|
Fornsaga Úkraínu er einnig mikilvæg fyrir sögu Rússlands. Kænugarður,
fyrrum höfuðborg Garðaríkis, var miðstöð furstadæmisins Rus á 11. og 12.
öld og borgin er enn þá þekkt undir nafninu „Móðir rússneskra borga”. Á
13. öld gerðu Tataramongólar innrás og ollu miklu tjóni.
Vesturfurstadæmið í Úkraínu, Galisía, stofnað á 12. öld, varð betur úti
í innrásinni og var innlimað í Pólland á 14. öld. Um það leyti lögðu
Litháar Kænugarð og furstadæmið Volhynia undir sig og síðar kósakkar,
sem voru í bandalagi við Rússa. Löndin austan Dnepr voru fengin Rússum
í hendur árið 1667, en löngu áður höfðu þeir komizt yfir nokkra hluta
Úkraínu.
Það, sem eftir var af landinu, nema Galisía (hluti
Austurrísk-Ungverska keisaradæmisins 1772-1919), var innlimað í
rússneska keisaradæmið við aðra skiptingu Póllands árið 1793. Í fyrri
heimsstyrjöldinni, í kjölfar Októberbyltingarinnar 1917, lýsti Úkraína
yfir sjálfstæði.
Íbúar
Galisíu, Bukovinu og héraðsins Karpata-Úkraínu, sem voru þegnar
Austurríkis, héldu þjóðareinkennum sínum og efldu þjóðernishyggju. Þeir
stofnuðu lýðveldið Austur-Galisíu árið 1918. Það, sameinað Úkraínu, var
innlimað í Sovétríkin. Ári síðar var Austur-Galisía lögð til Póllands
sem verndarsvæði í friðarsamningunum í París. Í framhaldi af því lýsti
Símon Petlyura, leiðtogi stjórnar Úkraínu, stríði gegn Pólverjum.
Samtímis þessu mynduðu kommúnistar aðra ríkisstjórn í landinu og lýstu
það hluta Sovétríkjanna. Árið 1920 neyddust Pólverjar og herir stjórnar
Petlyura að snúa bökum saman en voru ekki nógu öflugir til að hindra
Sovétstjórnina í að ná völdum í Úkraínu. Árið 1922 tóku fulltrúar
kommúnista í Úkraínu þátt í stofnun Sovétríkjanna (USSR).
Á
tímabilinu 1922-39 lagði Sovétstjórnin mikla áherzlu á að bæla alla
þjóðernislega viðleitni í Úkraínu. Landsmenn gengu í gegnum miklar
þjáningar við stofnun samyrkjubúanna og eignarnám matvæla frá sveitunum.
Þessi ósköp enduðu með hungursneyð á árunum 1932-33 og rúmlega 7
miljónir manna dóu úr hungri. Markmið þjóðernissinna í Úkraínu var
sjálfstæði Stór-Úkraínu, sem næði yfir Rússland, Úkraínu, Pólsku-Galisíu
og Rutheníu í Tékkóslóvakíu.
Eftir
að Sovétríkin lögðu Austur-Pólland undir sig í sept. 1939 var
Pólska-Galisía (62.160 km2) innlimuð í Sovétlýðveldið Úkraínu
(SSR). Þegar Þjóðverjar réðust inn í Úkraínu 1941, vonuðu
þjóðernissinnar, að hægt væri að stofna sjálfstætt ríki undir vernd
Þjóðverja. Þeim til mikilla vonbrigða skiptu Þjóðverjar landinu og létu
dólgslega sem sigurvegarar. Rússar náðu landinu aftur undir sig árið
1944. Sama ár bættust hlutar Bessarabíu við Úkraínu og Norður-Bukovina
(Rúmenía) ári síðar. Úkraína var meðal stofnríkja Sameinuðu þjóðanna
árið 1945. Krímsvæðið bættist við Úkraínu árið 1954. Saga landsins frá
þeim tíma til 1991 er sambærileg við sögu annarra Sovétlýðvelda. Kommúnisminn
hrundi árið 1991.
Í lok
1991 var Sovétríkjasambandið allt og Úkraínumenn lýstu yfir sjálfstæðu
lýðveldi, sem var staðfest í þjóðaratkvæðagreiðslu í desember. Samtímis
var Leonid Kravchuk, fyrrum formaður Kommúnistaflokks Úkraínu, kosinn
forseti landsins. Í desember 1992 kynnti nýi forsætisráðherrann, Leonid
Kuchma, áætlanir um efnahagsumbætur, þ.m.t. einkavæðingu og afnám
verðstöðvunar. Lítið varð úr þessum áformum þá, því í kjölfarið geisaði
óðaverðbólga (1445%) og efnahagskreppa.
Eftir
að landið varð sjálfstætt fór að bera á pólitískri ólgu í Krímhéraði,
sem hafði verið rússneskt svæði fyrir 1954, og Rússar leiddu flokk
manna, sem krafðist aðskilnaðar frá Úkraínu. Þessar aðgerðir urðu til
þess, að Krímhérað fékk heimastjórn. Krímverjar lýstu síðan yfir
sjálfstæði sínu en því var hafnað í maí 1992. Í sama mánuði lýsti
rússneska þingið innlimun Krímhéraðs í Úkraínu 1954 ógilda. Rússar og
Úkraínumenn gerðu báðir tilkall til Svartahafsflota Sovétríkjanna, sem
var að mestu bundinn við bryggjur í Sevastopol’ á Krímskaga. Samkomulag
um sameiginlega notkun flotans til 1995 náðist 1992, en þá skildi skipta
honum milli landanna tveggja. Þrátt fyrir þessar niðurstöður kraumaði
spennan undir niðri og stundum kom til vopnaðara átaka milli ríkjanna.
Um þetta leyti þróaðist aðskilnaðarhreyfing í Austur-Úkraínu, þar sem
kolanámumenn og aðrir verkamenn hófu verkfall í júní 1993 til að mótmæla
bágum kjörum sínum. |
