|
Talið
er, að slavneskir þjóðflokkar frá Visnulægðinni hafi setzt að á
svæðum, sem nú heita Bæheimur, Moravía og Silesia.
Tékkar stofnuðu konungsríkið Bæheim, sem réði yfir Moravíu
frá 10. til 16. aldar. Einn
kónganna, Karl IV, heilagur rómanskur keisari, gerði Prag að höfuðborg
ríkisins og miðstöð latneskrar menningar. Hússítahreyfingin, sem Jan Hus stofnaði (1369?-1419),
tengdi slava siðbótinni og var vakning fyrir tékkneska þjóðernishyggju.
Habsborgarinn Ferdinand I tók við völdum 1526.
Tékkar gerðu uppreisn 1618 og ollu þannig upphafinu að 30 ára
stríðinu. Þeir biðu ósigur
1620 og urðu hluti af austurríska keisaradæminu næstu þrjár
aldirnar. Þeir komust ekki
undan yfirráðum Habsborgara fyrr en að fyrri heimsstyrjöldinni
lokinni, en þá hrundi austurrísk-ungverska keisaradæmið.
Lýst var yfir sameiningu tékkneskra og slóvakskra landsvæða
í Prag 14. nóv. 1918.
Í
marz 1939 hernámu Þjóðverjar Tékkóslóvakíu og Bæheimur og Moravía
urðu þýzk verndarsvæði alla síðari heimsstyrjöldina.
Ríkisstjórn landsins kom aftur í apríl 1945 og hin gömlu
landamæri ríkisins voru staðfest.
Í kosningunum 1946 náðu kommúnistar meirihluta og árið 1948
komust þeir til valda. Þá
var landið gert að alþýðulýðveldi að sovézkri fyrirmynd.
Í
kjölfar hruns kommúnismans í Tékkóslóvakíu 1989 tók ný ríkisstjórn
við völdum. Václav Havel
var kosinn forseti landsins og Slóvakinn Marian Calfa varð forsætisráðherra.
Í apríl 1990 samþykkti þingið að skýra landið Lýðveldið
Tékkland og Lýðveldið Slóvakía til að friða Slóvaka, sem vildu
leggja áherzlu á jafnræði landanna.
Frjálst markaðskerfi var tekið upp og á næstu tveimur árum
var það til mun meiri hagsbóta fyrir Tékka en Slóvaka.
Þessi þróun, og kröfur Slóvaka um meira sjálfstæði, olli
miklum deilum í ríkisstjórninni.
Þingið reyndi að finna málamiðlun en tókst það ekki og úrslit
kosninganna í júní 1992 endurspegluðu vaxandi sundurlyndi milli
landanna.
Vladimir
Meciar leiddi sjálfstæðishreyfingu Slóvaka og Borgaralega demókrataflokkinum
stýrði Tékkinn Václav Klaus. Þessir flokkar urðu hinir stærstu á þinginu og báðir
leiðtogarnir urðu forsætisráðherrar landa sinna.
Sem slíkir urðu þeir fulltrúar andstæðra fylkinga á þingi
Tékkóslóvakíu og deildu um hlutverk nýrrar stjórnar beggja ríkjanna.
Tékkar voru hlynntir hröðum umbótum á viðskiptasviðinu en
Slóvakar vildu fara hægar og halda í hluta hins sósíalíska kerfis. Slóvakar voru á leiðinni til sjálfstæðis og komu í veg
fyrir að Havel gæti gefið kost á sér til annars kjörtímabils. Hann sagði af sér í júlí 1992 og þingið samþykkti aðskilnað
og fullveldi Slóvakíu með 113 atkvæðum gegn 24.
Ungverski minnihlutahópurinn í Slóvakíu var andsnúinn þessari
niðurstöðu. Það var orðið
ljóst, að engin ríkisstjórn gæti sætt ólík sjónarmið Tékka og
Slóvaka.
Allt
haustið 1992 fór í samninga milli Tékka og Slóvaka um skiptingu
landsins og upplausn ríkisstjórnar alls landsins. Í nóvember 1992 samþykkti þingið að skipta landinu í
tvö lýðveldi hinn 31. desember sama ár, þrátt fyrir að skoðanakannanir
sýndu, að meirihluti íbúa landsins væri því andsnúinn.
Hinn 1. janúar 1993 lýstu bæði ríkin yfir sjálfstæði sínu
og Slóvakar héldu mikla hátíð af því tilefni í nýju höfuðborginni,
Bratislava. Innan fárra
vikna kom í ljós, að ríkisstjórn landsins var ekki eins frjálslynd
og sameiginlega stjórn Tékkóslóvakíu var fyrir aðskilnaðinn.
Þegar í lok mánaðarins fór stjórn Meciars að herða tökin
á fjölmiðlum. Hinn 15.
febrúar kaus slóvakska þingið Michal Kovác sem fyrsta forseta
landsins. Hann var ekki stuðningsmaður
Meciars, þótt hann hefði tekið fullan þátt í baráttunni fyrir sjálfstæðri
Slóvakíu, og brátt kom til árekstra í ríkisstjórninni.
Í marz sögðu átta þingmenn flokks Meciars sig úr honum
eftir að Kovác rak einn þeirra úr flokknum að undirlagi Meciars.
Flokkurinn varð að efna til samstarfs við hinn róttæka Þjóðarflokk
til að halda völdum. Meciar
varð fyrir stöðugri gagnrýni vegna harðrar þjóðernisstefnu
sinnar og hægfara þróunar í efnahagsmálum.
Hann hafði ekki einkavætt nema 121 ríkisfyrirtæki frá því
hann var kosinn 1992. Ákvörðun
hans um framhald byggingar hinnar umdeildu Babcikovo-stíflu var vísað
til Alþjóðadómstólsins í Haag í apríl 1993.
Önnur
vandamál í landinu snérust um hinn stóra hóp Ungverja, sem býr í
landinu. Margir þeirra kvörtuðu
undan misrétti og kröfðust sjálfræðis á sviði menntunar og
menningar. Slóvakar óttuðust
líka ágang Ungverjalands og þessi ótti hvatti þá til að undirrita
samkomulag frið við vestræn ríki 1994, sem var undanfari aðildar að
NATO. Ólgan í ríkisstjórninni
endaði með því árið 1994, að Meciar var ákærður fyrir
spillingu og misnotkun einkavæðingarfjár fyrir flokk sinn.
Þingið rak hann frá völdum og Jozef Moravcik varð forsætisráðherra.
Hann efndi til kosninga haustið 1994.
Meciar og flokkur hann fékk u.þ.b. þriðjung atkvæða og
komst að samkomulagi við Þjóðarflokkinn um myndun ríkisstjórnar.
Þessir tveir flokkar höfðu ekki meirihluta á þingi og fengu
því til liðs við sig flokk Verkamannasambands Slóvakíu í nóvember
1994. Nýja ríkisstjórnin
tók við völdum í desember með 83 af 150 þingmönnum.
Slóvakar og Ungverjar undirrituðu samning 19. marz um landamæri
ríkjanna og málefni ungverska minnihlutans.
Í apríl samþykkti Michal Kovác forseti lög, sem færðu
yfirráð forsetans yfir leyniþjónustunni til ríkisstjórnarinnar.
Hinn 5. maí 1995 samþykkti meirihluti þingsins vantraust á
forsetann, sem dugði þó ekki til að velta honum úr sessi.
Í
janúar 1995 samþykktu Slóvakar að hleypa meira vatni um stífluna í
Gabcikovo til að draga úr áhrifum hennar við ána neðanverða. |
