Efratáin
kemur upp í Tyrklandi og streymir um Sýrland og Írak áður en hún
fellur í Persaflóa um Shatt Al-Arab.
Hún og Tígris sáu hinni fornu Mesópótamíu fyrir vatni og
stuðluðu að þróuðu menningarsamfélagi þar.
Efrat er enn þá mikilvæg lífsuppspretta og nýting hennar
veldur pólitískri spennu. Áin
er u.þ.b. 2735 km löng og meðalrennsli hennar er 887 rúmmetrar á
sekúndu. Rennsli hennar er
talsvert árstíðabundið og landið, sem hún hefur áhrif á er 444
þúsund ferkílómetrar. Tæplega
30% þessa landsvæðis er í Tyrklandi en þaðan spretta upp 94% vatnsmagns árinnar, þ.m.t.
árnar Karasu, Murat o.fl., sem sameinast í grennd við Elazig, þar sem
Efri-Efrat myndast. Áin rennur inn í Sýrland 120 km norðaustan borgarinnar Halab
(Aleppo). Khabur-áin í Sýrlandi
er stór þverá, sem kemur upp í Suðaustur-Tyrklandi og Norðaustur-Sýrlandi.
Farvegur Efrat er nokkurn veginn samhliða Tígrisárinnar og
vegalengdin milli þeirra er hvergi meiri en 160 km þar sem þær renna
um Írak. Þarna streyma árnar
áfram að ármótum sínum nærri Al Basrah, þar sem Efrat myndar
vesturmörk svæðisins al-Jazirah (Eyjan).
Sameinaðar falla árnar undir nafninu Shatt Al-Arab til Persaflóa.
Efrat
er getið í fyrstu Mósesbók (15:18), fimmtu Mósesbók (1:7 og 11:24)
og Jesaía (1:4). Sögulega
séð er áin hin mikilvægasta í heimi.
Tígris-Efrat-dalurinn var upprunastaður menningar assýríumanna,
babýlona og súmera og borgirnar Babýlon og Úr voru byggðar við ána.
Öldum saman myndaði áin eystri mörk Rómarveldis og á dögum
Austur-Rómarveldisins blómstraði fjöldi borga og menningarstaða á
bökkum hennar. Forleifauppgröftur
á árbökkum Tígris og Efrats hefur verið mjög árangursríkur.
Efrat
var mikilvæg til áveitna í hinni fornu Mesópótamíu. Tyrkland, Sýrland og Írak deila stöðugt um nýtingu árinnar
til áveitna og rafmagnsframleiðslu.
Tyrkland er að skipuleggja nýtingu Anatólíuhérðs í suðausturhluta
landsins, þar sem talsverðu hlutin árvatnsins verður nýttur í
framtíðinni. Í þessum
tilgangi létu Tyrkir reisa Ataturk-stífluna, sem er hin fjórða stærsta
í heimi. Hún er aðeins ein margra slíkra, sem nýta fallhæð árinnar
niður úr fjöllum Anatólíu.
Lónið
handan Ataturk-stíflunnar nær yfir 815 km² svæði.
Það tók heilan mánuð að fylla það og rennsli árinnar
raskaðist verulega. Minna
árvatn er mikið áhyggjuefni í Sýrlandi, þar sem gífurlegu fjármagni
var varið í orkuver og áveitubúnað frá al-Thawrah-stíflunni
(Byltingarstíflan), sem lokið var við árið 1973.
Þessi stífla myndaði 640 km² lón, sem fékk nafnið
Assadvatn. Orkuframleiðsla
versins þar truflaðist verulega vegna framkvæmdanna í Tyrklandi.
Írak hefur mótmælt nýtingu Sýrlendinga og stríð milli þjóðanna
var naumlega umflúið 1975.
Landbúnaðurinn
í Írak er stundaður á svæði, þar sem hörgull er á vatni og bændur
styðjast að mestu við vatnið úr ánni.
Mesta flæði í ánni í Írak, þar sem árvatnið nemur 40%
vatnsbirgða, er í apríl og maí.
Sveiflur í vatnsmagninu milli mánaða og ára valda oft þurrkum.
Al-Haditha-stíflan var byggð til að safna vatnsbirgðum til jöfnunar
í Írak en gagnsemi hennar hefur verið mjög takmörkuð.
Allt frá sjötta áratugnum hafa flóðavarnir við Tígrisána
gert kleift að miðla vatni frá henni um Tharthar-lægðina til Efrat
en þessar ráðstafanir hafa einnig komið að takmörkuðu gagni.
Í Írak er saltmagn árvatnsins verulegt vegna jarðsalts og
notkunar tilbúins áburðar við efri hluta árinnar.
Öll þrjú ríkin við ána reyna að beztu getu að nýta hana
til fulls. Því má búast
við að spenna aukist milli þeirra í framtíðinni. |