|
Tyrkneskir ættbálkar komu sér fyrir á kazanska svæðinu frá 8. öld. Á
13. öld komu mongólar undir forystu Genghis Khan og lögðu það undir
sig. Kazakar, blanda tyrkja og mongóla, komu fram á 15. öld. Rússar
fóru að sækja fram á þessu svæði á 16. öld, þegar kósakkar settust að
við Úralána í vesturhluta landsins. Í lok 17. aldar voru komin á
opinber samskipti milli keisarastjórnarinnar í Rússlandi og kósakkanna,
sem gættu landamæra ríkisins í skiptum fyrir lönd og heimastjórn. Á 18.
öld var stofnuð byggð kósakka og virki byggð á steppunum meðfram
norðurlandamærunum til að verjast kazöskum ræningjahópum og öðrum
hirðingjum. Þessi tilhögun hélzt í 70 ár. Á fjórða áratugi 19. aldar
hóf rússneski herinn mikla sókn suður á bóginn og árið 1866 höfðu þeir
náð tökum á öllu landi, sem er Kazakhstan nú. Rússneskir og slavneskir
bændur settust að á varnarsvæðum kósakka. Á árunum 1906-14 komu að
meðaltali 140 þúsund landnemar á ári á þessar slóðir en u.þ.b.
fimmtungur þeirra snéri aftur til Evrópuhluta Rússlands.
Fljótlega kom til árekstra milli kazaka og nýju landnemanna og spennan
jókst árið 1916, þegar stjórnin sendi út tilskipun um herkvaðningu
Kazaka, sem mótmæltu með því að drepa þúsundir slavneskra bænda.
Keisarastjórnin brást við með brottrekstri u.þ.b. 300 þúsund Kazaka af
löndum þeirra og fjöldi þeirra kom sér fyrir í Xinjianghéraði í Kína.
Árið 1917 hefndu rússnesku landnemarnir sín með því að drepa u.þ.b. 80
þúsund Kazaka á leiðinni til baka frá Kína.
Sjálfstætt lýðveldi var stofnað í austurhluta Kazakhstan árið 1918 en
hersveitir bolsevíka lögðu það undir sig. Árið 1920 var núverandi
Kazakhstan gert að heimastjórnarlýðveldi og árið 1936 varð það eitt
Sovétríkjanna.
Síðla á
þriðja áratugi 20. aldar neyddi stjórn Stalíns Kazaka til að hefja
rekstur samyrkjubúa. Þessi ráðstöfun varð til þess, að fyrri menning og
lífstíll Kazaka hvarf. Hundruð þúsunda Kazaka voru drepin eða flúðu til
Kína. Árið 1954 hleyptu sovézk stjórnvöld af stokkunum áætlun um aukna
landnýtingu og framleiðslu í Vestur-Síberíu og Kazakhstan. Þá flæddi
bylgja slavneskra innflytjenda yfir Kazakhstan og slavar urðu stærsti
þjóðernishópur landsins. Kazakar náðu sér síðar á strik og urðu
fjölmennastir aftur með náttúrulegri fjölgun.
Árið
1990 varð Nursultan Nazarbayev forseti landsins. Hann var einn í
framboði í fyrstu lýðræðislegu kosningunum í landinu í desember 1991 og
fékk 95% atkvæða. Síðar í sama mánuði, skökku áður en Sovétkerfið
hrundi, lýsti Kazakhstan yfir sjálfstæði. Forsetinn leyfði öllum nema
rússneskum og kazöskum öfgamönnum funda-, skoðana- og ritfrelsi.
Nokkrir rússneskir kósakkar kröfðust þess, að Rússar innlimuðu
norðurhluta Kazakhstan en kazaskir öfgamenn kröfðust brottrekstrar allra,
sem aðhylltust ekki islam. Forsetinn umbar alvarlega gagnrýni fjölmiðla
en bannaði alla starfsemi, sem kynti undir ólgu milli kynþátta. Hann
efldi náin efnahagsleg-, hernaðarleg- og stjórnmálaleg sambönd við
Rússland í andstöðu við kazaska þjóðernissinna en ágreiningur milli
Rússa og Kazaka um eldflauga- og geimferðastofnunina í Baikonur allt frá
stofnun lýðveldisins gerði þessi sambönd erfið.
Í marz
1994 undirrituðu bæði löndin samning um afnot og stjórn Baikonur næstu
20 árin gegn greiðslu 115 miljóna Bandaríkjadala á ári. Fyrir aldamótin
2000 var hluti lang- og skammdrægra kjarnorkuflauga gömlu Sovétríkjanna
enn þá í skotstöðu í Kazakhstan. Samkvæmt samningi áttu Kazakar að gera
þær óvirkar og eyða þeim eða senda til Rússlands fyrir 1999.
Bandaríkjamenn þrefölduðu efnahagsaðstoð sína til Kazakhstan í febrúar
1994 til að liðka fyrir framkvæmd þessa samnings og bæta efnahag
landsins. Almennar kosningar fóru fram í marz 1994 til að kjósa nýtt
þing í stað hins gamla Sovétþings, sem sat enn. Stuðningsmenn forsetans
fengu a.m.k. tvo þriðjunga þingsætanna. Í marz 1995 leysti Nazarbayev
þingið upp eftir að stjórnarskrárdómstóllinn lýsti þingkosningarnar
ólöglegar og uppreisnarsinnaðir þingmenn reyndu að koma upp annarri
löggjafarsamkundu. |
