Zaragoza er höfuđborg samnefndrar sýslu í
sjálfstjórnarhérađinu Aragon á Norđaustur-Spáni á suđurbakka
árinnar Ebro. Í lok 1. aldar f.Kr. lögđu Rómverjar
undir sig keltíberísku borgina Salduba á ţessu landsvćđi.
Ţar komu ţeir sér upp nýlendu á dögum Ágústus keisara og
gáfu henni nafn hans (arabíska = Saragustah), sem núverandi
nafn er dregiđ af. Borgin var miđstöđ verzlunar og
herstöđ í Ebrodalnum og íbúar hennar voru međal fyrstu
borgarbúa á Spáni, sem tóku kristni og höfđu sinn eiginn
biskup um miđja 3. öld. áriđ 380 fordćmdi kirkjuţing
kenningar Priscillianista um algera höfnun holdlegra nautna.
Svabar náđu borginni á sitt vald og síđar vísigotar (5. öld)
og márar áriđ 714. áriđ 778 sátu herir Karls mikla,
Frankakonungs, um borgina. Hann
varđ ađ hverfa brott vegna uppreisnar saxa í ríki hans. Eftir ađ
Almoravídar náđu borginni áriđ 1110 gekk hún í greipar Alfonso I af
Aragon áriđ 1118. Ţá naut hún ţriggja og hálfrar aldar
velmegunar sem höfuđborg Aragon. Í Íberíustríđinu áunnu
borgarbúar sér orđ fyrir hetjulega andspyrnu undir forystu José de
Palafox y Melzi, hershöfđingja, í löngu umsátri (1808-09) Frakka, sem
náđu borginni ađ lokum undir sig. Međal varnarmanna var María
Augustín, Mćrin af Zaragoza. Lord Byron lýsir afrekum hennar í
ljóđi sínu Childe Harold.
Zaragoza er
erkibiskupssetur međ tvćr dómkirkjur, hina gömlu Catedral de La Seo eđa
Catedral del Salvador, sem er ađ mestu gotnesk bygging (1119-1520) međ
leifum fyrri, rómverskrar kirkju, sem var byggđ á grunni fyrstu
moskunnar á Spáni. Nýja dómkirkjan, Catedral Nuestra Senora del Pilar,
er helguđ jómfrúnni á súlunni, sem er verndardýrlingur Spánar. Hún er
minningarkirkja um svip heilagrar Maríu, sem birtist 2. janúar áriđ 40
standandi á súlu til heiđurs heilögum James mikla, sem er grafinn í
Santiago de Compostela. Bygging dómkirkjunnar hófst áriđ 1681 eftir
teikningum Francisco Herrera yngri (El Mozo) og í henni eru nokkrar
freskur eftir Goya. Fjórtándu aldar kirkjurnar San Pablo
og Magndalena og endurreisnarkirkjan Santa Engracia eru einnig
áhugaverđar. Ađrar merkar byggingar eru m.a. La Lonja, kauphöllin, í
platerísk-gotneskum stíl, Höll furstanna af Luna (1537; nú dómstóll) og
17. aldar höllin Condes de Sásago y Argillo. Aljaferíahöllin vestan
borgarinnar hýsir hvelfdan tónlistarsal og turn hennar er eitthvert
beztvarđveitta dćmiđ um arabíska byggingarlist á Spáni. Háskóli
borgarinnar var stofnađur 1474. Lćknadeild hans er víđkunn en byggingar
skólans eru yngri en stofnáriđ gefur til kynna.
Zaragoza er miđstöđ
iđnađar og ţar eru árlegar kaupstefnur, sem eru opnađar 12. október.
Iđnvćđing borgarinnar jókst viđ byggingu vatnsorkuvera í
Aragónísku-Pyreneafjöllum og eftir tengingu viđ olíuleiđsluna frá Rota
(í grennd viđ Cádiz). Borgin er einnig mikilvćg miđstöđ samgangna (járnbrautir)
og verzlunar međ landbúnađarafurđir af frjósömu áveitusvćđi (Canal
Imperial, Ebro, Huerta og Gállego). Áćtlađur íbúafjöldi áriđ 1982 var
rúmlega 600 ţúsund. |