Íbúarnir. Íbúar Caracas, líkt og í landinu öllu, eru aðallega
kynblendingar (mestizo). Auk
þessara blendinga Spánverja og indíána er nokkur hópur svartra Afríkumanna.
Einnig er nokkuð um fólk af asísku bergi brotnu en eftir síðari
heimsstyrjöldina hefur verið nokkuð aðstreymi Evrópumanna.
Á sjötta áratugnum kom fjöldi Spánverja, Portúgala og Ítala
til Caracas. Árið 1956 bjuggu rúmlega 40% hinna 438.000 erlendu íbúa
landsins í Caracas. Þessin
innflytjendur og afkomendur þeirra hafa aðallega komið sér fyrir í
sérstökum hverfum (barrios) borgarinnar.
Búferlaflutningar innanlands hafa einnig valdið mikilli fjölgun
borgarbúa og frjósemin hefur verið mikil.
Flestir koma frá Andessvæðinu, einkum frá héruðunum Táchira
og Mérida og Trujillo, þótt Caracas virki sem segull á aðra hluta
landsins líka.
Stéttaskipting er mikil og greinileg í Caracas eins og annars staðar í
Suður-Ameríku og kemur fram í búsetu í borginni. Æðri stéttin efnaðist af rekstri búgarða í upphafi og síðan
iðnaði, viðskiptum og fasteignaumsýslu.
Hún býr við allsnægtir, aðallega í austanverðum dalnum og við
strönd Karíbahafsins.
Miðstéttin hefur aðallega komið sér fyrir í olíuiðnaðnum og hefur haft
tekjur af miklu aðstreymi Evrópumanna til borgarinnar.
Hún býr aðallega um miðbik borgarinnar og nokkrum úthverfum. Lægsta stéttin, aðallega verkamenn, þjónar og atvinnulausir,
búa í fátækrahverfum uppi í hlíðunum sunnan og vestan borgarinnar.
Allt frá upphafi vega hefur rómversk-katólsk trú verið aðaltrúarbrögð
borgarbúa en önnur trúarbrögð eru líka iðkuð.
Spænska er aðaltungan, þótt enska sé alls staðar notuð, þar sem
ferðamenn eru á ferðinni.
Iðnaður. Caracas er miðstöð alls, sem gerist í landinu.
Þetta átti ekki sízt við iðnað og viðskipti allt fram á sjötta
áratuginn, þegar landstjórnin gerði áætlanir um fleiri iðnaðarsvæði í
landinu. Engu að síður er
Caracas enn þá aðaliðnaðarborg landsins og lögð er áherzla á
vefnaðarvöru og fatnað, matvæli og drykkjarvöru, tóbak, timbur, pappír,
prentun, leir- og steinvöru, gúmmí- og leðurvöru, gler, efnavöru, lyf,
málm- og plastvöru.
Rúmlega 20% iðnframleiðslu landsins fer fram í Caracas og þar
starfa 30% af vinnuaflinu, sem er tengt iðnaði.
Mikilvægi iðnaðar hefur farið hraðminnkandi í borginni, því að ný
iðnfyrirtæki hafa sprottið upp annars staðar í landinu og reynt er að
færa mengandi iðnað frá borginni.
Verzlun og viðskipti.
Þjónustugeirinn er mikilvægastur fyrir Caracas.
Hann felur í sér innflutning og heildsölu, samgöngur og opinberar
stofnanir, menntun og heilbrigðisþjónustu og aðra þjónustu hins
opinbera. Borgin er
miðstöð viðskipta og flest stór iðnfyrirtæki, bankar og
tryggingafyrirtæki eru þar með höfuðstöðvar sínar.
Þarna eru líka allar stofnanir ríkisins og sendiráð eða ræðismenn
erlendra ríkja.
Ferðaþjónustan verður æ mikilvægari fyrir efnahag landsins og
aðalmiðstöð hennar er í Caracas, þar sem er fjöldi hótela og
ferðaskrifstofa.
Víðast um landið dafna byggingarfyrirtæki vegna mikillar
uppbyggingar. Hvað sem henni líður er atvinnuleysi landlægt og ekki dugar
fyrir fólk að grípa til götusölu eða skóburstunar, því að framboðið er
þegar of mikið.
Samgöngur.
Caracas er beintengd við margar aðrar borgir heims loftleiðis og
um heimshöfin.
Maiguetía-millilandaflugvöllurinn er á ströndinni í tæplega 17 km
fjarlægð frá borginni. Hann þjónar einnig innanlandsflugi til allra landshluta.
Tveir minni flugvellir, La Carlota og Francisco de Miranda, þjóna
líka borginni. La Guaira
og Puerto Cabello (minna) eru hafnarborgir Caracas og um þær fer
mestur hluti inn- og útflutnings borgarinnar. Nútímahraðbraut með göngum í gegnum fjöllin tengir hana við
Maiquetía, La Guaira og margar Strendur og sumardvalarsvæði á
ströndinni. Þessi
hraðbraut var opnuð 1953.
Samgöngur í borginni byggjast á miklum fjölda strætisvagna, einkabílum
og leigubílum. Þegar
umferð er mest, eru stræti borgarinnar næstum stífluð og þetta
vandamál virðist fremur aukast en hitt.
Kerfi almenningssamgangna er gallað en batnaði verulega við opnun
neðanjarðarlestanna 1983.
Fjölakreina hraðbrautir innan borgar greiða líka fyrir umferðinni.
Járnbrautirnar, sem voru mikilvægustu tenglar borgarinnar við
sjávarsíðuna og dalanna innar í landinu, eru ekki lengur í notkun.
Stjórnsýsla.
Caracas er setur ríkisstjórnar landsins.
Þar búa rúmlega 40% allra ríkisstarfsmanna.
Borginni sjálfri er stjórnað sem einni heild, þótt hún hafi vaxið
út fyrir mörk sins héraðs.
Forsetinn skipar héraðsstjóra.
Hvert hérað hefur sitt lögreglulið og ákveður hvaða deildir þess
starfa undir stjórn borgarráða.
Aðalstöðvar héraðslögreglu Caracas eru í borginni undir beinni
stjórn héraðsstjórans.
Borgarráðið hefur verið áhrifamikið í stjórn mála héraðsins allt frá
nýlendutímanum.
Skipulag borgarinnar er í höndum Comisión Metropolitana de
Urbanismo. Allt frá 1535
hefur Caracas verið setur katólsks biskups og erkibiskups síðan 1804.
Þjónusta og heilbrigðismál.
Vatnsbirgðirnar í dalnum voru álitnar langt umfram þarfir fyrstu
þrjár aldirnar eftir að búseta hófst í dalnum.
Vatnsskorts fór ekki að gæta fyrr en í kringum 1940 og síðan þá
hefur stöðugt verið leitað að nýjum vatnsbólum til að mæta aukinni
þörf. La Mariposa og Agua
Fría-stíflurnar voru byggðar 1949 og árið 1956 var lokið við
vatnsleiðslu frá ánni Río Tuy til La Mariposa-lónsins.
Vatnsöflun er enn þá meðal mikilvægustu verkefna borgaryfirvalda.
Þau þurfa einnig að beina kröftum sínum að lausn vanda vegna sorphirðu
og eyðingar og mengunar. Sorpi er sturtað beint í ána Río Guaire og iðnaður, ökutæki
og vinnuvélar valda mikilli mengun í þessum lokaða dal.
Caracas hefur notið rafmagns síðan 1897 og er nú tengt raforkuneti
landsins.
Náttúrugas er flutt um leiðslur frá Guárico og Anzoátegui-héruðum
í Austur-Llanos.
Á síðari hluta 20. aldar beindu ríkisstjórnin og einkaaðilar miklu
fjármagni til fjárfestingar til Caracas, þannig að borgin dafnaði
meira en aðrar borgir og landshlutar.
Árið 1936 var Íbúafjöldinn rúmlega tvöfaldur miðað við Maracaibo, sem
er næststærsta borg landsins.
Árið 1971 var Íbúafjöldinn orðinn rúmlega þrefaldur.
Innflytjendur hafa komið í stórum hópum frá öðrum landshlutum og
flestum Evrópuríkjum.
Há fæðingatíðni hefur einnig átt þátt í þessari þróun, sem hefur
leitt til verulegs húsnæðisskorts.
Háreistum íbúðarblokkum hefur fjölgað gífurlega, en ekki nógu hratt
til að koma í veg fyrir myndun fátækrahverfa með þúsundum kofaræksna
úr bárujárni, pappa eða öðru tiltæku efni uppi í hlíðunum.
Víða hafa spænsk nýlenduhús orðið að víkja fyrir þessum blokkum,
þannig að fá eru eftir og þeim fækkar óðum.
Þessi stöðuga fjölgun íbúa hefur gert heilbrigðisyfirvöldum erfitt að
mæta auknu álagi. Innan borgar er fjöldi heilsugæzlustöðva, heilsuhæla,
sjúkrahúsa og hjúkrunarheimila.
Menntun. Talsverð áherzla hefur verið lögð á menntun í borginni.
Þar eru allar tegundir skóla auk barnaheimila og daggæzlustöðva fyrir
börn yngri en sex ára.
Meðal helztu æðri menntastofnana er Caracasháskóli (1725) í miðjum
dalnum í nútímahúsnæði, Simón Bolívar-háskólinn (vísindi og tækni) og
einkareknu háskólarnir Andrés Bello (katólskur), Metropolitan og Santa
María.
Þarna eru líka skólar á sviði hreinlætis, fjöllista og herskóli.
Menningarlíf.
Höfuðborgin er aðalmiðstöð menningarlífs í landinu.
Þar eru leikhús, listasöfn, tónlistarhús, danssalir og
kvikmyndahús (kvikmyndagerð).
Ateneo de Caracas er nútímaleikhús, sem var vígt 1983,
móðurmálsstofnun og akademíur fyrir sögu, læknisfræði og stjórnmála-
og félagsvísindi eru einnig í borginni.
Þar er og Þjóðarbókhlaðan og fjöldi annarra bókasafna, listagallerí,
þjóð- og borgarleikhúsin og listaskóli.
Fjölmiðlar.
Í borginni er fjöldi útvarps- og sjónvarpsstöðva og dagblaða.
Gaceta de Caracas var fyrst gefið út 1808 og var helgað
baráttunni fyrir sjálfstæði landsins.
Helztu dagblöð landsins eru enn þá gefin út í Caracas, Ultimas
Noticias, El Nacional, El Mundo og El Universal, og þeim er dreift um
allt land.
Af þessum sökum er mun minna gefið út af prentuðu efni annars
staðar í landinu. Fyrst
var sjónvarpað í landinu árið 1953.
Afþreying.
Milt loftslagið í borginni og góð íþróttamannvirki gera
borgarbúum kleift að taka þátt í íþróttum og horfa á leiki.
Hornabolti og knattspyrna eru vinsælustu íþróttirnar og margir
fylgjast með veðreiðum á stórum skeiðvelli, sem tekur 30.000 manns í
sæti, og nautaati 10-12 sinnum á ári.
Auk þessa er fjöldi golfvalla, sundlauga, tennisvalla og
baðstranda við Karíbahafið.
Torg og skemmtigarðar eru fjölmargir.
Hinir vinsælustu eru Parque Nacional el Avila, Parque Los Caobos,
Jardín Botánico og Parque del Este í La Floresta.
SAGAN
Búseta í Caracas hófst rúmlega 40 árum eftir stofnun Cumaná (1523) í
austri og Coro (1527) í vestri. Búgarður var reistur í dalnum árið 1557 (Francisco Fajardo,
sonur spænsks höfuðsmanns og dóttur indíánahöfðingja) og árið 1561
stofnaði Juan Rodríguez Suárez borgina á landi búgarðsins.
Hún átti ekki langa lífdaga í upphafi, því indíánar réðust á hana
og lögðu í rúst.
Endurheimt dalsins hófst 1566 og hann byggðist skjótt á ný.
Diego de Losada hefur fengið heiðurinn af stofnun borgarinnar
1567. Hann nefndi
hana Santiago de león de Caracas eftir heilögum Jóhannesi postula,
verndardýrlingi Spánar, Don Pedro Pnce de León, landshöfðingja og
caracas-indíánunum, sem bjuggu á svæðinu.
Árið 1578 var borgin ferhyrningslöguð í kringum eitt torg.
Göturnar voru beinar og steinlagðar og lækir úr fjöllunum runnu
meðfram þeim. Þrjú hús voru úr múrsteini, hvert tveggja hæða með stráþökum.
Veggir flestra annarra húsa voru úr reyr og leir (bajareque) eða
sólþurrkuðum leirsteinum og þökin úr stráknippum eða leirflísum.
Á þessu tímabili voru hús æðri stéttanna stór með trjáprýddum
inngörðum, súlnagöngum og aðskildar vistarverur fyrir þræla og hesthús.
Borgin stækkaði fyrst meðfram vegunum til norðurs og suðurs og síðar
til austurs og vesturs.
Borgarráðið (Cabildo) lét æ meir til sín taka í við stórn miðhluta
landsins og brátt myndaðist útvalinn hópur, sem stjórnaði pólitískum
og efnahagslegum málum borgarinnar.
Árið 1577 varð Caracas að höfuðborg héraðsins. Enskir sjóræningjar lögðu hana í rúst árið 1595 og næstum
allar byggingar hennar hrundu í jarðskjálftum árið 1755 og 1812.
Á 17. og 18. öld varð hún smám saman að mikilvægasta þéttbýli
landsins. Það tók skamman
tíma að bæla niður andstöðu indíánanna gegn þessari þéttbýlismyndun,
m.a. vegna bólusóttarfaraldurs, sem felldi innfædda í hrönnum.
Sjóræningjar gerðu sér ekki tíðförult inn í dalinn, þótt borgin væri í
grennd við norðurströndina.
Gull fannst í dalnum og aðliggjandi fjöllum og síðan var farið að
rækta kakó til súkkulaðigerðar. Uppi í dalnum var þægilegra og heilsusamlegra að búa en niðri
á láglendinu og þar var nægilegt drykkjarvatn.
Simón Bolívar, mesta hetja Suður-Ameríku, fæddist í Caracas 24. júlí
1783. Foreldrar hans voru
framarlega í flokki hinnar æðri stéttar.
Kennarar hans blésu honum í brjóst sjálfstæðisþrána fyrir
spænskumælandi lönd álfunnar.
Hann kom sér upp litlum her í Kólumbíu, réðist inn í Venesúela og náði
Caracas á sitt vald í ágúst 1813 og fékk að launum nafnbótina „Frelsarinn”.
Ári síðar voru föðurlandsvinirnir hraktir á flótta en þegar landið
fékk sjálfstæðí 1830, varð Caracas höfuðborg þess.
Árið 1870 hófust miklar breytingar á borgarskipulaginu undir stjórn
Antonio Guzmán Blanco, forseta.
Þegar hann var ekki fjarverandi í París og lét leppforseta sinn, var
hann upptekinn við að gera Caracas að eftirmynd Parísar.
Franski byggingarstíllinn frá þessum tíma tók við af spænska
nýlendustílnum.
Breiðgötur voru byggðar og sumar götur voru breikkaðar til að borgin
mætti stækka.
Járnbrautin milli Caracas og La Guaira var tekin í notkun árið
1883. Brautin lá um brött
strandfjöllin og tengdi höfuðborgina við hafnarborg sína við
Karíbahafið.
Á fyrri hluta 20. aldar var farið að vinna að uppbyggingu
sérstaks borgarhluta fyrir æðri stéttina í El paraiso.
Skömmu síðar var hafin skiplagning hverfis fyrir miðstéttina í
vesturhlutanum.
Árið 1936, að Juan Vicente Gómez, hershöfðingja og
einræðisherra í 27 ár, rann upp blómaskeið í landinu í tengslum við
olíuvinnslu.
Íbúum Caracas fjölgaði og borgin var þanin út eins og landslagið
leyfði. Í miðbænum var El
Sinencio-hverfinu breytt í stórt íbúðar- og viðskiptahverfi fyrir
millistéttina. Þetta
þróunarskeið borgarinnar, sem hófst 1939, markaði upphaf
nútímabyggingarlistar hennar.
Frá 1951 til 1957 var annar einræðisherra hersins við völd (Marcos
Pérez Jiménez). Hann
lagði mesta áherzlu á nútímavæðingu borgarinnar.
Fátækrahverfum var rutt brott og byggðar háreistar íbúðablokkir
og breiðar hraðbrautir milli borgarinnar, innlandsins og strandar.
Útlitsbreytingar borgarinnar voru snöggar og miklar.
Gamla borgin var að hverfa.
Fjöldi úthverfa spratt upp eins og gorkúlur á hæðunum og
byggingar fyrir verzlun og viðskipti og stjórnsýslu voru reistar á
ótrúlega skömmum tíma.
Þegar árið 1956 var farið að gera ráð fyrir að Caracas yrði ekki miklu
lengur höfuðborg landsins vegna takmarkana á stækkun hennar og hafizt
var handa við skipulagninu annarra iðnaðarborga.
Engu að síður hefur Caracas haldið áfram að stækka og þróast og
haldið velli sem mikilvægasta borg landsins. |