Mexíkó íbúarnir,


MEXÍKÓ
ÍBÚARNIR

.

.

Utanríkisrnt.

Booking.com

Margs konar menningarsamfélög hafa þróazt í landinu vegna staðhátta, uppruna og einkenna landnemabyggðanna.  Í grófum dráttum er hægt að skipta landinu í norðurhlutann, þar sem spænskir mestizos búa og suðurhlutann, þar sem indíána mestizos búa.  Þessi skipting samsvarar að mestu leyti fyrrum skiptingu milli háþróaðrar menningar indíána á Miðhásléttunni og frumstæðara fólks í norðri.  Norðurhlutinn er mjög dreifbýll með afskekktum þorpum, sem langt er á milli.  Þar eru í grófum dráttum fjögur menningarsvæði.  Nyrzt komu Spánverjar á fót námugreftri (16.öld) og nautgriparækt (18.öld).  Þessir atvinnuhættir ríkja þar enn þá en áveitur og iðnvæðing við landamæri BNA hafa gert atvinnulífið fjölbreyttara.

Norðausturhlutinn telst vera milli Tampico og landamæra BNA og allt að Sierra Madre oriental.  Evrópskir landnemar, sem stunduðu nautgriparækt þar, útrýmdu indíánum á þessu svæði.  Fyrrum var þetta fátækasti hluti Mexíkó en olíu- og stáliðnaður og áveitur frá Río Bravo del Norte (Rio Grande í BNA) hafa breytt efnahagnum verulega.  Norðvesturhlutinn, vestan Sierra Madre Occidental í suður frá landamærum BNA að norðurhluta Navaritfylkis, er stórt landsvæði.  Á þessu landfræðilega fjölbreytta svæði bjó mikill fjöldi indíána áður en Spánverjar komu til sögunnar.  Nú hafast hinir fáu tarahumana- og seriindiánar við á fáum afskekktum svæðum.  Þarna sóttust Spánverjar aðallega eftir auðæfum í jörðu en nú ræður nautgriparækt ríkjum. 

Kaliforníuskagi hefur ætíð verið einhver afskekktasti hluti landsins.  Hann er að mestu stór eyðimörk, þar sem fólk býr í borgum á báðum endum hans.  Frumstæðir frumbyggjarnir, sem buggu dreift, dóu flestir úr sjúkdómum, sem trúboðar fluttu með sér til landsins á seinni hluta 18. aldar.  Eftirlifandi indíánar og landnemar komu sér fyrir í litlum bændasamfélögum í vinjum skagans, s.s. Ignacio og Mulejé.

Áhrifa menningar indíána gætti og gætir enn þá mun meira í suðurhluta landsins.  Miðstöð þessarar menningar hefur verið mið- og austurhluti Miðhásléttunnar og hálendið umhverfis.  Þarna þróaðist menning asteka og voldugt ríki þeirra og önnur smásamfélög indíána.  Þarna þróaðist líka miðstöð stjórnsýslu Nýja-Spánar og höfuðborg landsins.  Þarna er líka mikilvægasta landbúnaðarsvæði landsins.  Margar lægðir á sléttunni, Mexíkó, Toluca, Puebla og Morelos, eru mjög þéttbýlar og blöndun kynþátta mikil, þótt enn þá megi finna hreina indíána á afskekktari stöðum, Michoacán, Mezquital, Puebla og Tocula.  Hvergi annars staðar í landinu eru andstæður borgarlífsins og lífnaðarhátta indíána í dreifbýlinu meiri.

Vesturhluti landsins nær til svæðisins umhverfis Guadalajaraborg, Jaliscofylki og hluta Colima-, Nayarit-, Aguascalientes-, Zacatecas- og Guanajuatofylkja.  Vegna frjósamra lægða og dala og nálægðar við Kyrrahafið var þessi landshluti mikilvægasta landbúnaðarsvæði landsins.  Guanajuatolægðin hefur löngum verið kölluð matarkista Mexíkó.  Margir bæir, Querétaro, Salamanca, Irapuato og León, hafa eflzt vegna iðnþróunar, og Manzanillo orðið mikilvægasta hafnarborgin við Kyrrahafið.  Margt, sem er almexíkóskt í hugum manna, s.s.tequila, mariachitónlist, barðastóru, útsaumuðu hattarnir og charrobúningarnir, er upprunnið í vesturhlutanum.

Suðurhálendið nær yfir mestan hluta fylkjanna Michoacán, Guerrero og Oaxaca, sem eru fátæktin uppmáluð.  Þarna er saman kominn mesti fjöldi indíána í landinu, s.s. zapotec, mixtec o.fl. ættbálkar, sem erja hver um sig smáskika lands með hefðbundnum aðferðum.  Landslagið á þessum slóðum er ægifagurt og fjölsóttir ferðamannastaðir, eins og Acapulco og Puerto Escondido, eru algerar andstæður lífshátta á landsbyggðinni.

Veracruz- og Tabascosvæðin og austurhliðar Sierra Madre Oriental eru hlutar strandhéraðanna við Karíbahafið.  Þar eru mestizos (kynblendingar indíána og Spánverja) í miklum meirihluta en hreinir indíánastofnar eru uppi til fjalla norðan Veracruz, sem er menningarmiðstöð þessa svæðis.  Hún hefur löngum verið aðalhafnarborg landsins, sem engin olíuflutningur fer um.  Suðurhlutar héraðsins voru hættuleg fenja- og sjúkdómasvæði, þar til ráðist var í risaframkvæmdir við Papaloapan- og Grijalva-Usumacintaárnar til að þurrka þau og breyta í frjósamt landbúnaðarsvæði.

Stærsti hluti Chiapashéraðsins er alleinangraður frá öðrum landshlutum.  Mikið er ræktað af baðmull á Kyrrahafsströndinni og annars staðar er búfjárrækt.  Indíánar eru í meirihluta á norðurhálendinu í kringum San Cristóbal de las Casas en mastizos í suðurhluta þess.  Aðalmenningarsvæði láglendismaja er í dreifbýli Yucatánskagans.  Þetta svæði er heimsfrægt fyrir fornminjauppgröft, s.s. Chichén Itzá, Uxmal og Tulum.  Eina stórborgin á þessum slóðum er Mérida, sem var miðstöð trefjaframleiðslu úr agaveplöntunni á blómaskeiði hennar á seinni hluta 19. aldar.  Íbúar regnskóganna í suðri eru að hluta til hirðingjar, sem sjá sér farborða með sjálfsþurftarbúskap og veiði.

Áður en Evrópubúar komu til sögunnar bjuggu innfæddir aðallega á Mið-, Vestur- og Suðurhálendinu.  Spænsku landnemarnir settust að á svipuðum slóðum til að nýta indíánana til námugraftar og landbúnaðarstarfa, þannig að þessir landshlutar hafa verið þéttsetnastir frá upphafi vega.  Þéttbýlismyndun þróast ört í Mexíkó.  Stærstu borgirnar stækka örast en miðlungsstórar borgir stækka enn þá hraðar miðað við höfðafjölda.  Á miðjum níunda áratugnum voru rúmlega 100 borgir með fleiri en 50 þúsund íbúa.  Mesta fjölgunin er í grófum dráttum í borgum, sem eru innan svæðis frá Puebla til Buadalajara og nálægt landamærunum við BNA.

Íbúafjölgunin er gífurleg eins og sjá má í tölfræðilegu upplýsingunum og hætt við að hún sprengi hagkerfi landsins.  Þó eru nokkrir öryggisventlar, sem hafa hindrað algera óreiðu.  Margt fólk er stöðugt á faraldsfæti innanlands og getur einhvern veginn séð sér farborða.  Aðrir flytja úr landi, löglega eða ólöglega, aðallega til BNA.  Engar opinberar tölur eru til um ólöglega innflytjendur í BNA frá Mexíkó, en gizkað er á 4-8 milljónir á tímabilinu 1970-85.  Langflestir þessara ólöglegu innflytjenda eru ómenntaðir en þróunin hefur verið í þá átt, að flótti menntafólks er farinn að valda vandræðum og miklum áhyggjum.  Þessi stöðugi straumur Mexíkóa yfir landamæri BNA hefur vissulega létt á mexíkósum yfirvöldum hvað varðar efnahagsleg og félagsleg vandamál.  Mikill fjöldi Mexíkóa í BNA sendir fjölskyldum sínum peninga, sem létta enn meir á efnahagskerfi landsins.

 TIL BAKA        Ferðaheimur - Garðastræti 36 - 101 Reykjavik - info@nat.is - Heimildir         HEIM