Tsunami er japanskt
heiti á risaflóðbylgju, sem jarðskjálftar á hafsbotni mynda.
Talið er, að þær myndist þegar misgengi myndast snögglega
á botninum. Önnur tilgáta
er tengd skyndilegum skriðuföllum á hafsbotni eða neðansjávargosum.
Flestar risaflóðbylgjur myndast á svonefndum eldhring, sem er
eldfjallabelti umhverfis Kyrrahafið.
Alls hafa u.þ.b. 40 risaflóðbylgjur brotnað á Hawaii-eyjum síðan
1819 (2002). Þessar
bylgjur geta farið yfir hundruð kílómetra hafsvæði og náð allt að
725 km hraða á klst. Á
leiðinni geta þær verið í kringum 30-40 sm háar, en þegar þær
koma upp á grunnsævi hækkað þær skyndilega upp í u.þ.b. 15 m og
þurrka stundum út heilu byggðirnar á ströndinni og kosta fjölda
mannslífa, komi þær fólkinu að óvörum.
Oft eru þessar risaflóðbylgjur ranglega nefndar sjávarfallabylgjur,
þótt þær séu á engan hátt tengdar flóði eða fjöru.
Sjávarfallabylgjur geta engu að síður verið stórhættulegar
við ákveðin skilyrði. |