Saga
landsins er allflókin, því núverandi Moldóvía varð ekki til fyrr en árið
1940. Landið nær yfir tvo þriðjunga svæðis, sem hét Bessarabía. Um
aldir var nafnið Moldóvía notað um haft um stærra svæði, sem umlukti
Bessarabíu frá Svartahafi í suðri til Búkvínu, fyrrum héraðs í Rúmeníu í
norðri, og Siretárinnar í vestri og árinnar Dnestr í austri.
Gamla
Moldóvía komst á legg á 15. öld og á sér langa sögu erlendra yfirráða.
Hún var undir yfirráðum Tyrkja á 16. öld og hluti norðurhlutans var
innlimaður í Austurríska keisaradæmið á 18. öld. Á árunum 1812-56 réðu
rússar austurhlutanum, sem þeir nefndu Bessarabíu. Eftir að Moldóvía
fékk þetta svæði aftur (1856) sameinaðist hún Valakíu í konungsríkinu
Rúmeníu 1859. Þetta ríki stóð ekki lengi óbreytt. Árið 1878 tóku
Rússar Bessarabíu aftur og héldu henni til 1917. Í marz 1918 ákvað
þingið í Bessarabíu að landið sameinaðist Rúmeníu og á Parísarfundinum
1920 viðurkenndu BNA, Frakkland, Bretland og önnur Vesturlönd þessa
sameiningu opinberlega.
Hin
nýja Sovétstjórn hafnaði sameiningunni og gerði ráðstafanir til að ná
landinu aftur undir sig. Árið 1924 var heimastjórnarlýðveldið Moldóvía
stofnað sem hluti Sovétríkjanna. Úkraínska borgin Balta var höfuðborg
þess til 1929, þegar Tiraspol fékk hlutverkið. Innan við þriðjungur
íbúa lýðveldisins var rúmenskur um miðjan þriðja áratuginn.
Árið
1939 fengu Rússar yfirráð yfir Bessarabíu með
Mólótov-Ribbentrop-samningnum, sem skipti Austur-Evrópu milli
Sovétríkjanna og Þýzkalands. Þrátt fyrir hlutleysisyfirlýsingu Rúmena í
sept. 1939, neyddu Sovétmenn þá til að afsala sér Bessarabíu og
rússneskur her settist þar að í júní 1940. Í fyrstunni notaði
Sovétstjórnin nafnið Bessarabía um landið en 2. ágúst 1940 var lýst yfir
stofnun lýðveldisins Moldóvíu (SSR) og gamla Moldóvíulýðveldið (ASSR)
hætti að vera til. Trans-Dnestr-svæðið féll undir hið nýja lýðveldið en
restin af gömlu Moldóvíu var innlimuð í Úkraínu. Rúmenskar hersveitir
lögðu nýja lýðveldið undir sig á árunum 1941-44, þegar Rússar náðu því
aftur. Moldóvía var eitt Sovétlýðveldanna til hruns kommúnismans í
Austur-Evrópu 1991. Þá var stofnað sjálfstætt lýðveldi, sem gerðist
aðili að CIS (Commonwealth of Indipendent States) sama ár. Næsta ár
gerðust Moldavar aðilar að Sameinuðu þjóðunum.
Allt
frá síðustu árum níunda áratugarins hafa stjórnmál í landinu aðallega
snúizt um þjóðernismál í landinu og borgarastyrjöld kostaði hundruð
mannslífa. Eftir að rúmenska var gerð að opinberu tungumáli landsmanna
með lögum 1989 risu upp hreyfingar aðskilnaðarsinna í suður- og
austurhlutum landsins. Embættismenn í héruðum landsins austan
Dnestrárinnar neituðu að framfylgja tungmálslögunum vegna fjölda slava,
sem bjuggu þar, en voru ekki meirihluti íbúanna á þessum slóðum. Þá var
stofnuð stjórnmálahreyfingin Yedinstvo (rússn. = eining) til að berjast
fyrir meiri sjálfstjórn svæðisins.
Eftir
þjóðaratkvæðagreiðslu um sjálfstjórn var haldin í sept. 1990 stofnuðu
stjórnmálaleiðtogarnir Trans-Dnestr-heimastjórnarlýðveldið sem hluta af
Sovétríkjunum en áður hafði gagauzfólkið í suðausturhlutanum stofnað
sitt eigið heimastjórnarlýðveldi. Þegar ríkisstjórn Moldóvíu lýsti yfir
sjálfstæði landsins árið 1991, lýsti Trans-Dnestr-forystan yfir
sjálfstæði frá Moldóvíu. Blóðug átök hófust fljótlega eftir þessa
atburði (1992), þegar Moldóvíuforseti, Mircea Snegur (1990-) skipaði
hernum að berja uppreisnina niður. Uppreisnarmenn nutu stuðnings
rússneskra kósakka og 14. hers Rússa og tryggðu yfirráð yfir svæðinu.
Moldóvíustjórn sendi nokkrar beiðnir um afskipti Sameinuðu þjóðanna án
árangurs. Hún neiddist því til að semja um sameiginlegar gæzlusveitir
Rússa, Moldóva og íbúa Trans-Dnestr. Í maí 1993 gáfu Moldavar verulega
eftir af kröfum sínum og leyfði rússneskum her að búa um síg í
austurhluta landsins þar til svæðið fengi sérstaka, pólitíska stöðu.
Forystumenn í Trans-Dnestr voru ekki ánægðir með þessi málalok og
kröfðust þess, að þing Moldóvíu afturkallaði hluta af
sjálfstæðisyfirlýsingunni frá 1991 og yrði aftur virkur þátttakandi í
CIS.
Fyrstu
frjálsu þingkosningar í Moldóvíu voru haldnar í febrúar 1994.
Kommúnistar í Landbúnaðar-Demókrataflokknum fengu flest þingsæti.
Nokkrir sameinaðir sósíalistaflokkar komu næstir og mynduðu
samsteypustjórn með kommúnistum. Í þjóðaratkvæðagreiðslu í marz 1994
studdu 90% kjósenda sjálfstæða Moldóvíu með landamærum eins og þau voru
árið 1990 en það svæði náði einnig yfir Trans-Dnestr-svæðið. Í apríl
1994 afnam þingið tungumálslögin frá 1989. |