Fyrstu
íbúar Venesúela voru frumstćđir safnarar, sem settust ađ á ţessu
svćđi á steinöld. Ađrir
hópar safnara fylgdu í kjölfariđ, arawakar, sem bjuggu í ţorpum og
árásagjarnar mannćtur, karíbar.
Ţróuđustu indíánarnir voru ćttbálkarnir í Andesfjöllum,
sem stunduđu akuryrkju. Flokkar
indíána stunduđu villidýraveiđar og fiskveiđar viđ
Maracaibo-vatniđ, á Llanos og viđ ströndina.
Nýlendutíminn.
Kristófer Kólumbus kom til ţessa hluta álfunnar áriđ 1498
í ţriđju ferđ sinni til nýja heimsins.
Sumir sagnfrćđingar telja, ađ Amerigo Vexpucci hafi gefiđ svćđinu
nafn, ţegar hann sá innfćdda byggja hús á staurum í vatni.
Ţá datt honum í hug nafniđ Litlu-Feneyjar (Venice =
Venezuela).
Fyrsta aldarfjórđunginn
héldu Evrópumenn sig viđ norđausturströndina og létu sér nćgja ađ
safna ţar ţrćlum og perluveiđar. Fyrsta spćnska byggđin, Cumaná, var ekki stofnuđ fyrr en
áriđ 1523. Á öđrum
aldarfjórđungi 16. aldar varđ norđvesturhlutinn ađ miđstöđ Spánverja.
Ţar keyptu Welserbrćđur í Ágsburg réttinn til landkönnunar
og landnáms. Leit Ţjóđverjanna
ađ eđalmálmum og tilraunir ţeirra til landnáms brugđust og Spánverjar
fengu ţetta svćđi aftur áriđ 1546.
Á
síđari hluta 16. aldar hófu spćnskir bćndur landnám og notuđu indíánana
sem ţrćla. Caracas var
stofnuđ áriđ 1567 og í kringum 1600 voru landnámin orđin 20 á
Andessvćđinu og viđ strönd Karíbahafsins.
Á 17. og 18. öldum settust ýmsar reglur trúbođa ađ víđa
í Llanos og á Maracaibo-svćđinu.
Efnahagur
nýlendunnar byggđist á akuryrkju og kvikfjárrćkt.
Mest var rćktađ af maís og baunum og nautgripum til neyzlu
innanlands. Sykur, kakó, tóbak
og húđir voru ađalútflutningsafurđirnar.
Frakkar og Englendingar, sem voru ađalkeppinautar Spánverja á
16. öld og Hollendingar á hinni 17.
Ţessum ţjóđum tókst ađ leggja undir sig mestan hluta viđskipta
Venesúela fram á fyrri hluta 18. aldar, ţega Spánverjar komu á
einokunarverzlun í landinu. Hagsmunir
Spánverja í ţessum viđskiptum fóru ekki saman viđ hagsmuni venesúelskra
bćnda, sem neyddu Spánverja til ađ láta af ţessum viđskiptaháttum
eftir 1780.
Umbođsmenn
spćnsku krúnunnar réđu venesúelska samfélaginu.
Konunglegir embćttismenn sátu í öllum valdastöđum og spćnskir
klerkar réđu öllu í kirkjunni.
Kreólar (innfćddir hvítir menn) áttu allan auđ landsins, ađallega
land, og nýttu sér stöđu sína til ađ halda ţeldökku fólki í ánauđ.
Mestizos (kynblendingar hvítra og indíána) voru víđast
eignalausir. Ţeir höfđu
enga samfélagslega stöđu og engin pólitísk áhrif.
Indíánar voru verkamenn á búgörđum inni í landi eđa ađskildir
á sérstökum svćđum. Negrar
voru ţrćlar á plantekrunum í strandhéruđunum.
Á pappírunum stjórnađi hirđin í Santo Domingo landinu á
16. og 17. öld og varakonungurinn í Nýja-Granada (Bogotá) eftir
1717. Í rauninni réđu
Venesúelar miklu í eigin málum á nýlendutímanum.
Sjálfstćđishreyfingin. Hópur venesúelskra kreóla lýsti landiđ sjálfstćtt lýđveldi
1797. Ţótt ţessi tilraun
tćkist ekki, var hún ađdragandi uppreisnarhreyfinga, sem hleyptu skömmu
síđar öllu í bál og brand í Latnesku-Ameríku.
Áriđ 1806 reyndi Francisco Miranda, sem hafđi barizt međ George
Washington gegn Bretum, veriđ hershöfđingi í Frönsku stjórnarbyltingunni
og barizt međ Frökkum gegn Prússum og Rússum, án árangurs ađ gera
innrás í Venesúela međ her málaliđa frá New York-borg.
Hann var kallađur til heimalands sins fjórum árum síđar, ţar
sem hann kom á fót byltingarstjórn, gerđi uppkast ađ stjórnarskrá
og gerđist einrćđisherra í sjálfstćđu ríki.
Í styrjöldinni í kjölfariđ viđ konungssinna gafst hann upp
fyrir Spánverjum, sem sendu hann fyrst til Puerto Rico og síđar til
Spánar, ţar sem hann létzt í fangelsi 1816.
Snemma
ár s 1813 skipađi byltingarstjórnin Simón Bolívar yfirmann venesúalska
hersins. Hann fćddist í
Caracas 1783. Hann var af
auđugri kreólafjölskyldu, sem átti miklar landareignir.
Hann hafđi veriđ leiđtogi í sjálfstćđishreyfingunni um
langt skeiđ. Honum gekk
ekki of vel í baráttunni viđ Spánverja en fékk ađstođ frá hinu nýstofnađa
lýđveldi Haítí og brezkum og írskum hermönnum.
Lýđveldiđ Gran Kólumbía var stofnađ 17. desember 1819 međ
Bogotá sem höfuđborg og 24. júní 1821 sigrađi Bolívar
konungssinnaherinn í orrustunni viđ Carabobo.
Síđasti konungssinnaherinn gafst upp viđ Puerto Cabello 9. október
1924 og Bolívar hélt suđur á bóginn til ađ frelsa Perú og nćsta
ár leysti hann Bólivíu undan ánauđ Spánverja.
Í
fjarveru hans brutust út bardagar milli samkeppnisafla í Gran Kólumbíu
og áhrif hans voru ekki nćgileg til ađ halda landinu sameinuđu, ţegar
hann snéri aftur. Venesúela
gerđist sjálfstćtt ríki 1929 og Ekvador skömmu síđar.
Bolívar dó bláfátćkur og vonsvikinn í Santa Marta í Kólumbíu
áriđ 1830. Nú er hans
minnst sem ađalhetju sjálfstćđisbaráttunnar í Latnesku-Ameríku.
Herforingjarnir
(Caudillos) (1830-1935). Eftir
ađ nýlendukerfiđ leiđ undir lok gekk Venesúela í gegnum skeiđ
valdstjórnar í rúmlega eina öld ţar til Juan Vincente Gómez létzt
áriđ 1935. Herforingjarnir
tóku völdin hver af öđrum međ persónulega heri sína ađ bakhjarli
og stjórnuđu landinu međ eiginhagsmuni ađ leiđarljósi fremur en
velferđ landsmanna.
Páez
og íhaldmenn.
Fyrsti einvaldshershöfđinginn var José Antonio Páez, sem kom
á betri stjórn en landsmenn fengu fyrr en tćplega einni öld síđar. Bolívar skildi Páez eftir sem yfirmann herafla Venesúela
og hann náđi fljótlega fullri stjórn á landinu.
Hann stjórnađi ađskilnađarhreyfingunni frá Gran Kólumbíu
áriđ 1829 og áriđ 1830 efndi hann til stjórnarskrárráđstefnu til
ađ semja sérstaka stjórnarskrá fyrir Venesúela.
Hann réđi öllu, sem hann vildi í stjórnmálum landsins á árunum
1830-48 og var forseti landsins 1831-35 og aftur 1839-43.
Hann kom á lögum og reglu međ ţví ađ bćla niđur metnađarfulla
herforingja í héruđum landsins.
Páez stjórnađi í samvinnu viđ stćrstu landeigendurna og
kaupmennina í Íhaldsflokknum. Stjórnarskráin,
sem tók gildi 1830, endurspeglađi félagslega og stjórnmálalega
heimspeki ţeirra, sem fólst í miđstýringu, eignaskilyrđi fyrir
kosningarétti, dauđarefsingu fyrir pólitíska glćpi, frelsi til
samninga og áframhaldandi ţrćlahaldi.
Kirkjan missti skatthelgi sína og einokun á menntun og herinn
var sviptur sjálfstćđi sínu. Ţannig
voru yfirráđ ríkisins tryggđ. Ţegar
stöđugleikinn var tryggđur, hófst endurreisn efnahagslífsins eftir
stríđiđ. Fjármálum ríkisins
var komiđ á réttan kjöl, lánshćfi landsins erlendis var tryggt og
endurgreiđsla skulda ţjóđarinnar var hafin.
Bygging nýrra vega opnađi framleiđendum inni í landi leiđina
ađ mörkuđum og útflutningi kaffis og kakós.
Árabiliđ
1830-48 var tími pólitísks stöđugleika, efnahagsframfara og ábyrgrar
stjórnar, andstćtt ađdraganda ţess og áratuganna eftir ţađ.
Áriđ 1840 mynduđust andstöđuhópar, ţegar Antonio Leocardio
Guzmán, forystumađur óánćgđra kaupmanna og fagmanna, stofnađi Fjrálslynda
flokkinn. El Venezolano, hiđ
nýja dagblađ Guzmán, krafđist afnáms ţrćlahalds, rýmri kosningaréttar
og lagaverndar fyrir lánardrottna.
Minni eftirspurn eftir landbúnađarafurđum olli efnahagserfiđleikum
á fimmta tugi 19. aldar og olli aukinni andstöđu íhaldsmanna.
Monagas
og borgarastríđin.
Hin vaxandi stjórnmálakreppa náđi hápunkti sínum áriđ
1848, ţegar José Tadeo Monagas, hershöfđingi, íhaldsmađur og
forseti landsins frá 1846, fór ađ halla sér ađ frjálslyndum. Hann ógnađi veldi íhaldsţingsins međ ţví ađ skipa ráđherra
úr Frjálslynda flokknum. Ţegar
Páez gerđi uppreisn gegn honum 1848, náđi Monagas yfirhendinni og
sendi hann í útlegđ.
Áratuginn
1848-58 voru José Tadeo Monagas og bróđir hans, José Gregorio
Monagas hershöfđingi, einráđir í landinu.
Afnám ţrćlahalds var leitt í lög, atkvćđaréttur var
aukinn, dauđarefsing var afnumin og vaxtastig var takmarkađ en ţessum
umbótum var ekki framfylgt. Ţađ
dró úr réttsýni ríkisstjórnarinnar og mikill halli á fjárlögum
eyđilagđi lánstraust landsins. Efnahagslífiđ
stađnađi og hrakađi. Áriđ
1857 reyndu brćđurnir ađ koma á nýrri stjórnarskrá međ ákvćđi
um framlengingu kjörtímabils forseta í sex ár án takmarkana um
endurkjör. Leiđtogar frjálslyndra
tóku höndum saman viđ íhaldsmenn og settu brćđurna af í marz
1858. Ţessi fyrsta
velheppnađa bylting olli fimm ára framhaldi á blóđugum átökum í
landinu milli frjálslyndra og íhaldsmanna.
Málin, sem barist var um af hálfu frjálslyndra í ţessum svokölluđu
samveldisstríđum, voru samveldishugsjónin og lýđrćđiđ og félagslegar
umbćtur og af hálfu íhaldsmanna miđstýring og óbreytt ástand í
stjórn- og félagsmálum. Átökin
voru mjög blóđug og stjórnartaumarinir skiptu um hendur nokkrum
sinnum. Páez hershöfđingi snéri aftur 1861 og kom íhaldsmönnum
í yfirburđastöđu í tvö ár en áriđ 1863 unnu frjálslyndir
lokasigur undir stjórn hershöfđingjanna Juan Falcón og Antonio Guzmán
Blanco.
Ný
stjórnarskrá tók gildi áriđ 1864 og byggđist á gildum
sigurvegaranna. Nýfengiđ
frelsi fólksins til athafna varđ skammlíft, ţegar hérađshöfđingjar
gerđu sig gilda. Falcón
varđ forseti 1864 og leyfđi mörgum misvitrum undirmönnum sínum ađ
ráđa ţví, sem ţeir vildu. Óstjórn
frjálslyndra og vaxandi stjórnarkreppa var kjöriđ tćkifćri fyrir
íhaldsmenn undir stjórn José Tadeo Monagas til ađ komast aftur til
valda áriđ 1868. Borgarastríđ fylgdi í kjölfariđ.
Guzmán, hershöfđingi, safnađi frjálslyndum ađ baki sér,
hrakti íhaldsmenn frá völdum og tók viđ völdum 1870.
Tímabil
Guzmán Blanco og Crespo.
Guzmán kom sigri hrósandi til Caracas í apríl 1870 og leysti
úr stjórnarkreppunni og kom efnahagnum aftur á rétt spor.
Nýi forsetinn einbeitti sér ađ ţví ađ lćgja ófriđaröldurnar
í landinu og tókst ţađ á tveimur árum.
Síđan hleypti hann af stokkunum viđamiklum áćtlunum um umbćtur
og framtíđarţróun. Stjórnarskrán
frá 1872 gerđi ráđ fyrir fulltrúastjórn, almennum kosningarétti
og beinum kosningum forseta. Efnahagslegar
umbćtur til ađ endurreisa lánstraust ríkisins, sem fólust m.a. í nýrri
útgáfu ríkisskuldabréfa og rýmri lögum um erlendar fjárfestingar,
sýndu augljósan vilja Guzmán Blanco til ađ fylgja gildum frjálslyndra.
Hann lét skipuleggja barnaskólamenntun um allt land og studdi
gagnfrćđamenntun í framhaldi af ţví. Hann afnam stuđning ríkisins viđ katólsku kirkjuna, kom
á trúfrelsi, lögleiddi
borgaralegt hjónaband, lagđi eignir kirkjunnar undir ríkiđ, gerđi
erkibiskupinn útlćgan og lokađi nunnuklaustrunum.
Áriđ
1873 var hann vinsćlasti frambjóđandinn í forsetakjöri og fór til
Evrópu 1877. Á međan var
landiđ undir stjórn handgenginna manna hans.
Hann snéri aftur, ţegar stjórnarandstađan gerđi uppreisn, og
barđi andstöđuna niđur harđri hendi 1878.
Nćsta ár fór hann aftur til Evrópu og skildi stjórnartaumana
eftir í höndum Joaquin Crespo, hershöfđingja.
Guzmán snéri heim áriđ 1886 til ađ stjórna síđustu tvö
ár kjörtímabilsins. Á
ţessum árum mćtti stefna hans vaxandi andstöđu.
Stjórnarhćttir
Guzmán voru bćđi jákvćđir og neikvćđir fyrir ţjóđina.
Ađdáendur hans bentu á hćfni hans sem stjórnmálamanns og
hershöfđingja og árangurs hans í stjórnun landsins og umbóta á
sviđum efnahags-, mennta- og trúmála.
Andstćđingarnir lögđu áherzlu á harđstjórn hans, refskák
hans á fjármálasviđinu, ótrúlegan hégómaskap, yfirborđskenndar
umbćtur í menntamálum og óverđskuldađar árásir á kirkjuna.
Nćstu fjögur árin eftir ađ kjörtímabili hans laud skapađist
einn ein stjórnarkreppan, ţegar ýmis stjórnmálasamtök reyndu árangurslaust
ađ koma á ábyrgri fulltrúastjórn. Crespo komst til valda í október 1892 og sex ára stjórnartíđ
hans var óróatími stöđugra, pólitískra átaka, vaxandi
efnahagserfiđleika og tímabil fyrstu milliríkjadeilna viđ
Vestur-Brezku-Guiana. Landamćrasvćđi milli ríkjanna, ţar sem gull hafđi
fundizt 1877, var bitbeiniđ, sem deilt var um viđ Bretland í rúmlega
hálfa öld. Bretar neituđu
stöđugt kröfum Venesúela um ađ setja deilurnar í gerđ og áriđ
1887 sleit Venesúela stjórnmálasambandi viđ ţá.
Crespo forseti biđlađi til BNA og áriđ 1895 beitti Bandaríkjaforseti,
Grover Cleveland, Breta ţrýstingi til sátta.
Settur var alţjóđlegur dómstóll og niđurstađa hans áriđ
1899 var Venesúela óhagstćđ.
Andinos.
Aldamótin voru umskiptatími í sögu landsins. Áriđ 1899 réđist Cipriano Castro, hershöfđingi og
landeigandi í Táchira-fylki, á Caracas međ her sínum og settist í
forsetastól. Nćstu 59 árin,
ađ undanskildum árunum 1945-48, réđu fimm áhrifamiklir menn
(Andinos) frá Táchira-fylki landinu.
Castro beitti harđstjórn sinni á árunum 1899-1909.
Stjórn hans einkenndist af ábyrgđarlausri fjármálastjórn,
stöđugum byltingum og erlendri íhlutun.
Á árunum 1902-03 var alvarlegasta byltingartilraunin gerđ í
Austur-Venesúela. Juan
Vicente Gómez, hershöfđingi, barđi hana og ađrar slíkar á fyrri
hluta aldarinnar niđur. Castro
tók vel á móti erlendum kaupsýslumönnum og erindrekum en ţegar
hann neitađi ađ bćta tjón á eignum erlendra ađila og fyrirtćkja,
settu Bretar og Ţjóđverjar hafnbann á landiđ 1902-03 og
Hollendingar réđust á sjóher landsins áriđ 1908.
Castro neyddist til ađ ferđast til Evrópu sama ár vegna
hrakandi heilsufars. Hann hélt
forsetaembćttinu međ valdi til dauđadags 27 árum síđar.
Gómez
var árangursríkur einrćđisherra.
Honum tókst ađ gera löggjafann og dómsvaldiđ sér undirgefiđ
međ ţví ađ beita kosningasvikum, afnema alla stjórnmálastarfsemi
og ná öllu skipunarvaldi til sín.
Hann beitti fjölmiđla ţvingunum, kćfđi mótmćlastarfsemi og
raddir andstćđinga sinna međ neti njósnara og fangelsađi ţá óspart
langtímum saman eđa rak ţá úr landi og beitti launmorđingjum sínum
á ţess ađ hika.
Stöđugleiki
í stjórnmálum og frjálslynd stefna lađađi erlenda fjárfesta ađ
olíuiđnađinum. Hollenzk
og brezk fyrirtćki fjárfestu skömmu fyrir fyrri heimstyrjöldina.
Strax ađ henni lokinni kom Bandaríska fyrirtćkiđ Standard Oil
til skjalanna og keppi gegn hinum hollenzku og brezku.
Áriđ 1928 var Venesúela orđiđ fremst í flokki olíuútflutningsríkja,
ađeins BNA stóđu framar í framleiđslu olíu.
Olíuiđnađurinn fćrđi landinu nćgan gróđa til ađ standa
undir hálaunastörfum, niđurgreiđslu til landbúnađar, hćkkuđum útgjöldum
ríkisins og auknum viđskiptum. Vega-
og járnbrautakerfin og hafnir voru byggđ, erlendar skuldir voru
greiddar og mjög dró úr skuldum ríkisins innanlands.
Olíugróđanum var mjög misskipt.
Flestir landsmenn bjuggu áfram viđ fátćkt og stjórnin skipti
hunzađi heilbrigđis-, húsnćđis- og menntamál.
Gómez og ćđstu fylgifiskar hans sköruđu eld ađ sinni köku
og einrćđisherrann varđ ríkasti mađur landsins.
Hann hélt völdum til náttúrulegs dauđadags 1935.
Elezar
López Conteras, sem var ráđherra í ríkissjórn Gómez, tók viđ
forsetaembćttinu til 1941. Hann
endurreisti almenn lýđréttindi, leyfđi starfsemi stjórnmálaflokka
og verkalýđsfélaga áriđ 1936.
Nćsta ár kom hann aftur á einrćđi, ţegar andstađan fór ađ
ógna veldi hans. Áriđ
1938 gaf hann út ţriggja ára ţróunaráćtlun, sem gerđi ráđ
fyrir byggingu skóla og sjúkrahúsa og stuđningi viđ landbúnađ og
einkarekinn iđnađ.
Isaias
Medina Agnarita, hershöfđingi frá Táchira-fylgki, var forseti á árunum
1941-45. Hann hélt áfram
á ţessari framfarabraut og leyfđi aftur stjórnmálastarfsemi.
Flutningar á heimshöfunum urđu erfiđir og hćttulegir í síđari
heimsstyjöldinni, ţannig ađ verulega dró úr olíugróđanum 1941 og
1942. Áriđ 1943 lét
Medina samţykkja svokölluđ olíulög, sem beindu auknum hluta olíugróđans
til ţjóđfélagsins. Ţegar
liđkađist til um flutninga, blómstrađi olíuiđnađurinn á ný.
Ţegar
velmegunin var í hámarki í október 1945, var Medina-stjórninni bylt
úr sessi. Ţetta var
fyrsta bylting stjórnmálaflokks (Ađgerđaflokkur demókrata), sem
naut stuđnings meirihluta landsmanna.
Rómulo Betancourt, leiđtogi flokksins, stýrđi samsteypustjórn
borgara og hers í 28 mánuđi. Hinn
5. júlí 1947 var tekin upp ný stjórnarskrá, sem endurspeglađi
heimspeki vinstrisinnađra verkamanna og í desember sama ár var Rómulo
Gallegos kosinn forseti.
Ađgerđaflokkur
demókrata hleypti af stokkunum áćtlunum um umbćtur.
Settur var á 50% skattur til ađ tryggja ţjóđinni a.m.k.
helming olíugróđans. Hvatt
var til stofnunar verkalýđsfélaga til ađ berjast fyrir bćttum kjörum
og stuđninur ríkisins viđ umbćtur í heilbrigđis-, húsnćđis- og
menntamálum og ţróun í landbúnađi og iđnađi var tryggđur.
Ţetta leiddi til mikillar andstöđu íhaldsmanna og byltingar
hersins 1948. Ný hersjórn undir stjórn Carlos Delgado Chalbaud, ofursti,
og Marcos Pérez Jiménez, major, héldu um stjórnartaumana.
Tveimur árum síđar var Carlos myrtur og Marcos tók viđ
forsetaembćttinu.
Hann
stjórnađi á árunum 1951-57. Hann
bannađi starfsemi stjórnmálaflokka og verkalýđsfélaga, lokađi háskólum
og beitti fjölmiđla ţvingunum. Öllum
umbótaáćtlunum var ýtt út af borđinu og peningarnir runnu til nútímavćđingar
Caracas og í vasa einrćđisherrans og gćđinga hans.
Almenn andstađa viđ ţessa stjórn óx svo mjög, ađ sjórherinn
og flugherinn veltu Pérez úr sessi í janúar 1958.
Samsteypustjórn borgara og hers stýrđi landinu í eitt ár
áđur en Rómulo Betancourt var kosinn forseti.
Önnur
stjórn Betancourt (1959-64) var mun hófsamari en hin fyrri.
Ađgerđaflokkur demókrata lét af einangrunarstefnu sinni og
starfađi međ nćststćrsta stjórnmálaflokknum, Kristilegum demókrötum,
í samsteypustjórn. Lögđ
var áherzla á nútímavćđingu landbúnađar, ţróun iđnađar, aukiđ
heilbrigđi ţjóđarinnar og útrýmingu ólćsis.
Áriđ 1960 voru sett lög um umbćtur í landbúnađi og 1962
var stáliđnađur hafinn.
Ţrátt
fyrir góđan árangur í ţróunarstarfi sínu, ríkti pólitískur órói
og efnahagskreppa. Ekki bćtti
enn dýpri lćgđ í efnahagsmálum á árunum 1960-63 úr skák.
Venesúela sleit stjórnmálasambandi viđ Dóminíska lýđveldiđ
áriđ 1960 eftir ađ dóminískir flugumenn reyndu ađ ráđa
Betancourt af dögnum og viđ Kúbu eftir ítrekađar tilraunir Kúbustjórnar
til ađ styđja venesúelska kommúnista.
Frambjóđandi
Ađgerđaflokks demókrata í forsetakosningunum 1963, Raúl Leoni, vann
nauman sigur í spennuţrungnum kosningum.
Kristilegir demókratar drógu sig út úr stjórnarsamstarfinu
og Samtök lýđrćđissinnađra demókrata komu í ţeirra stađ.
Olíu- og járngrýtisiđnađurinn blómstruđu á ný og stofnađ
var til aukins fullvinnsluiđnađar olíunnar.
Óánćgja međ ţessa stjórn ólgađi engu ađ síđur undir
yfirborđinu og áriđ 1968 sigrađi frambjóđandi Kristilegra demókrata,
Rafael Caldera, í forsetakosningunum.
Eiđtaka
Caldera 1969 markađi tímamót í stjórnmálasögu landsins.
Aldrei fyrr hafđi víkjandi stjórn afhent völdin á friđsaman
hátt. Stefna Kristilegra
demókrata var lítt frábrugđin stefnu Ađgerđaflokks demókrata.
Caldera bćtti sambandiđ viđ Kúbu, Sovétríkin og einrćđisstjórnir
annarra ríkja í Latnesku-Ameríku.
Snemma á áttunda áratugnum tók ríkiđ til sín
meirihlutaeignarhald í erlendum bönkum, ţjóđnýtti gasiđnađinn og
tilkynnti tímabundna takmörkun á leyfisveitingum til olíuleitar.
Carlos
Andrés Pérez Rodriguez, sigurvegari Agerđaflokks demókrata í
forsetakosningunum 1973, ţjóđnýtti stáliđnađinn 1975 og olíuiđnađinn
1976. Eftir stíđ araba og
Ísraelsmanna 1973 hćkkađi Venesúela olíuverđ sitt meira en fjórfalt.
Afleiđingin var óráđsíueyđsla, sem lađađi ađ
innflytjendur frá frá öđru löndum Suđur-Ameríku, jók innflutning
matvćla og lúxusvöru, olli sóun og spillingu og skaut stođum undir
fáa útvalda án ţess ađ nokkuđ vćri gert til ađ stemma stigu viđ
fátćkt hinna. Ţessi
efnahagsuppsveifla entist ekki. Hćkkađ
olíuverđ olli samdrćtti á alţjóđavettvangi og efnahagur Venesúela
stađnađi. Ţessi ţróun
hélt áfram fram á síđari hluta níunda áratugarins og kom helzt
fram í samdrćtti í vergri ţjóđarframleiđslu og síaukinni verđbólgu.
Mikiđ dró úr útflutningi og atvinnuleysi varđ ađ stórvandamáli.
Síaukin varntrú manna á efnahagi landsins olli miklum fjármagnsflótta
úr landi. Á valdaárum
Luis Herrera Campins, kristilegs demókrata (kosinn 1978) og Jaime
Lusinichi (Ađgerđafl. demókrata; 1983) óx atvinnuleysiđ og vangetan
til ađ greiđa afborganir af erlendum lánum stjórnvöldum yfir höfuđ.
Lusinchi greip til mikils niđurskurđar, sem átti ađ draga úr
fjármagnsflóttanum og auka traust lánardrottnanna á landinu.
Ţessar ađgerđir reyndust árangursríkar.
Áćtlanir Lusinchi um efnahagsbata voru kynntar međ fjárlagafrumvarpinu
1987. Ţćr fólu m.a. í sér
meiri fjölbreytni í iđnađi, ţannig ađ ríkiđ styddist minna viđ
sveiflukenndan olíugróđann. Í
kjölfariđ tilkynnti Lusinchi nýja stefnu í efnahagsmálum, sem fól
í sér nokkrar gengisbreytingar á tímabilinu.
Stefna
stjórnar Lusinchi í efnahagsmálum gerđi lítiđ annađ en ađ draga
úr erlendum áföllum. Áriđ
1988 olli mikil lćkkun olíuverđs á heimsmarkađi helmingsskerđingu
ríkistekna Venesúela og landiđ átti stöđugt erfiđara međ ađ
standa í skilum. Í
desember sama ár var Carlos Andrés Pérez kosinn forseti á ný. Ţessi
vinsćlasti stjórnmálamađur landsins var grátbeđinn um ađ sjóđa
saman áćtlun, sem gerđi landsmönnum kleift ađ standa í skilum.
Hann reyndi ađ blása nýju lífi í atvinnulífiđ án ţess ađ
gera nokkrar breytingar á efnahagáćtlunum.
Vinsćldir hans voru skammvinnar og óeirđir brutust út víđa
um land vegna hćkkunar strćtisvagnagjalda.
Verzlanir voru rćndar og hundruđ manna létu lífiđ, ţegar
herinn var kvaddur til ađ bćla óöldina niđur. |