi út úr flugvélinni og þeim var jafnóðum hlaðið á sleða.  Ég stóð hjá og gat ekki varizt kuldanum.  Ég fann, hvernig viðnámsþróttur minn dvínaði smám saman.  Nei, ég mátti ekki gefast upp!  Ég sveiflaði höndunum eins og mylluvængjum, hoppaði og djöflaðist og nuddaði kinnar og nef.  Mér tókst loksins að ná í vettlingana og leið stórum betur.  Þó hafði ég alvarlegar áhyggjur af fótum mínum.  Ég fann ekki fyrir tánum lengur.  Þetta var ógnvekjandi.

Það var liðin ein klukkustund frá lendingu og búið að afferma „Þristinn”, sem var tilbúinn til flugtaks.  Að þremur stundum liðnum yrði hann aftur í Reykjavík.  Ég gæti farið með.  Enginn mundi taka eftir því, þótt ég skutlaði farangrinum mínum um borð og læddist sjálfur á eftir.  Þetta yrði þó allavega smáævintýri.  Árdegisflug til Grænlands.  Flugvirkinn dró upp tröppuna, veifaði í kveðjuskyni og lokaði dyrunum.

„Þetta er síðasta tækifærið!  Vertu ekki heimskur - gríptu það!  Gerir þú það ekki, verður þú að hírast hér í tvo mánuði!  Vertu fljótur - hlauptu, hlauptu, annars verður það of seint!  Líklega er þetta eina tækifærið til að komast heill heim!”

Hvers konar hugsanir voru þetta?  Það lá við, að ég missti allt álit á sjálfum mér.  Hreyflarnir drundu, flugvélin rann af stað, hóf sig til flugs og hvarf í víðum boga yfir suðurfjöllin.  Þegar hún var horfin úr augsýn, veittu Grænlendingarnir mér athygli.  Mér var komið fyrir á hundasleða með farangri mínum.  Áður en ég kom pokunum mínum fyrir rétti ég Grænlendingnum höndina og reyndi að sjá dúðað andlit hans.  Ég þekkti hann, en mundi ekki hvaðan.

„Entalik?” spurði ég vongóður.
„I, I, Peter Brönlund,” sagði hann og brosti.
Peter Brönlund, skipstjórinn á vélbátnum Entalik, sem ég var með í heila viku í innsta hluta Scoresbysunds fyrir tveimur árum.

Á meðan ég batt pokana mína fasta á sleðann reyndi ég á átta mig á umhverfinu.  Upp úr kuldaþokunni, sem hafði lagzt yfir fjörðinn, risu nokkrir kofar í nokkurra kílómetra fjarlægð.  Þetta gat ekki verið byggðin.  Hvað gat þetta verið annað?  Við fjarðarmynnið var Cap Hope.  Ja hérna, - ef svo var, áttum við langa sleðaferð fyrir höndum.  Það var ekkert tilhlökkunarefni í þessum reginkulda og vindi.  Brönlund gaf mér merki um að setjast á sleðann, þegar hann hafði lokið við að binda farangurinn.  Þá hagræddi hann dráttartaumunum og við brunuðum af stað.  Hinir sleðarnir voru líka ferðbúnir.  Það var langt síðan ég hætti að finna til tánna og var orðinn mjög áhyggjufullur vegna þess.  Þá greip ég til þess heimskulegasta, sem ég hefði getað látið mér detta í hug.  Ég fór úr öðrum skónum og sokknum.  Tærnar voru náhvítar og blóðlausar.  Nú var það svart.  Ég reyndi að nudda lífi í þær aftur.  En hvaða vit var í því að vera berfættur við þessar aðstæður á fleygiferð á hundasleða?  Ég fór í sokkinn og skóinn aftur og til að varðveita síðasta ylinn dró ég dúnbuxurnar niður yfir skóna.

Næstu klukkustundirnar barði ég fótunum stanzlaust saman og reyndi af fremsta megni að hreyfa tærnar.  Þetta var örvæntingarfull barátta við kuldann og ég vissi ekki hverjar afleiðingarnar yrðu fyrr en ég kæmist í húsaskjól.  Það er ótrúlegt, hve þrír klukkutímar líða seint í brunagaddi.  Nokkrir tómir sleðar fóru fram hjá okkur og ég velti fyrir mér, hvort ég ætti að skipta og fara með hraðskreiðari sleða, svo ég kæmist fyrr til þorpsins.  Nei, ég gat ekki verið að særa Brönlund með því.  Þá var nú betra að skjálfa hálfri klukkustund lengur.  Loksins kom Scoresbysund í ljós.  Staðurinn leit allt öðruvísi út nú en að sumarlagi.  Þó veit ég ekki, hvort er ömurlegra, grá steinauðnin á sumrin eða hvít vetrarhulan.  Því er nú þannig farið með grjót og snjó, sé of mikið af hvoru um sig, verða lífsskilyrði heldur rýr.

Peter Brönlund ók mér að húsi verzlunarstjórans.  Mér var orðið svo kalt, að ég varð að velta mér af sleðanum og skríða á fjórum fótum inn í hlýja stofuna.  Án þess að mæla orð, reif ég af mér skóna og nuddaði tærnar af ofurkappi.  Þegar ég var viss um að fá líf í þær aftur, ávarpaði ég unga manninn, sem var í herberginu.

„Ég heiti Koglbauer og er austurrískur.  Ég vildi gjarnan fá að tala við Nielsen verzlunarstjóra.”
„Sorry, Nielsen er í Danmörku.”
„En Hansen kennari?”
„Hann er líka í Danmörku.”
„En Nielsen verkfræðingur?”
„Þér hljótið að hafa hitt hann á leiðinni.  Hann er á leið til Danmerkur með flugvélinni, sem þér komuð með.”
Þá mundi ég eftir hundasleða, sem renndi að rétt áður en flugvélin fór, og að einhver hafði hrópað eitthvað til mín.  Það hafði verið Nielsen verkfræðingur.
Nú var fokið í flest skjól.  Póstmeistarinn var eftir.
„Hvað með Christiansen?  Er hann líka í Danmörku?” spurði ég og bjóst við sömu úrslitum.
Þess í stað benti undi maðurinn með vísifingri á gagnauga sitt og sagði:  „Christiansen skaut sig.”
Síðar frétti ég að þunglyndi hefði lagzt á Christiansen.  Hann hafði kveikt í húsinu sínu og skotið sig.  Að baki þessa voðaatburðar býr harmleikur, sem er síður en svo einsdæmi hér um slóðir.  Heimskautasvæðin krefjast fólks með stáltaugar, annars fer illa.  Hér er allt erfitt og miskunnarlaust, veðrið, náttúran og einmanaleikinn.  Verst er þó þessi algera einangrun frá umheiminum mánuðum saman.  Hún veldur geysilegu sálarálagi.
Ástandið í sálarkirnunni minni var heldur ekki upp á marga fiska eftir upplýsingar unga manssins.  Hvað átti ég til bragðs að taka, þega enginn gömlu vinanna var hér lengur?  Mundi ég eignast nýja?

Í miðjum þessum dapurlegu hugrenningum kom Dani á fertugsaldri inn í stofuna og ég kynnti mig á ný.
„Glad to meet you.  How about some coffee?”
Stundarfjórðungi síðar sátum við yfir kaffibollunum og röbbuðum saman.
Elsner, nýi verzlunarstjórinn hafði mikinn áhuga á að heyra ástæðuyrnar fyrir komu minni til Scoresbysunds að vetrarlagi.
„Hvað veldur komu þinni til Grænlands um hávetur?”
„Þetta var æskudraumur, sem hefur tekið svona mörg ár að rætast.”
„Og þú valdir Scoresbysund, sem er einhver einmanalegasta og afskekktasta byggðin á Grænlandi?”
„Já, ég vildi kynnast heimskautavetrinum í öllu sínu veldi.  Einmanaleikanum og erfiðleikunum.  Auk þess þykir mér vænt um Scoresbysund.”
„Hefur þú verið hér áður?”
„Já, en það var um sumar.”
„Svo þetta er önnur heimsókn þín til Grænlands?”
„Nei, hin fimmta,” svaraði ég og brosti í kampinn.
„Fimmta!” endurtók Elsner þrumulostinn og gat bersýnilega ekki skilið þessa áráttu.
„Ég kom hingað með fjallgönguleiðangri árið 1957.  Þá vorum við í Stauningsölpunum.  Árið 1959 stunduðum við fjallgöngur í Landi Kristjáns konungs IX nærri Angmagssalik.  Síðan fór ég til Umanakhéraðs árið 1961 og fetaði í fótspor Wegenerleiðangursins.”
„Var Alfred Wegener ekki líka austurrískur?” greip Elsner fram í.
„Hann var austurrískur ríkisborgari, fæddur í Berlín.  Hann kom til Graz árið 1924 og kenndi veður- og jarðeðlisfræði við háskólann þar.  þaðan hóf hann Grænlandsleiðagur sinn,  sem hann átti ekki afturkvæmt úr árið 1930.”
„Já, ég hef lesið um það.  Ég hef heyrt eitthvað um minnisvarða um hann og félaga hans, sem var afhjúpaður einhvers staðar.  Hvar og hvenær veit ég ekki.”
„Það er alveg rétt.  Það var 1961 innst í Qamarujukfirði, þar sem leiðangurinn hófst.”
„Hvernig veizt þú það svona nákvæmlega?”
„Ég var viðstaddur athöfnina,” sagði ég brosandi og yljaði mér á kaffibollanum.  „Háskólinn í Graz gaf bronsskjöldinn.  Dr. Rotter, kona hans og ég komum honum fyrir á steini í Quamarujukfirði.  Allir embættismenn Umanakhéraðs voru viðstaddir, og það sem vakti mestan fögnuð okkar var, að þeir komu með síðasta eftirlifandi leiðangursmanninn, Grænlendinginn Detlev Frederiksen frá Uvkussigssat, með sér.  Hann kunni frá ýmsu að segja um sorgleg endalok leiðangursins.”
„Segðu mér,” sagði Elsner hugsandi, „hvað er það, sem dregur þig aftur og aftur til Grænlands.  Er það landið sjálft eða fólkið?”
„Í mínum augum er Grænland hin týnda paradís.  Ekki paradís þeirra, sem vilja slappa af og hafa það gott, heldur hinna athafnasömu.  Paradís frelsis, þar sem menn geta fundið hvað í þeim býr.  Landið býr yfir sömu áskorun, sem við fjallgöngumenn finnum í erfiðum fjallgöngum.  Með öðrum orðum:  Hér finn ég þátt í lífinu, sem siðmenningin og tæknivæðingin hafa kaffært annars staðar.”
Rétt í þessu birtist kona um þrítugt í dyrunum.  Hún var klædd buxum, skinnhosum, og loðfóðruðum anorak, andlitið kringuleitt, kinnbeinin útstæð og augun kolsvört og möndlulaga.  Hún kastaði aftur höfðinu, strauk af sér hettuna og renndi fingrunum gegnum kolsvart hárið.  Undrunarsvipurinn á andliti hennar leyndi sér ekki, þegar hún horfði spurnaraugum á mig.  Í augum hennar las ég spurninguna:  Hvaðan kemur þessi ókunni maður?
„Þetta er konan mín,” sagði Elsner stoltri röddu.  „Hún er að vestan.”
Hún gekk til mín og rétti mér höndina og sagði:  „Velkominn til Scoresbysunds,”svolítiði hikandi þó, því hún heyrði, að við töluðum saman á ensku.
Elsner gat verið hreykinn af konunni sinni.  Hún var myndarleg og hlédrægnin gerði hana aðlaðandi.
„Hvernig fellur ykkur að búa hérna á Austurströndinni?” spurði ég um leið og konan gekk fram í eldhúsið.
„Það er ágætt að vera hér um tíma, en fyrr eða síðar förum við aftur til Vesturstrandarinnar.  þar eru fleiri tækifæri og siðmenningin býður meiri þægindi.  Það er ótrúlegt, hver framþróunin hefur verið ör þar eins og þér vitið.
Víst hafði Elsner rétt fyrir sér.  Það var ekki einungis jökullinn, sem aðskildi Austur- og Vesturstrendurnar.  Þetta voru tveir gjörólíkir heimar.  Hérna verður tæpast vart umbrotanna og breytinganna, sem verða á Vesturströndinni.  Tíminn hefur þó ekki staðið í stað hérna.  Húsnæðismálin hafa stórbatnað, heilsugæzla og skólamál hafa verið skipulögð og vöruframboð í verzlunarholunum hefur aukizt.

Þrátt fyrir allt þetta, eru selveiðar við ísjaðarinn á veturna og frá kæjökum á sumrin lífsafkoma þessa fólks.  Áhættan við veiðarnar er hin sama og áður, einkum á veturna, þótt þær séu samt sem aður bæði rómantískar og ævintýralegar.  Slík ævintýri getur enginn vænzt að upplifa fyrir vestan nema á mjög norðlægum slóðum.  Vonandi eiga lífnaðarhættir íbúanna fyrir austan ekki eftir að breytast svo mikið, að veiðimannalífið líði undir lok.  það er sannfæring mín, að fólkinu við Scoresbysund líður miklu betur sem frjálsir veiðimenn en að vera bundið við færibönd í fiskvinnu og það kann miklu betur við sig í litlu timburkofunum sínum en í stórum fjölbýlishúsum.

Auðvitað er líf hins frjálsa veiðimanns alltaf hættulegt og óöruggt.  Þar skiptast á skin og skúrir.  En eru slíkir áhættuþættir ekki óhjákvæmilegir á mörkum hins byggilega heims?  Grænlendingar eru því vanir frá blautu barnsbeini að líta á framtíðina sem óumflýjanlega og alveg óútreiknanlega staðreynd.  Hvaða áhrif hefði tímabundin hækkun meðalhita sjávar um 1°C á lífsafkomu íbúanna hérna?  Sjávarsvifið mundi breytast og það hefði áhrif á fiskistofna og önnur sjávardýr, sem á því lifa, þannig að selirnir flyttu sig norðar í kaldari sjó.  Þá yrði lítið úr selveiðum á þessum slóðum.  Við getum tæplega búizt við því, að Grænlendingarnir flyttu sig til eftir bráðinni og byggju í skinntjöldum eða snjóhúsum eins og forfeður þeirra gerðu.  Íbúar Scoresbysunds eru þegar orðnir vanir fastri búsetu og yrðu því að grípa til annarra veiða og fara að draga þorsk úr sjó eins og samlandar þeirra fyrir vestan.
„Viltu meira kaffi?” spurði Elsner.
„Já takk.”

Hann stóð upp og fór fram í eldhús til að hella aftur upp á.  Indæll kaffiilmur barst að vitum mínum.  Hvað skyldi ég vera búinn að drekka marga kaffibolla?  Ég hafði drukkið úr hverjum bollanum eftir öðrum með áfergju, því að kaffið virkaði á mig sem suðræn sól, sjóðandi heitt, þótt það sé svart eins og heimskautsnóttin.
Ég fann til sterkrar hamingjutilfinningar, sem ég hafði ekki fundið í svo ríkum mæli áður.  Hún átti rætur að rekja til fjörugra samræðna okkar Elsners, kappisopans, sem hleypti slíku lífi í mig, að mig verkjaði í tærnar, og allra mest vegna þeirrar staðreyndar, að ég var kominn aftur til Grænlands.

Á meðan Elsner var frammi í eldhúsi með konu sinni hugsaði ég, eins og svo oft áður, til framtíðar Austurstrandarinnar og íbúa hennar.  Það hvarflar alltaf að mér, þegar ég er að hugsa um þessi mál, að það ætti að gera allan þennan landshluta að náttúruverndarsvæði.  Þá á ég ekki eingöngu við verndarsvæði fyrir dýr, sem eru e.t.v. í útrýmingarhættu, heldur fyrir alla, sem eru erfiði og þunga hlaðnir.  Þótt loftið sé hreint og tært herna, vona ég, að mengun þess og umhverfisins í iðnríkjunum verði aldrei svo mikil, að fólk verði að flýja hingað hennar vegna.  Það má aldrei gerast, að slík skömm falli á okkur.  Eitt veit þó enginn:  Hversu lengi við munum njóta lítt eða óspilltra svæða í Ölpunum í Mið-Evrópu áður en verksmiðjur og orkuver spilla þeim líka.

Jafnvel þótt þessar hugrenningar kunni ða virðast fjarstæðukenndar, verður stöðugt brýnna að vega og meta hvað glatast, þegar eitthvað ávinnst þá stundina og hafa góða yfirsýn.  Þetta á ekki sízt við, þegar menn hafa uppgötvað hina köldu tofra Grænlands.
Hver gæti hugsað sér að svipta burtu töfrum hinna djúpbláu fjarða og drifhvítra borgarísjaka?  Hve margir hafa hugmynd um blómaskrúðið og órofakyrrðina við jökulröndina?  Þar heyrist aðeins væl í langvíu, ropi rjúpunnar eða garg villigæsarinnar.
Það er heldur engu öðru líkt að sigla um hina afskekktu og óbyggðu firði.  Hvílík ró!  Hvílíkir möguleikar fyrir sportveiðimenn!

Möguleikarnir eru líka óteljandi fyrir göngufólk og fjallgöngumenn.  Alls staðar er ósnortið land, alls staðar eitthvað nýtt að sjá.  Handan sérhvers fjallstinds bíður einatt eitthvað óvænt og spennandi.

Grænland verður tæpast ferðamannaland í þess orðs fyllstu merkingu.  Þangað sækja og munu sækja einstaklingar, sem eru reiðubúnir að leggja á sig líkamlegt erfiði til að auðga sál og líkama.  Það verður heldur ekki auðvelt að opna landið ferðamönnum í nánustu framtíð, til þess skortir svo margt.

Nú birtist Elsneer með kaffið.
Það, sem hjartanu er kærast, er tungunni tamast.  Þannig var mér farið og ég sagði Elsner frá hugmyndum mínum og hugrenningum.
„Til að byrja með verður að reisa vistlega gististaði, án alls óhófs, á útvöldum stöðum og síðan keðju skála fyrir styttri og lengri ferðir”, bætti ég við.
„Hvar finnst þér, að ætti að reisa fyrstu gististaðina?”, spurði Elsner eftir nokkra umhugsun.
„Ég sting upp á Ammassalikhéraði, Scoresbysundi og svæðinu við fjörð Óskars konungs og alltaf sem næst jöklinum, því að samkvæmt minni reynslu er veðurfar betra inni í fjörðunum en á annesjum”.
„Ég verð að játa, að þú þekkir Austurströndina betur en ég”, sagði Elsner og fékk sér aftur í bollann.
Svona lét ég dæluna ganga, því aðþetta var eitthvert hugstæðasta áhugamálið mitt, sem ég var búinn að velta endalaust fyrir mér.  Elsner var þögull um stund og hugleiddi það, sem ér hafði romsað upp úr mér, og sagði svo að lokum:
„Þetta eru djarfar hugmyndir og mér finnst þær þess virði, að farið verði eftir þeim.  Þú ættir að koma þeim á framfæri við formann Landsráðsins, Erling Högh í Nuuk.  Hann annast skipulag ferðamála.”
Elsner stóð á fætur.
„Nú verð ég að biðja þig að hafa mig afsakaðan um stund.  Það eru sjö mánuðir síðan við fengum síðast post og þvi eru mörg mál, sem bíða úrlausnar.  Ég vona, að þér falli vistin hér að vetrarlagi og auðvitað verður þú gestur okkar á meðan þú dvelst í Scoresbysundi.”  Hann rétti mér höndina:  „Hafðu það eins og heima hjá þér.  Sleðaferðin í dag var forsmekkur þess, sem bíður þín á næstunni.”

Frá þessari stundu var ég sem einn af fjölskyldunni.  Þegar ég var ekki í veiðiferðum, fór ég í smáskíðaferðir um nágrennið með átta ára syni þeirra hjóna og þegar gázki hljóp í okkur, lékum við knattspyrnu allir þrír í djúpum snjónum.  Til þess notuðum við ekta leðurbolta, sem ég gaf syninum í afmælisgjöf.

Ég kom sem ókunnur maður til Elsners og fjölskyldu hans en tengdist henni svo sterkum vinaböndum, að við urðum að taka af okkur gleraugun á skilnaðarstundinni tveimur mánuðum síðar, því að þau fylltust af móðu.

Einn hápunkta Grænlandsferðar minnar eru þessir dásamlegu, mannlegu sambönd, sem hnýttust af hjartahlýju og góðvild.