Norður Kórea efnahagslífið,
Flag of Korea, North


NORÐUR KÓREA
EFNAHAGSLÍFIÐ

.

.

Utanríkisrnt.

Booking.com

Stjórnsýslan og efnahagsmálin í Norður-Kóreu eru miðstýrð.  Ríkið stjórnar framleiðslunni og reynir að stýra efnahagslífinu með þessari stjórnun og áætlanagerð langt fram í tímann síðan 1954.  Fyrstu áætlanirnar, sem komu í röðum, voru ætlaðar til að styrkja efnahaginn eftir Kóreustríðið með uppbygginguna og þungaiðnað sem markmið.  Síðari áætlanir beindust að nýtingu náttúrlegra auðlinda og aukinni tækniþekkingu, vélvæðingu og styrkingu stjórnkerfisins.  Landbúnaðurinn fékk litla athygli í þessum áætlunum þar til á áttunda áratugnum og átak í gæða- og magnstjórnun neyzluvara sá ekki dagsins ljós fyrr en á níunda áratugnum.

Upplýsingar um efnahagslíf Norður-Kóreu hafa verið af skornum skammti.  Erlendir „sérfræðingar” í málefnum landsins hafa komizt að þeirri niðurstöðu, að þessar áætlanir hafi brugðizt og stórn landsins hafi ævinlega gefið rangar upplýsingar um afkomuna.  Fyrsta áratuginn eftir Kóreustríðið var talsverður uppgangur en síðan kom stöðnun eða hægari hagvöxtur.  Snemma á tíunda áratugnum hallaði hratt undan fæti eftir hrun Sovétríkjanna og annarra kommúnistaríkja í Evrópu, sem höfðu verið helzt viðskiptavinir landsins.

Eftir síðari heimsstyrjöldina breyttist landið úr bændasamfélagi í iðnaðarþjóðfélag.  Markmið í efnahagsmálum hafa tengzt stefnu stjórnarinnar um sjálfbært þjóðfélag (juche/chuch’e).  Erlendar fjárfestingar hafa ekki verið leyfðar en efnahagsaðstoð var þegin frá fyrrum Sovétríkjunum, Kína og Austur-Evrópulöndum.  Norður-Kórea hefur ekki náð þessu markmiði og mikið var og er flutt inn af eldsneyti, vélbúnaði og kornvöru, þegar uppskeran hefur brugðizt.  Snemma á níunda áratugnum neyddist ríkisstjórnin til að opna fyrir takmarkaða erlenda fjárfestingu vegna þessarar þróunar.

Reynt hefur verið að auka framleiðni og síðla á sjötta áratugnum var hleypt af stokkunum átaki (ch’ollima; Hesturin fljúgandi) í efnahagsmálum líkt og í Kína (Stóra stökkið).  Þá var lögð áherzla á stjórnun landbúnaðar og iðnaðar (ch’ongsan-ni- og Taean-kerfin).

Námuvinnsla.  Stærstur hluti náttúruauðæfa Kóreuskagans er í Norður-Kóreu.  Líklega finnast þar u.þ.b. 200 tegundir verðmætra málma og annarra náttúruefna í jörðu.  Hinar mikilvægustu eru járngrýti og kol, þótt meiri áherzla sé lögð á vinnslu gulls, magnesíts, blýs og sinks.  Meðal annarra verðmæta eru tungsten, grafít, baríumsúlfat og molybden (notað til herzlu stáls).  Í Norður- og Suður- Hwanghae, Suður- P’yongan og Suður Hamgyong eru stórar námur með hágæðajárni.  Þrátt fyrir lakara járngrýti, hafa námurnar í Musan í Norður-Hamgyong verið nýttar í áratugi.  Gæðakol (antrasít) eru grafin úr jörðu meðfram Taedong-ánni, s.s. við Anju, norðan p’yongyang, og í grennd við Paegam í Yanggang-héraði.  Brúnkol (lignít) finnast í takmörkuðum mæli í norðaustustu hlutum landsins og við Anju.  Magnesítnámurnar við Tanch’on í Suður-Hamgyong eru hinar stærstu í heimi.

Skógarhögg og fiskveiðar.  Talsverðar skógarleifar eru á norðurhásléttunni.  Þar vex einkum lerki, greni og fura.  Víðast hafa fjallahlíðar með ströndum fram verið rúnar skógum.  Þessi náttúruspjöll eru einkum verk Japana í síðari heimsstyrjöldinni.  Stjórn landsins hefur hvatt landsmenn til skynsamlegrar nýtingar skóga og stuðlað að talsverðri skógrækt, sem nægir þó ekki til að fylla í skörðin.  Mestur hluti timbursins er notaður til eldiviðar.

Hafið er aðaluppspretta proteins fyrir landsmenn og fiskveiðiflotinn hefur verið í stöðugum vexti síða á sjötta áratugnum.  Mestur hluti hans stundar veiðar innan landhelgi en úthafsveiðar hafa aukizt síðan á áttunda áratugnum.  Mikilvægustu fisktegundirnar eru lýr, sardínur, makríll, síld, gedda, gulspyrðill og skelfiskur.  Fiskirækt hefur aukizt talsvert.

Landbúnaður.  Í kringum 1958 voru sjálfseignarbú sameinuð rúmlega 3000 samyrkjubúum, hvert með 300 fjölskyldum á 500 hektara landi.  Sérstakar framkvæmdastjórnir annast hverja þessara eininga.  Þær skipuleggja vinnu verkafólksins, ákveða magn útsæðis og áburðar og framleiðslukvóta.  Ríkisfyrirtæki tekur við framleiðslunni og dreifir henni í ríkisverzlunum.  Einnig eru rekin tilraunabú á vegum ríkis- og héraðsstjórna.  Þrátt fyrir minnkandi hlut landbúnaðar í vergri þjóðarframleiðslu (25% árið 1990), hefur ræktað land stækkað og fleiri áveitur hafa verið reistar.  Notkun áburðar og vélvæðing hefur einnig aukizt verulega.  Bændur fá greiðslu í peningum eða vörum og þeir hafa leyfi til að rækta hænsni, býflugur, ávexti og grænmeti á eigin spildum.  Umframframleiðsla er seld á markaði með vissu millibili.

Helztu ræktuðu fæðutegundirnar eru hrísgrjón, maís, hirsi, hveiti og bygg.  Kornuppskeran hefur aukizt talsvert síðan á sjötta áratugnum og oftast dugar hrísgjónaframleiðslan fyrir markaðinn innanlands.  Hveitið dugar ekki og talsvert er flutt inn af því.  Mikið er ræktað af kartöflum, sojabaunum, grænmeti og ávöxtum.  Ræktun til iðnaðar byggist aðallega á tóbaki, baðmull, hör og repju (matarolía).  Kvikfjárrækt er stunduð á svæðum, sem eru lítt fallin til ræktunar og hefur aukizt verulega, einkum hænsnarækt.

Iðnaður og orkuframleiðsla.  Iðnaðargeirinn er undir stjórn ríkisins og samvinnufélaga á þess vegum.  Mikilvægustu iðnfyrirtækin starfa við járn- og stálvinnslu, véla-, efna- og vefnaðarframleiðslu.  Mesta járn- og stálvinnslan fór fram á svæðinu í kringum Songnim og Ch’ongjin en hefur fest rætur í kringum Kangson og aðrar borgir.  Efnaframleiðslan er aðallega norðan P’yongyang.  Vefnaðarverksmiðjur er líka í P’yongyang, Sinuiju og Sunch’on.  Landið framleiðir mikið af vopnum, farartækjum, sementi, gleri, leirmunum og neyzluvörum (fatnaður og matvæli).

Iðnþróunin hefur haldizt í hendur við mikla rafmagnsframleiðslu.  Vatnsorkuver voru byggð í stórum stíl við Yalu-ána og efri þverár hennar á yfirráðatíma Japana (1910-45).  Nú á dögum er byggist rafmagnsframleiðslan enn þá á vatnsafli en kolin og olían sækja stöðugt á vegna þess að ódýrara er að byggja slík orkuver og vatnsorkuverin eru ekki eins áreiðanleg á þurrkatímum.  Framleiðsla rafmangs hefur aukizt stöðugt í tímans rás en nægir samt ekki fyrir iðnaðinn.  Þrátt fyrir þennan rafmagnsskort, selja Norðurkóreumenn kínverjum rafmagn.

Fjármál og viðskipti.  Seðlabandi alþýðulýðveldisins er eini alvörubanki landsins.  Hann tekur við öllum tekjum þjóðarinnar og verðmætum málmum og deilir þeim til ríkisstofnana.  Nokkrir aðrir ríkisreknir bankar undir stjórn seðlabankans annast erlend viðskipti.  Takmörkuð frjáls viðskipti hafa verið leyfð síðan á áttunda áratugnum.

Viðskipti við útlönd hafa þróast hægt.  Í fyrstunni voru aðalviðskiptalöndin Sovétríkin og Kína en á sjötta áratugnum bættust önnur lönd í hópinn.  Eftir hrun Sovétríkjanna minnkuðu viðskiptin við Rússland en eru samt mikilvæg enn þá.  Auk Kína eru Japan og Þýzkaland meðal mikilvægustu viðskiptalandanna.  Viðskipti við Suður-Kóreu hafa aukizt síðan 1990.  Mest er flutt inn af eldsneyti, vélabúnaði, efnavöru, garni til vefnaðar og korni.  Mikilvægustu útflutningsvörurnar eru blý, magnesít, sink, stál, járn og sement.

Samgöngur.  Járnbrautirnar eru aðalsamgöngukerfi landsins.  Þetta kerfi liggur aðallega með ströndum fram frá norðri til suðurs og hliðargreinar inn í dalina.  Vegna hálendisins liggur aðeins ein leið frá austri til vesturs milli P’yongyang og Wonsan.  Vesturbrautin liggur á milli Kaesong við landamæri Suður-Kóreu og Sinuiju við kínversku landamærin og tengir aðalborgirnar á leiðinni.  Suðvesturleiðin frá P’yongyang liggur til aðalverksmiðjuborganna á leiðinni.  Önnur járnbraut tengir P’yongyang við Manp’o við Yalu-ána og norðausturhéruð Kína.  Aðalkerfið á austurströndinni tengir Wonsan við Najin og heldur áfram til Namyang við kínversku landamærin.  Nokkur hliðarspor þjóna stöðum inni í landi, þ.m.t. nokkrum námuborgum.

Hraðbrautakerfið er ekki stórt vegna þess hve fá ökutæki eru í landinu.  Aðalvegirnir liggja meðfram járnbrautunum.  Meðal þeirra er hraðbrautin milli P’yongyang og Wonsan, Namp’o og Kaesong.  Lítið er um þjóðvegi með slitlagi.

Flutningar á ám landsins eru mikilvægir fyrir landbúnaðar- og námusvæðin og mikið er um farþegaflutninga.  Helztu skipgengu ár landsins eru Yalu, Taedong og Chaeyong.  Namp’o er hafnarborg P’yongyang og Haeju og Tasa eru aðalhafnarborgirnar á vesturströndinni.  Á austurströndinni eru aðalhafnarborgirnar Wonsan, Hungnam, Chongjin og Najin.

Flugumferð er undir stjórn flughersins.  Haldið er uppi áætlunarflugi milli aðalborga landsins og alþjóðaflugvöllurinn við P’yongyang tengir landið við Peking og Moskvu.  Sunan-flugvöllurinn norðvestan P’yongyang er líka alþjóðaflugvöllur, sem er einnig notaður fyrir innanlandsflugið.

 TIL BAKA        Ferðaheimur - Garðastræti 36 - 101 Reykjavik - info@nat.is - Heimildir         HEIM