Verg
þjóðarframleiðsla
Kazakhstan árið 1991 var US$ 41,7 miljarðar (US$
2.470..- á mann). Efnahagur landsins var byggður á landbúnaði að
langmestu leyti fyrrum en iðnvæðing landsins var hröð á Sovéttímanum.
Siðla á þriðja áratugi 20. aldar var hlutfall iðnaðar aðeins 15% af
heildarframleiðslunni en var í kringum 40% á tíunda áratugnum og
krafðist u.þ.b. 20% vinnuaflsins. Námuvinnsla er langmikilvægasti hluti
iðnaðarins, því að í landinu eru mestu birgðir króms, tungsten, kopars,
blýs og sinks, sem til voru í Sovétríkjunum gömlu. Kol, mangan, nikkel,
járngrýti, króm, glerhallar og kóbalt eru einnig unnin úr jörðu.
Birgðri olíu og náttúrugass fundust árið 1960 við Kaspíahafið.
Irtysh-Qaraghandy-skipaskurðurinn, hinn stærsti sinnar tegundar í gömlu
Sovétríkjunum, var byggður til að tryggja flutninga til og frá námunum í
miðnorðurhluta landsins. Rannsóknir hafa sannað að þær eru mjög auðugar
og laðað að sér erlenda fjárfesta. Kazakar hreinsa ekki næga olíu til
eigin þarfa og áætlanir eru uppi um að jafna leika. Meðal þess, sem
framleitt er í landinu, er sement, járn og stál, áburður og
vefnaðarvörur. Baikonur eldflaugastöðin, hin fremsta í fyrrum
Sovétríkjunum, er í Kazakhstan.
Landbúnaður
nemur þriðjungi nettóþjóðarframleiðslunnar og nýtir 16%
vinnuaflsins. Hann breyttist gífurlega á 20. öldinni. Fyrir 1920
byggðist hann aðallega á hirðingjum með hjarðir sínar. Ull, kjöt, mjólk
og aðrar búfjárafurðir eru enn þá mikilvægar en hirðingjar sveima ekki
lengur um gresjur. Á Sovéttímanum var akuryrkja aukin verulega með
áveitum. Kazakhstan framleiðir mikið af hveiti, sem er aðallega ræktað
í norðurhluta landsins. Meðal annarra ræktunartegunda eru hrísgrjón og
baðmull, sem eru ræktuð á áveitusvæðum í suðurhlutanum.
Efnahagslegar
umbætur hafa verið hægar, þótt Kazakhstan sé eitthvert
nútímalegasta lýðveldið í Mið-Asíu. Mikil einkavæðing, sem fékk
verulega umfjöllum í fjölmiðlum, var stöðvuð snemma árinu 1993. Henni
var haldið áfram í nóvember sama ár, þegar ríkisstjórnin fór að gefa út
einkavæðingarbeiðnir. Þrátt fyrir þessar ráðstafanir voru mörg
fyrirtæki lengi undir handarjaðri ríkisins. Ríkið á meirihluta í mörgum
einkavæddum fyrirtækjum og hefur hönd í bagga með samningum, framleiðslu
og dreifingu. Kazakar fóru að nota sinn eigin gjaldmiðil, tenge, í
nóvember 1993. Áður notuðu þeir kazösku rúbluna, sem hafði sama
verðgildi og hin rússneska og var prentuð í Rússlandi.
Kazakhstan hefur tengzt fjármálamörkuðum og efnahagslífi heimsins í
gegnum erlenda fjárfesta, sem hafa einkum sýnt olíulinda- og gassvæðum
áhuga. Snemma árið 1993 undirritaði ríkisstjórnin samning við
bandaríska fyrirtækjarisann Chevron Corporation um sameiginlegar
rannsóknir og þróun hins gríðarstóra olíusvæðis Tengiz. Í janúar 1994
var tekið upp fríverzlunarsamband við Uzbekistan og skömmu síðar bættist
Kyrgizstan í hópinn. |