|
Spánn
er hefðbundið landbúnaðarland og er enn þá meðal mestu framleiðenda
slíkra afurða í Vestur-Evrópu. Síðan á miðjum sjötta áratugi 20. aldar
hefur vöxtur iðnaðar verið mikill. Röð þróunaráætlana frá árinu 1964
fjölgaði stoðum efnahagslífsins en síðla á áttunda áratugnum hægðist á
hagvexti vegna hækkandi olíuverðs og aukins innflutnings. Þá hvatti
ríkisstjórnin til aukinnar áherzlu á þróun stóriðnaðar á sviðum
framleiðslu stáls, skipa, vefnaðarvöru og námuvinnslu. Ferðaþjónustan
er mjög mikilvæg atvinnugrein.
Hinn 1.
janúar 1986 gerðist Spánn fullgildur aðili að ESB. Stjórnvöld kepptu að
hagræðingu í ríkisrekstrinum til að draga úr tekjuhalla ríkissjóðs,
aðallega með niðurskurði útgjalda til framkvæmda. Verðbólga,
atvinnuleysi og háar skuldir ríkissjóðs voru háar árið 1994 eftir erfiða
kreppu 1993 en ástandið batnaði talsvert 1995. Í marz 1995 var gengi
pesetans fellt um 7% og næsta ár var atvinnuleysi mest á Spáni innan
ESB.
Landbúnaður.
Aðalundirstaða efnahagslífsins er landbúnaður, sem nýtir u.þ.b. 10%
vinnuafls landsins. Ræktun hveitis, byggs, sykurrófna, maís, kartaflna,
rugs, hafra, hrísgrjóna, tómata og lauks er mikilvæg. Víða eru stórar
vínekrur og sítrusávaxtalundir. Árið 1994 var ársframleiðsla hveitis
áætluð 4,3 miljónir tonna, byggs 7,6, maís 2,2 og kartaflna 4.
Ársframleiðsla annarra mikilvægra afurða: Rúgs 221 þúsund tonn,
sykurrófur 8,2 miljónir tonna, glóaldina 2,6 miljónir tonna, vínberja
3,1, lauks 1, og tómata 3.
Loftslags- og landslagsskilyrði kalla skilyrðistlaust á landbúnað víðast
um landið. Áveitusvæði við Miðjarðarhafið hafa verið í þróun og
uppbyggingu um aldir og þar er framleiðni mest í landinu. Nýting ánna
til áveitna og raforkuframleiðslu er aðallega að finna í árdal Ebró.
Stórir hluta Estremadura eru áveitulendur Guadiana-árinnar. Mikið er um
áveitur frá borholum. Kvikfjárræktin, sem byggist aðallega á sauðfé og
geitum, er mjög mikilvæg. Árið 1994 var fjöldi sauðfjár 18,1 miljón,
svína 18,1 miljón, nautgripa 5 miljónir og hesta 262 þúsund.
Timburvinnsla.
Korkeik er algengasta trjátegund Spánar og framleiðsla korks nam rúmlega
110 þúsund rúmmetrum um miðjan níunda áratuginn, örlitlu minna en í
Portúgal. Afurðir skóga landsins eru ónógar til framleiðslu trjákvoðu
og timburs.
Fiskveiðar
og vinnsla eru mikilvægar atvinnugreinar. Ársaflinn var u.þ.b. 1,3
miljónir tonna árið 1993. Veigamestu fisktegundirnar voru og eru
sardínur, túnfiskur, skelfiskur, smokkfiskur, kolkrabbi, kolmúli,
ansjóvía og makríll. Árin 1995 og 1996 stundaði mestur hluti flotans
veiðar í ísrskri og brezkri lögsögu, þar sem mörg veiðiskiptanna
flögguðu brezkum hentifána. Þessar veiðar ollu verulegum átökum milli
brezkra og spænskra útgerða.
Námuvinnsla.
Spánverjar eiga talsverð verðmæti í jörðu. Árið 1992 nam ársframleiðsla
33 miljónum tonna af kolum og brúnkolum, 1,7 af járngrýti, 206 þúsundum
tonna af sínki, 31 þús. Af blýi, 4,9 miljónum tonna f gipsi og 1 miljón
tonna af hráolíu. Gjöfulustu kolanámurnar eru í norðvesturhlutanum, í
grennd við Oviedo. Járnnámurnar eru á svipuðum slóðum í kringum
Santander og Bilbao. Miklar birgðir kvikasilfurs eru í Almadén í
suðvesturhlutanum og kopar og blý eru grafin úr jörð í Andalúsíu. Aðrar
mikilvægar birgðir af verðmætum jarðefnum eru pottaska, mangan, flúoríd,
tin, tungsten, volfram, bismuth, antimóní, kóbalt og steinsalt.
Iðnaður
landsins byggist aðallega á framleiðslu vefnaðarvöru, járns og stáls,
bifreiða, efnavöru, fatnaðar, skófatnaðar, skipa, eldsneyti og sement.
Spánn er meðal helztu vínframleiðenda heims (2,8 miljónir tonna árið
1991). Járn- og stáliðnaðurinn, aðallega í Bilbao, Santander, Oviedo og
Avilés, framleiddi 12,7 miljónir tonna hrástáls og 5,6 miljónir tonna
hrájárns árið 1991.
Orkuver.
Næstum helmingur rafmagns er framleiddur í hitaorkuverum, sem Brenna
aðallega kolum eða olíu. Vatnsorkuver framleiða u.þ.b. 17% og
kjarnorkuver 35%. Árið 1993 nam rafmagnsframleiðslan 43,8 miljónum
kílóvatta, sem samsvarar 148 miljörðum kílóvattstunda.
Gjaldmilill og fjármálastarfsemi.
Gjaldmiðill Spánar er pesetinn, sem Spánarbanki (1829) gefur út. Vítt
og breitt um landið eru viðskiptabankar. Aðalkauphallirnar eru í
Madrid, Barcelona og Bilbao.
Utanlandsviðskipti.
Árið 1995 var verðmæti innflutnings í kringum 110 miljarðar US$ og
útflutnings 85 miljarðar. Helztu innflutningsvörur eru eldsneyti og
olíur, vélbúnaður og flutningatæki, ýmis hráefni, iðnaðarvörur, matvæli,
lifandi dýr og efnavara. Helztu útflutningsvörur eru bifreiðar, járn og
stál, vefnaðarvara og fatnaður. Helztu viðskiptalöndin eru BNA,
Þýzkaland, Frakkland, Ítalía, Bretland og Portúgal. Tekjur af
ferðaþjónustu á tíunda áratugi 20. aldar voru að meðaltali 18 miljarðar
US$ á ári, sem koma sér vel til að fylla upp í fjárlagagatið.
Flutningar.
Vegakerfi landsins var u.þ.b. 331,900 km langt og um það fóru 13,4
miljónir bifreiða árið 1993. Járnbrautir voru þá 14.500 km langar, bæði
einka- og ríkisreknar. Árið 1992 var opnuð braut fyrir háhraðalestir
milli Madrid og Sevilla. Neðanjarðarlestir eru í borgunum Madrid (112
km), Barcelona (72 km) og Bilbao (26 km). Flugfélagið Iberia er
ríkisrekið og annast innanlands- og millilandaflut. Árið 1993 taldi
kaupskipaflotinn 1151 skip, alls 900.000 brúttótonn.
Fjarskipti.
Árið 1993 voru 14,2 miljónir sima í notkun, þar af 335.000 farsímar.
Sjónvarpstæki voru 19 miljónir og útvarpstæki 12 miljónir. Aragrúi
sjálfstæðra lands- og svæðaútvarpsstöðva og þrjár landssjónvarpsstöðva
og tvær, sem senda út á tungumáli baska og katalónsku. Þá voru gefin út
140 dagblöð í 4 miljónum eintaka alls. Meðal helztu dagblaða landsins
voru A.B.C. (Madrid) og La Vanguardia (Barcelona). Árið 1994 voru
rúmlega 57 þúsund bækur gefnar út í landinu.
Vinnuafl.
Árið 1995 taldi vinnuaflið 12 miljónir. Í kringum 2,7 miljónir störfuðu
í iðnaði, 1,3 miljónir í landbúnaði, timburiðnaði og fiskveiðum, 7,4
miljónir í þjónustustörfum og 1,4 miljónir í byggingariðnaði.
Atvinnuleysið nam allt að 15,5% árið 1995. Árið 1993 voru 11%
vinnuaflsins í verkalýðsfélögum. |
