Byggðaþróun.
Þéttbýlasta svæði landsins er í grennd við skipaskurðinn
á breiðu belti hafa á milli, þar sem landið er lægst og mjóst.
Þetta svæði er þekkt sem Chagres eða „Ferðaleiðin”.
Innan þessa beltis er höfuðborgin Panamaborg og Colón í San
Miguelitohéraði og borgirnar Balboa, La Chorrera, Gamboa og Cristóbal.
Panamaborg er við Kyrrahafið við Panamaflóa. Hún er langfjölmennust og miðstöð iðnaðar, verzlunar,
stjórnmála og menningar. San
Miguelito er næststærst og Colón í þriðja sæti.
Sveitirnar milli Azueroskaga og Tabasaráfjalla eru þéttbýlustu
dreifbýlissvæði landsins. Minnst
er byggðin í austustu hlutunum, einkum í Dariénhéraði og í hlíðum
Tabasaráfjalla, sem snúa að Karíbahafinu.
Íbúarnir
og tungumálahópar.
Þegar Spánverjar komu til Panamaeiðisins á 16. öld, bjugg þar
kuna-, guaymí-, chocó- og aðrir indíánaættbálkar.
Mestizos var útkoma blöndunar Spánverja og indíánanna.
Á nýlendutímanum voru negrar fluttir þangað frá
Afríku sem þrælar og fleiri blöndur urðu til.
Frakka og kínverjar bættust í hópinn, þegar járnbrautin
milli Panamaborgar og Colón var lögð á 19. öld.
Fjöldinn allur af fólki frá Vestur-Indíum kom til að vinna
við gerð Panamaskurðarins (aðallega frá Brezku-Barbados, Jamaíka
og Martinique) auk Bandaríkjamanna, Spánverja Ítala og Grikkja.
Hreinir
indíánar
eru
víða í smáhópum, þótt þeir séu meðal minnstu þjóðfélagshópanna.
Þeir eru m.a. í regnskógunum.
Fjölmennastir eru guaymíindínánarnir, sem búa á vestustu svæðum
Chiriquí-, Bocas del Toro- og Veraguashéruðanna.
Næstfjölmennastir eru kunaindíánar, sem eru aðallega á San
Blaseyjum og nærliggjandi strandsvæðum.
Chocóindíánar eru aðallega í Dariénhéraði.
Þessir ættbálkar hafa varðveitt tungur sínar en margir þeirra
tala líka spænsku. Langflestir
þeirra stunda sjálfsþurftarbúskap, ræktun og veiðar, en nokkrir
kunaindíánar standa í viðskiptum, vinna sem farmenn eða stunda önnur
föst störf. Margir guaymíindíánar
vinna á bananaplantekrunum í vesturhlutanum.
Mestizos
eru stærsti þjóðfélagshópurinn.
Þeir búa á steppunum vestan skipaskurðarins og í miðhéruðunum,
Panamá og Colón, þar sem þeir hafa blandast fólki frá Vestur-Indíum
og Afríku.
Afrískir
Panamabúar
búa vítt og breitt um landið, s.s. á heitum og rökum láglendissvæðum
Chagreárinnar, í Dariénhéraði, á láglendum við Karíbahafið.
Vestur-Indíar komu síðar til skjalanna og eru lítill
minnihlutahópur. Þeir búa
aðallega í Panamaborg og Bocas del Torohéraði.
BNA
hafa haft mikil áhrif á efnahag og menningu landsins.
Bandaríkjamenn búa aðallega í grennd við skipaskurðinn og
í Panamaborg. Kínverjar,
Austur-Indíar, gyðingar (m.a. frá Hollenzku-Antilleyjum) og Miðasíubúar
eru minnihlutahópar, sem leika oft stór hlutverk í viðskiptum, iðnaði,
stjórnmálum og öðrum greinum atvinnulífsins. Panama varð fyrst vestrænna ríkja til að kjósa gyðing
sem forseta á áttunda áratugnum (Eric Arturo Del Valle).
Spænska
er opinbert tungumál landsins og langflestir íbúanna tala hana.
Færri en 10% þjóðarinnar tala tungur indíána.
Flestir Panamabúar frá Vestur-Indíum tala ensku, sem er líka
kennd í skólum.
Trúarbrögð.
Rómversk-katólska nær til u.þ.b. 80% landamanna.
Fjöldi mótmælenda jókst hratt á síðustu áratugum 20.
aldar, einkum gyðungum. Afrópanamar
í Bocas del Torohéraði eru mótmælendur af gömlum merg og talsverður
fjöldi indíána líka. Nokkrir
Panamar blanda saman katólskunni og vesturindískum hefðum og útkoman
er Santeria. Trúfrelsi er
tryggt í stjórnarskrá.
Búsetuþróun.
Samkvæmt manntali árið 1911 voru Panamar 336.000.
Á tíunda áratugnum hafði þessi fjöldi meira en áttfaldast,
þótt náttúruleg fjölgun væri nálægt meðaltali Mið-Ameríkuþjóða.
Í síðari heimsstyrjöldinni fluttist margt verkafólk til
landsins tímabundið.
Á
seinni hluta 20. aldar fjölgaði borgarbúum mjög í landinu.
Flestir íbúanna búa nú í þéttbýli en samt búa fleiri í
dreifbýli þar en í flestum öðrum Mið-Ameríkulöndum.
U.þ.b. 40% landsmanna búa í þorpum eða á afskekktum landsvæðum
og búa víða við sjálfsþurftarbúskap.
Frá miðri 20. öld hefur verið mikið um flótta úr
sveitunum, einkum til Panamaborgar og Colón.
Þetta fólk er að leita að tryggari afkomu fyrir sig og sína.
Bændur, sem stunda skiptiræktun, hafa líka lagt land undir fót
til að leita sér að betra ræktunarlandi.
Næstum 75% heildarþjóðarframleiðslunnar verður til í þjónustugeiranum,
sem er mun hærra hlutfall en í öðrum löndum Latnesku-Ameríku.
Þjónustugeirinn hefur þanizt út vegna fjármálastarfsemi og
umferðarþjónustu í Panamaskurðinum.
Stjórnsýsla og aðrar þjónustugreinar vega líka þungt.
Landbúnaður og fiskveiðar vega minna en 10% þjóðarframleiðslunnar
en krefjast u.þ.b. fimmtungs vinnuaflsins. |