Perú stjórnsýsla menning,
Flag of Peru


PERÚ
 STJÓRNSÝSLA og MENNING

.

.

Utanríkisrnt.

Booking.com

Peru á langa sögu óstöðugleika í stjórnmálum, margra byltinga og hallarbyltinga og breytinga á stjórnarskránni.  Stjórnarskrá landins frá 1979 kveður á um ríkisstjórn undir stjórn forseta, sem er kosinn í almennum kosningum og þjónar sem þjóðhöfðingi og yfirmaður herafla landsins.  Forseti skipar forsætisráðherra, sem stýrir ráðherraliðinu, sem forsetinn skipar líka.  Ríkisstjórnin fjallar um öll lagafrumvörp forsetans og semur frumvörp, sem þingið fjallar um.  Þingið starfar í tveimur deildum og þingmenn eru kjörnir til 5 ára í senn á sama tíma og forsetinn.  Forsetinn skipar alla dómara samkvæmt tillögum réttargæzluráðs.  Hæstiréttur hefur lögsögu í landinu öllu og fjallar um áfrýjanir dóma frá lægri dómstigum og hefur eftirlit með þeim.

Landið skiptist í 24 héruð auk Callaosvæðisins samkvæmt stjórnarskránni.  Héruðunum er skipt í sýslur og hreppa.  Héruðunum stjórna héraðsstjórnir og þær hafa talsverð völd samkvæmt stjórnarskránni frá 1979.  Árið 1987 voru samþykkt lög, sem fækkuðu héruðunum í 12.  Fjöldi stjórnmálaflokka, sem ná yfir mestallt litróf stjórnmálanna, tekur þátt í stjórnmálastarfi.

Menntun.  Ör fjölgun íbúa landsins veldur miklum erfiðleikum í menntakerfinu.  Útgjöld ríkisins til menntamála eru í ósamræmi við önnur útgjöld vegna þess, að frí skólaskylda nær til barna á aldrinum 6-15 ára.  Það er erfitt að framfylgja þessari lögboðnu skólaskyldu, einkum í strjálbýlinu.  Ofsetnir bekkir, ófullkomin aðstaða og illa menntaðir kennarar valda því að gæði menntunarinnar eru rýr.  Flestir há- og miðstéttar foreldrar senda börn sín í einkaskóla.  Meðal háskóla landsins eru hágæðastofnanir eins og Páfaháskóli Perú, Limaháskóli og Ríkisháskóli San Marcos (1551), sem er líklega elzti háskóli Suður-Ameríku.  Auk þeirra eru starfandi héraðsháskólar.

Heilbrigðis- og velferðarmál.  Fjöldi stofnana er tengdur heilbrigðis- og félagsmálakerfi landsins.  Meiri skortur er á menntuðu starfsfólki og aðstöðu í heilbrigðisgeiranum á landsbyggðinni en í þéttbýli.  Barnadauði hefur verið stórt vandamál.  Húsnæðismál eru í olestra og sífelldur flótti úr dreifbýlinu veldur borgaryfirvöldum óyfirstíganlegum erfiðleikum í tengslum við almenna þjónustu við borgarbúa, s.s. vatnsveitu og afrennsli í fátækrahverfunum, sem spretta upp eins og gorkúlur.

Menningarlíf.  Hin flókna deigla kynþátta og menningarblöndunar er flétta algyðistrúar frumbyggjanna, spænskrar dulúðar og trúarsiða Afríku, sem kemur fram í þjóðlegri tónlist, bókmenntum, fatnaði, handverki og matarræði.

Menningarleg fortíð er sýnilegust í rústum Machu Piccu, fornborgar, sem fannst 1911 í 2350 m hæð yfir sjó norðvestan Cuzco.  Hún er umlukin skógi vöxnum hæðum og snævi þöktum tindum.  Umhverfis hana eru manngerðir stallaakrar og í borginni sjálfri er fjöldi steinhúsa og hofa.  Rannsóknir hafa leitt í ljós, að þar var samastaður inkakeisarans Pachacuti.  Vítt og breitt um landið eru fornleifastaðir en flestum finnst mest til rústasvæðanna í grennd við Cuzco koma, aðallega í Dalnum helga.  Fornleifafræðingar hafa uppgötvað þúsundir skrautvasa og skála og útsaumaðan fatnað.  Vefnaður Paracas-indíána og leirkerasmíði mochica-indíána eru þar fremst í flokki.  Þurrt loftslagið meðfram ströndinni hefur stuðlað að góðri varðveizlu fornra muna í jörðu.

Listir.  Þjóðleg list er bersýnilega tengd fortíðinni.  Úrval þjóðlegra siða, söngva, hjátrúar, dansa og handverks er mjög fjölbreytt í sveit og borg.  Ferðamenn og safnarar komast í náið samband við forn vinnubrögð (vefnaður, leirkerasmíði, skartgripagerð og málmvinnslu).

Fámennur flokkur menntamanna landsins hefur löngum laðast að listalífinu.  Frá síðari hluta 19. aldar hefur rithöfundum fundizt þeir þurfa að bregða ljósi á þjóðfélagið.  Ricardo Palma var meðal hinna fyrstu til að vinna úr þjóðlegum efnum.  „Fugl án hreiðurs” eftir Clorinda Matto de Turner (1889) var fyrsta margra bóka um líf indíána.  César Vallejo er að margra áliti bezta ljóðskáld Perú.  José María Arguedas og Mario Vargas Llosa hafa notið hylli eftir síðari heimsstyrjöldina.  Óperan Ollanta eftir José María Valle-Riestra og Sinfonía autóctona (Frumbyggjasynfónían) eftir Vicente Stea voru líklega merkustu tónlistarverk 19. aldar.  Síðar færði Luis Duncker Lavalle þjóðleg yrkisefni í vestrænan búníng.

Málaralistin reis hæst með hinum fræga Cuzco-skóla á 17. og 18. öld.  Flest þúsunda málverka og höggmynda frá þessum tíma eru eftir ókunna listamenn og þessi verk eru undir býsönskum og asískum áhrifum.  Nútímalistin er á óhlutstæðum línum (Fernando de Szyszlo, Joaquin Roca Rey).

Fornperúmenn voru miklir kunnáttumenn um húsagerðarlist (íbúðarhús, hof, hallir og virki) og löguðu byggingarnar að umhverfinu.  Elzta nýlendubyggingin er Limadómkirkjan og mesta gersemi byggingarlistar landsins er klaustur og kirkja San Francisco í Lima.  Samtímabyggingalist landsins kemur fram í nýbarok og nútímahúsum úr steinsteypu og stáli.

Leikhús hafa verið vinsæl afþreying allt frá nýlendutímanum.  Borgarleikhúsið í Lima var byggt á grunni nýlenduleikhússins, sem var byggt 1604.  Þar stíga atvinnulistamenn úr öllum landshornum á svið.  Ríkissynfóníuhljómsveitin á þar samastað auk listdansflokks þjóðarinnar og listdansara, sem fara um landið með farandsýningar.  Kvikmyndaiðnaður er lítt þróaður og mest er framleitt af stuttmyndum.

Menningarstofnanir.  Menningarmálaráð landsins heldur um flesta tauma menningarlífsins og reynir að gera öllum kleift að njóta þess.  Söfn landsins eru ríkulega búin forngripum frá forspænskum tímum.  Flest hinna athyglisverðust eru í Lima, s.s. Þjóðlistasafnið, Mannfræði- og forngripasafnið og Gullsafnið.  Helzta bókasafn landsins er Þjóðarbókhlaðan í Lima og háskólabókasöfnin eru líka stór og fjölbreytt.

Afþreying.  Ástundun fjölbreyttra afþreyingarmöguleika fer mikið eftir þjóðfélagshópum en allir taka þátt í hátíðum, sem eru haldnar um allt land.  Þessar litríku hátíðir eru oft helgaðar trúnni.  Vinsælustu áhorfendaíþróttirnar eru, líkt og í öðrum löndum Rómönsku-Ameríku, knattspyrna og nautaat.  Nautaatið laðar ótrúlegan fjölda áhorfenda, einkum eftir að nýi nautaatshringurinn var opnaður í Lima.  Körfubolti, veðreiðar og hanaslagur draga líka að sér marga áhorfendur.  Íþróttavellir og aðstaða eru að mestu bundin við þéttbýlið meðfram ströndinni.

Fjölmiðlar.  Ritfrelsi er meðal ákvæða stjórnarskrár landsins en fjölmiðlar hafa oft orðið að lúta opinberri ritskoðun.  Helzu dagblöðin taka oftast afstöðu með stjórnmálaflokkum og eru gefin út í Lima (El Comercio, Expreso og Ojo) en önnur í Arequipa og Chiclayo.  Eitt elzta dagblað Rómönsku-Ameríku í Lima, El Peruano, var stofnað 1825.  Netfjölmiðlar hafa ekki farið varhluta af ritskoðun, sem var hvað strongest á áttunda áratugi 20. aldar, þegar ríkið þjóðnýtti allt að 51% eignarhluta allra sjónvarpsstöðvar og 25% útvarpsstöðva.  Nokkrar sjónvarpsstöðvar starfa í Lima og einnig í öðrum helztu borgum meðfram ströndinni.

 TIL BAKA        Ferðaheimur - Garðastræti 36 - 101 Reykjavik - info@nat.is - Heimildir         HEIM