Í upphafi vil ég gefa lesandanum kost á að kynnast lítillega manninum, sem skrifaði þessa bók.  Ég lít ekki mjög stórt á mig.  Þið getið svo sem sleppt því að lesa þessar fyrstu línur og byrjað á aðalefninu.  Þau ykkar, sem vilja kynnast þróun Grænlandsáráttu minnar, ættu að staldra hér við.  Strax í æsku las ég frásagnir pólfaranna með miklu meiri áhuga en skemmtilegustu ævintýri.  Þau lóð, sem til þurfti í viðbót á vogarskálina, fékk ég í Noregi, þegar ég var þar sem leiðsögumaður í fjalla- og skíðaferðum.  Þar kynntist ég pólförunum sjálfum og smitaðist af þeim.  Ég veit ekki, hvor það var, Trygve Gran, norski þátttakandinn í Scottleiðangrinum 1912 eða Ernst Sorge, þátttakandi í Grænlandsleiðangri Alfreds Wegeners 1930-1931, sem réðu úrslitum.  Líklega báðir.  Þessum mönnum kynntist ég á háfjöllum Noregs og batzt þeim tryggum vinaböndum.  Frásagnir þeirra heilluðu mig og þessir miklu könnuðir urðu fyrirmyndir mínar.

Það eru víst engin ráð til gegn þessari áráttu og ég fór að undirbúa mig til Grænlandsferðar, þótt ég vissi ekki, hvort ég kæmisti nokkurn tíma þangað.  Ég spennti hreindýr eða hunda fyrir pulkasleða og ferðaðist þannig yfir norsku jöklana og væru engin dráttardýr tiltæk, dró ég sleðann sjálfur.  Ég lærði að byggja iglúsnjóhús.  Í fyrstu las ég mér til í byggingarlistinni, síðan byggði ég líkan úr plasti á skrifborðinu mínu í norsku hótelherbergi og síðast úr raunverulegu byggingarefni, snjó.  Ég mun aldrei gleyma fyrstu nóttinni í snjóhúsi í hvassviðri uppi við Harðangursjökul.  Eftir einnar stundar strit leit ég hreykinn býkúpulagað sköpunarverkið.  Svo skreið ég inn og lokaði á eftir mér með snjóköggli.  Ég kveikti á kerti og festi það á snjóhillu í höfuðhæð til að geta fylgzt með því, hvort súrefnið þryti.  Ég hélt mér vakandi við að mæla hitann og fylgjast með kertinu.  Ég vissi að loginn yrði daufari, ef súrefnið minnkaði.  Það leið og beið og ekkert gerðist.

Um miðnættið voru fætur mínir orðnir tilfinningarlausir af kulda.  Ég beygði mig niður til að losa reimarnar og valt umsvifalaust út af meðvitundarlaus.  Það er mér ráðgáta, hvernig ég gat gripið til skóflunnar og borað henni í gegnum snjóvegginn.  Þegar ég kom til sjálfs mín á ný, lá ég á gólfinu og kalt og ferskt loft streymdi gegnum gatið.  Hvernig stóð eiginlega á þessu?  Jú, koltvísýringurinn er þyngri en andrúmsloftið og safnaðist því fyrir neðst í snjóhúsinu og ég hafði beygt mig niður í þetta lag.  Það sannaðist hér, að lífið hangir oft á bláþræði.

Árin liðu og áhugi minn á Grænlandi dvínaði ekki.  Ég var sendur með háfjallaherfylki til Kákasus, særðist þar og var síðan sendur til Afríku, þegar ég var gróinn sára minna.  Þar var ég tekinn höndum og fluttur sem stríðsfangi yfir hafið með Queen Mary.  Í stað þess að kynnast víðáttum Grænlands og fólkinu þar næstu þrjú árin, fékk ég smjörþefinn af fangabúðalífi, gaddavír og varðturnum.  Sem betur fer er bara hægt að loka líkamann inni.  Hugurinn getur eftir sem áður ferðast óhindraður.  Þessi þrjú ár vann ég á baðmullarekrum í Nýja-Mexíkó og hlúði að Grænlandsdraumum mínum á meðan.

Það voru fleiri en ég, sem ólu sömu löngun í brjósti.  Í Semriach, í grennd við Graz, dreymdi Hans Gsellmann sömu drauma.  hann var þaulvanur skíðakennari og aðdáandi norðursins.  Það lá því beint við, að við leiddum saman hesta okkar.  Við unnum saman að ferðaundirbúningi í tvö ár áður en fyrsta Grænlandsleiðangri Austurríska Alpaklúbbsins var hrundið af stokkunum 1957.  Við leigðum okkur katalínaflugbát í Reykjavík og flugum til innsta Alpafjarðarins á austurströnd Grænlands.  Þar, á 72°N, eyddum við sumrinu við fjallgöngur.  Aðalbúnaður okkar var tjald, ísaxir, skíði og fellibátur.  Aðalfæðan var maísgrautur, spik og mjölfæða.  Eftirmatinn, ferskt þang, sóttum við út á firðina.  Við klifum 19 tinda, sem enginn hafði stigið fæti áður.  Þetta var dálítið djarfur leikur, því að við höfðum ekki minnstu hugmynd um, hvernig við kæmumst til Meistaravíkur um haustið.  Þaðan var eina vonin að fá skipsferð heim.  Þegar neyðin er stærst, er hjálpin næst.  Danski útgerðarmaðurinn, Knud Lauritzen, kom og sótti okkur á snekkju sinni „Vippa Dan”, flutti okkur til Meistaravíkur og leysti þann vanda.

Nú hafði Grænland náð tökum á mér svo um munaði.  það er ekki ofsögum sagt, að hver sá, sem ber ævintýraneista í brjósti og er ódeigur, heillast af töfrum norðurhjarans, þegar hann kynnist honum af eigin raun.  það héldu okkur engin bönd og tveimur árum síðar stóðum við aftur á grænlenzkri grund.  Þessu sinni á Landi Kristjáns konungs IX.  Þar komumst við fyrst í snertingu við innfædda, þegar við réðum okkur tvo Grænlendinga með hundasleða og héldum inn í land með allt okkar hafurtask.

Dag nokkurn affermdu Grænlendingarnir sleðana í geysistórri jökuldæld og ætluðu að snúa heim.  Hvern fjárann voru þeir að gera hér uppi á fjöllum, þar sem hvorki var hægt að veiða sel né fisk?  Það var bezt að Austríkismennirnir héldu áfram á eigin spýtur.  Og við héldum áfram með föggur okkar á einum sleða.  áður höfðu þær verið á tveimur sleðum með tuttugu hundum fyrir.  Hansl lækkaði okkur í tign og gerði okkur að dráttardýrum.  Hann rétti hverjum okkar aktygi, sem voru bundin í hálfs tonns þungan sleðann.  Við lékum hlutverkið líka vel, því að lítill munur var á hljóðunum og stimpingunum í okkur og hundunum, þegar tekið var á.  Þótt Grænlendingarnir tveir yfirgæfu okkur, tókst þeim ekki að spilla góða skapinu og ásetningnum.  Við drógum hlassið u.þ.b. 200 km vegalengd og urðu þó á vegi okkar þverhníptir íshryggir og jökulöldur.

Árið 1961 flaug ég með Dr. Kurt Rotter og konu hans til Quamarujukfjarðar á vesturströnd Grænlands til að setja upp og afhjúpa minnismerki frá háskólanum í Graz um Dr. Alfred Wegener.  Við fórum upp á jökul, fylgdum slóð hins nafntogaða Wegenerleiðangurs og fundum tvö skrúfusleða hans, Snjótittlinginn og Ísbjörninn.  Viðstaddir afhjúpunina voru allir mætustu Danir í Umanakhéraði.  Það staðfesti, að nafn Wegeners lifði enn þá í hugum manna.  Einkum gladdi það okkur, að Detlef Frederiksen kom með síðasta eftirlifandi þátttakanda leiðangursins frá Uvkussigssat.  Hann var ekill á á hundasleða.  Hann og kona hans önnuðust vísindamennina í Vesturstöð og í Quamarujukfirði veturinn 1930-1931.  Detlev Frederiksen afhjúpaði blómum skreyttan minnisvarðann og minntist Wegeners og leiðangursmanna fáum orðum.

Að þessari ferð lokinni liðu nokkur viðburðarlaus ár.  þau notaði ég m.a. til að semja frásagnir um Grænlandi í 50 þáttum, sem var útvarpað um útvarpsstöðina í Graz við góðan róm.  Það kom alloft fyrir, að fólk ávarpaði mig ásökunarrómi á eftirfarandi hátt:  „Ég kem of seint til vinnu á hverjum morgni, því að ég vil ekki missa af erindi yðar.”  Ég færðist allur í aukana við þessi fyrstu viðbrögð og sat næstu tvö árin á hverju kvöldi til kl. 1 eftir miðnætti við ritvélaina mína.  Hver blaðsíðan af annarri hafnaði í ruslafötunni, þar til ég varð ánægður með útkomuna.  Það, sem lifði þessa ströngu ritskoðun af, var handritið að fyrstu Grænlandsbókinni „Fjöll og ís”, sem Keykam forlagið í Graz gaf út 1965.  Hún hlaut bærilega viðtökur í þýzkumælandi löndum.

Árið 1967 varð ég að láta undan löngun minni og sigldi aleinn til nyrztu byggðar Grænlands á austurströndinni, Scoresbysunds.  Þessu sinni vildi ég sérstaklega kynnast fólkinu í landinu, afkomendum örfárra sálna (u.þ.b. 420), sem Daninn Gustaf Holm fann á þessum slóðum árið 1884.  Það er undarlegt til þess að hugsa, að á sama tíma og vísindamenn gátu horft hundruð þúsunda ljósára út í geiminn og ótal tækniundur blöstu við, lifði þetta fólk steinaldarlífi.  Það þekkti hvorki brons né járn, veiddi með áhöldum úr steini eða beinum og sútaði skinn með keytu.  Ég dvaldi vikum saman með beinum afkomendum þessa fólks, sem býr við einn lengsta fjörð jarðar inni af Scoresbysundi.  Við veiddum seli við Suðurhöfða, lax í Þeyfirði og skutum grágæs í Norðausturflóa.  Þegar ég veiktist hastarlega af ormasýktu ísbjarnarkjöti, var annast um mig af stakri alúð og þess vandlega gætt, að ég ylti ekki útbyrðis, þegar ég færði Scoresbysundi fórnir mínar.  Þetta voru allt sumarferðalög og ég þekkti ekki hina hliðina, Grænlandsvetur.

Nokkrum árum síðar varð ég fyrir alvarlegu áfalli.  Konan mín, minn tryggi og ástkæri lífsförunautur, veiktist af ólæknandi sjúkdómi, sem dró hana hægt og kvalarfullt til dauða.  Þar kom, að hún komst ekki ferða sinna nema í hjólastól og ég ók henni daglega um spítalagarðinn.  Í trjánum kvökuðu lífsglaðir fuglar, skordýrin suðuðu og blóm og runnar ilmuðu.  Þrátt fyrir sumarhitann var henni alltaf kalt.  Hún hreyfði höfuðið þreytulega, eins og hún vildi segja:  „Sjáðu, hve heimurinn er fagur og brátt verð ég að hverfa héðan.”  Tárin runnu hægt niður föla vanga hennar og ég kyssti þau burtu, eins og ég hafði svo oft ert áður.  Ég reyndi að hugga hana, en vissi, að nærvera mín var eina fróun hennar.  Í huga mér gat ég ekki fallizt á þessi ósanngjörnu örlög.  Ég hefði getað æpt af sálarkvöl og hataði allt, lífið og heiminn.  Hvers vegna varð einmitt hún fyrir þessu?  Hún, sem hafði aldrei nema gott gert og rétt náunganum hjálparhönd, þegar þess var þörf.  Eftir margra mánaða erfiða baráttu slökknaði loks síðasti lífsneisti augna hennar og tárin urðu ekki fleiri.  Með aðstoð hjúkrunarkonu bar ég hana úr líkhvelfingu spítalans um göng til kirkjunnar handan götunnar.  Göngin voru dauft lýst og saggalyktin og rakt loftið gerðu mér erfitt um andardrátt.  Við gengum fram á nokkra múrara, sem voru þar að verki og horfðu berhöfðaðir og þögulir á eftir okkur.  Mér virtist þessi síðasta samleið okkar óendanlega löng.  Þegar við höfðum gengi frá henni í kirkjunni og lagt blóm við hendur hennar, varð hugur minn eitt svartnætti.  þetta var hinzta kveðjustundin eftir allar ánægjustundirnar okkar saman.

Í þessu sálarmyrkri og tómi, sem mér fannst umlykja mig, leitaði ég huggunar til Grænlands.  Ekki þess Grænlands, sem ég þekkti, heldur til vetrarmyrkurs, baráttunnar við kulda, ís og óblíð náttúruöfl.  Ég flaug í fyrsta skipti að vetrarlagi til Grænlands, alla leið til Scoresbysunds, sem er einmanalegasta og afskekktasta byggðin á austurströndinni, - og aftur aleinn.  Skíðaflugvélin frá Flugfélagi Íslands lenti á ísilögðum firðinum, skammt frá ströndinni.

Í sleðaferðum á heimskautanóttum og við selveiðar við ísjaðarinn öðlaðist ég smám saman aftur sálarró og jafnvægi.  Meðal þessa einfalda og góða fólks tók ég gleði mína á ný.  Þannig kynntist ég þeirri hlið Grænlendinga, sem svo fáir Evrópubúar þekkja en reyna með misjöfnum árangri að gera sér í hugarlund.  Ég ók undir bragandi norðurljósum yfir marrandi hjarn og lá á skinnum við hlið hinna grænlenzku vina minna við flöktandi kertaljós í veiðikofum úr torfi og grjóti.  Var ég e.t.v. einungis að ögra forlögunum, sem mér fannst hafa leikið mig svo grátt?  Eitt er víst:  Það er dýrlegt að losna öðru hverju undan oki siðmenningarinnar og lifa einföldu og óbreyttu lífi með hundasleða, nokkra skinnfeldi og heyra fulla potta af selkjöti krauma.

Með fimm Grænlandsleiðangra að baki svara ég spuriningunni um það, hvort mér falli Grænland betur að sumar- eða vetrarlagi, með orðum Knud Rasmussen:  „Má ég biðja um vetur, má ég biðja um hundasleða, -allt hitt megið þið eiga.”