Eftir
aldalanga búsetu í heimshluta Tadjekistan mynduðu Tadjekar ekki
pólitískt samfélag fyrr en á þriðja áratugi 20. aldar. Í aldanna rás
kom fjöldi innrásahópa, s.s. Makedónar, arabar, mongólar o.fl. Landið
var hluti Mongólaveldisins á 13. öld og Bakhararíki á 16. öld. Rússar
náðu ekki yfirráðum fyrr en 1868. Norðurhlutinn var innlimaður í
Rússland en suðurhlutinn hélt áfram að vera hluti Bakhararíkisins en þó
verndarsvæði Rússa. Árið 1916 gerðu Tadjikar og fleiri Mið-Asíumenn
uppreisn gegn Rússum, þegar þeir reyndu að gera íbúana herskylda í her
keisarans.
Eftir
Rússnesku byltinguna árið 1917, gerðu íbúarnir uppreisn gegn yfirráðum
Rússa, sem brugðust við með því að innlima landið í Rússland til 1921,
þegar það varð hluti af Túrkestan heimastjórnarsvæðinu í Sovétríkjunum.
Túrkestan náði einnig yfir hluta af núverandi Kazakhstan, Túrkmenistan
og Úzbekistan. Árið 1924 var núverandi Tadjekistan gert að
sjálfstjórnarlýðveldi innan Úzbekistan (SSR). Árið 1929 varð landið að
sjálfstæðu Sovétlýðveldi og náði þá líka yfir Khojand-svæðið í
Ferganadalnum, sem tilheyrði Úzbekistan áður. Hrun Sovétríkjanna leiddi
til sjálfstæðis Tadjikistan, sem gerðist aðili að Sameinuðu þjóðunum
1992.
Bardagar milli stuðningsmanna kommúnista og islamskra demókrata, sem eru
hatramir andstæðingar kommúnista, brutust út í landinu árið 1992 og lauk
með brottrekstri Rakhman Nabiyev forseta (1991-92), sem var formaður
Kommúnistaflokksins snemma á níunda áratugnum. Islömsku demókratarnir
fengu vopn frá Afghanistan og náðu höfuðborginni á sitt vald.
Kommúnistar nutu herstyrks frá Rússum og Úzbekum náðu yfirráðum í
landinu og mynduðu ríkisstjórn, þótt bardagar héldu áfram.
Eftir
valdatökuna hóf ríkisstjórnin kúgunar og ofsóknarherferð gegn
andstæðingum sínum. Islamskir demókrataflokkar, s.s.Lali
Badakhshan-hreyfingin, sem krafðist aukinnar sjálfstjórnar
Gomo-Badakhshan-svæðisins, voru bannaðir 1992. Dagblöð voru ritskoðuð
og stjórnarandstæðingar fengu ekki að gefa þau út. Fjöldi blaðamanna
var handtekinn, margir hurfu sporlaust og fimm fundust látnir.
Leiðtogar stjórnarandstöðunnar voru einnig fangelsaðir. Landsmenn
bjuggust við endurlífgun islams eftir hrun kommúnismans og byggðu
þúsundir moskna. Ríkisstjórnin setti sérstök lög um trúarbrögð til að
ná tökum á kennimönnum múslima.
Flestir
embættismenn landsins voru skipaðir úr röðum íbúa Khojand- og
Kilobhéraðanna. Í nóvember 1994 voru samtímis þjóðaratkvæðagreiðsla og
almennar kosningar. Niðurstöðurnar voru aðallega þær, að embætti
forseta var endurvakið og Imamali Rakhmanov var kosinn forseti. Allir
stjórnmálaflokkar stjórnarandstæðinga voru bannaðir og leiðtogar þeirra
voru reknir úr landi. Rússneskar hersveitir voru um kyrrt í landinu til
að halda islömskum öfgamönnum í skefjum og hindra að þeir kæmust inn í
landið frá Afghanistan. Árið 1995 gerðu islamskir uppreisnarmenn í
Afghanistan árás afskekktar landamærastöðvar mannaðar Rússum. Markmið
þeirra var að opna leið inn í Tadjikistan og Rússar litu það alvarlegum
augum og ógn við veru sína í Mið-Asíu. |