Cádiz er höfuđ- og ađalhafnarborg sjálfstjórnarhérađsins Andalúsíu í suđausturhluta Spánar.  Borgin stendur á löngum og mjóum skaga, sem teygist út í Cádizflóa viđ Atlantshafiđ.  Ţessi 9˝-11 km breiđa borg er umlukin sjó ađ mestu leyti en varin ágangi hans međ múrum.  Ţegar fönikískir kaupmenn frá Tyre stofnuđu borgina í kringum aldamótin 1100 f.Kr., nefndu ţeir hana Gadir.  Karţagómenn lögđu hana undir sig í kringum 501 f.Kr.  Styrkum stođum var skotiđ undir veru Fönikíumanna í borginni međ uppgötvun tveggja líkkistna á mismunandi stöđum í borginni.  Í lok annarrar púnversku styrjaldanna gafst borgin upp fyrir Rómverjum og dafnađi upp frá ţví.  Eitthvert beztvarđveitta leikhús á Spáni frá rómverskum tíma fannst í úthverfinu Pópolo áriđ 1980.  Á 5. öld eyđilögđu vísigotar borgina.  Márar réđu borginni, sem ţeir kölluđu Jazirat Qadis, á tímabilinu 711-1262, ţegar hún féll fyrir Alfonso af Kastilíu og endurbyggđ.

Hagur borgarinnar fór ađ dafna á ný eftir fund Ameríku 1492 og hún varđ miđstöđ flotans, sem flutti verđmćti frá Ameríku til Spánar.  Á sextándu öldinni tókst ađ verja hana gegn endurteknum árásum sjórćningja frá „Barbaríinu” (löndum Norđur-Afríku vestan Egyptalands).  Áriđ 1587 kveikti floti Sir Francis Drake í hafnarmannvirkjunum.  Eftir ađ hafa veriđ umsetin árin 1797-98 og orđiđ fyrir sprengjuárásum Breta áriđ 1800 var borgin hersetin Frökkum á árunum 1810-12 og höfuđborg Spánar á ţví tímabili.  Spćnska ţingiđ (Cortes) kom ţar saman og fjallađi um frjálslynda stjórnarskrá í marz 1812, sem leiddi til uppreisnarinnar áriđ 1820.

Missir amerísku nýlendnanna var reiđarslag fyrir viđskiptin í Cádiz, sem náđi sér aldrei upp úr lćgđinni.  Hnignunin jókst í Spćnsk-ameríska stríđinu og úreltra hafnarmannvirkja.  Eftir aldamótin 1900 voru mannvirki hafnarinnar bćtt verulega og borgin fór ađeins ađ rétta úr kútnum.  Í borgarastyrjöldinni (1936-39) féll borgin fljótlega ţjóđernissinnum í hendur og ţangađ var fluttur liđsauki og vopn frá Spćnska-Marokkó.  Áriđ 1947 urđu miklar skemmdir á mannvirkjum vegna mikillar sprengingar í vopnabúri sjóhersins.

Iđnţróun í borginni er takmörkuđ en mikilvćgar skipasmíđastöđvar fyrir sjóherinn og kaupskipaflotann auk margs konar verksmiđja og túnfisksmiđa fyrir ströndinni eru lífćđar hennar.  Höfnin ţjónar ađallega kaupskipum, sem flytja farma vín (ađallega sérrí) frá Jerez de la Frontera, salt, ólífur, fíkjur, kork og saltfis frá borginni og kol, járn og vélbúnađ, timbur, korn, kaffi og matvćli til hennar.  Nokkur skipafélög stunda reglulegar siglingar til og frá borginni og umferđ farţegaskipa er mikilvćg.  Herflugvöllur og spćnsk-bandarísk herstöđ eru í grenninni.

Áberandi kennileiti:  Gamla dómkirkjan (Alfonso X af Kastilíu 1252-84; endurbyggđ eftir 1596) og Barokdómkirkjan (1722-1838), ţar sem tónskáldiđ Manuel de Falla (1876-1946) er grafinn.  Borgin er auđug af verđmćtum listaverkum.  Önnur áberandi kennileigi eru m.a. kastalarnir San Sebastián og Santa Katalína, fjöldi safna merkjaturninn Torre de Vigía (30 m) í miđri borginni.  Áćtlađur íbúafjöldi áriđ 1982 var rúmlega 146 ţúsund.