Stórhertogadæmið
Luxemburg var öldum saman peð í valdatafli stórvelda Evrópu,
vettvangur óendanlegra, blóðugra átaka og virkið jókst að sama
skapi aðumfangi. Frakkar,
Spánverjar, Austurríkismenn og Prússar börðust um það, unnu það
og töpuðu því og unnu það aftur.
Virkið var umsetið og ofurselt eyðilegginu 20 sinnum á fjórum
öldum. Þrjátíuárastríðið
(1618-1648) var sleitulaust tímabil hungurs og óaldar.
Þá galt þjóðin slíkt afhroð, að ¾ hlutar hennar týndu lífi.
Undir lok 18. aldar
var virkið í Luxemburg orðið svo öflugt, að það gekk undir
nafninu Gíbraltar norðursins.
Neðanjarðarbyrgi þess
voru 25 km að lengd. Þau
voru höggvin í stein og gátu hýst þúsundir hermanna og hesta.
Þar voru og verkstæði, bakarí, sláturhús og önnur föng,
sem tilheyra hernaði. Þegar
Luxemburg varð sjálfstætt og hlutlaust ríki árið 1867, var nauðsynlegt
að rífa virkið. Það tók 16 ár. Af
göngum þess neðanjarðar, sum 50 metra undir yfirborðinu, voru
raunar aðeins 5 km eyðilagðir. Frekari
tortíming hefði jafngilt því að leggja borgina í rúst.
Í síðari heimsstyrjöld komu þessi göng í góðar þarfir
sem loftvarnarbyrgi. Þau gátu
hýst allt að 35.000 manns.
1443.
Philip góði af Burgundy ræðst á Luxemburg og tekur landið
herskildi. Frakkar ráða síðan
ríkjum í landinu til 1506.
1506
Spánverjar ná yfirráðum í landinu.
1684
Frakkinn Vauban hertekur landið og það kemst undir yfirráð Lúðvíks
14.
1697
Frakkar skila Spáni landinu samkvæmt friðarsamningnum í
Ryswich og síðara spænska tímabilið hefst.
1713
Filip 5., Frakkakonungur, afsalar Karli 6., keisara af Austurríki,
réttinum til Luxemburg og Hollands.
Tímabilið, sem hófst þá, hefur verið kallað 'gullöld
Luxemburg'.
1794
Franskt umsátur. Austurríska
setuliðið svelt út úr virkisborginni og Frakkar ná hertogadæminu
á sitt vald.
1795
Upphaf sennna yfirráðatímabils Frakka, sem gerðu landið að
héraði í Frakklandi (Dèpartement des forêt = Skógarhérað).
1798
Uppreisn í landinu gegn franskri herskyldu.
Rúmlega 200 innfæddir falla í hinu svokallaða 'Bareflastríði'
(Klöppelkrieg).
1814
Ósigur Napóleons Bonaparte fyrir Wellington við Waterloo, úrslitaorrustunni
um yfirráð í Evrópu. Franska
setuliðið yfirgefur Luxemburg.
1815
Friðarráðstefna stórvelda Evrópu í Vínarborg.
Luxemburg þvinguð til að afsala sér landsvæðum sínum
austan Mósel, Sore og Our í hendur Prússa og landið var samtímis
gert að persónulegri eign hollenzku krúnunnar.
Það á þó að heita fullvalda ríki og þjónar þeim
tilgangi að vera stuðpúði gegn franskri útþenslustefnu.
Vilhjálmur I fer með yfirstjórn landsins sem héraðs í ríkjabandalagi
Niðurlanda. Prússar
hertaka virkisborgina í krafti aðildar Luxemburg
að þýzka ríkjabandalaginu. Luxemburg
verður stórhertogadæmi.
1839
Samkvæmt sáttmálanum í London er frönskumælandi hluti
hertogadæmisins lagður undir Belgíu og verður belgískt hérað.
1842
Luxemburg styrkir tengsl sín við Þýzkaland með því að
gera tollabandalag við það. Á
þessu bandalagi hvílir síðari tíma efnahagsleg velgengni
Luxemburg.
1848
Síðari stjórnarskrá landsins með aukinni áherzlu á lýðræðislega
stjórnskipun.
1867
Nýjar ófriðarblikur á lofti í Evrópu.
Prússar yfirgefa virkisborgina til að friða Napóleon III en
hið öfluga virki hafði lengi verið Frökkum þyrnir í augum og þeir
töldu það raska valda-jafnvæginu.
Virkið er rifið og Luxemburg gerð að hlutlausu ríki undir
vernd stórveldanna og landamæri endanlega ákvörðuð.
Luxemburg getur nú kallast sjálfstætt ríki.
1890
Vilhjálmur III fellur frá án niðja.
Aldolf I af ætt Nassau gerist stórhertogi í Luxemburg og þar
með upphafsmaður hertogaættarinnar, sem hefur síðan farið með völdin.
1914
Þýzkar herdeildir hertaka Luxemburg.
1919
Luxemburg segir sig úr þýzka tollabandalaginu.
1940
Þýzkar herdeildir hernema og innlima landið í Þriðja ríkið
og koma á þýzkri herskyldu þar. Hertogaættin og ríkisstjórnin flýr
til Bretlands og Bandaríkjanna.
'44-45
Bandarískar hersveitir hrekja Þjóðverja frá Luxemburg.
Hin óvænta gagnsókn von Rundstedt í Ardennafjöllum.
Skriðdrekasveitir hans og Pattons heyja mannskæðar orrustur
í norðanverðu landinu og valda gífurlegu tjóni á
mannvirkjum og ræktuðu landi. Hinn
æva-forni bær, Vianden, er talinn hinn fegursti í Luxemburg, er á þessu
landsvæði. Þar var að
finna rústir merkasta kastala landsins, sem var reistur á hæðardragi
á 11. öld og gnæfa yfir bæinn.
Vianden varð fyrir stórskotaárás, sem lagði hluta bæjarins
í rúst. Borgarstjórinn
þar sendi þetta kaldranalega skeyti til höfuðborgarinnar í kjölfar
eyðileggingarinnar: „Alles
in Ordnung. Stadt in
Ruinen. Ruinen gerettet!”.
Lengi hafði staðið til að endurreisa kast-alann úr rústunum.
1948
Luxemburg segir skilið við hlutleysi sitt og tekur upp sjálfstæða
utanríkisstefnu innan og utan Evrópu.
1949
Luxemburg gerist aðili að NATO.
1952
Robert Schuman, fæddur og uppalinn í Luxemburg, síðar utanríkisráðherra
Frakka, var hvatamaður að stofnun Kola-
og stálbandalags Evrópu (Schuman-áætlunin; sameiginlegur
Evrópumarkaður fyrir stál
og kol). Þegar bandalagið
var formlega stofnað í Luxemburg árið 1952, varð Jean Monnet, forseta að orði:
„Dömur mínar og herrar, ný Evrópa er fædd”.
Hann hafði lög að mæla.
Efnahagsbandalag Evrópu var stofnað sex árum síðar.
1958
Aðild að EBE.
1966
Opnun Evrópumiðstöðvarinnar á Kirchberg í Luxemburg.
Sagan af Boch:
Skilningur ráðamanna í Luxemburg á arðsemi erlends fjármagns
á sér langa sögu og hann er enn þá við lýði.
Til hans má rekja velmegunina, sem einkennir stórhertogadæmið.
Fyrir tæpum tveimur öldum
var maður að nafni Boch, franskur að ætt, á hrakhólum með aðstöðu
fyrir postulínsverksmiðju, sem hann hafði á prjónunum.
Hann bar árangurslaust niður víða í nágrannalöndunum unz
hann þreifaði fyrir sér í Luxemburg.
Þar mætti hann góðvild og skilningi og stofnaði fyrirtæki
sitt við Sjöbrunna (Septfontaines), rétt utan við virkismúrana, en
vatnsþörf hans var mikil vegna leirbrennslunnar.
Verksmiðja hans var lögð
í rúst í umsátri Frakka árið 1794 og hann flúði til Belgíu.
Tæpu ári síðar kom hann til baka og endurreisti fyrirtæki
sitt með dæmafárri þrautseigju.
Starfsemi hans var ómetanleg fyrir bæinn Rollingergrund í nágrenni
verksmiðjunnar. Boch lánaði
starfsmönnum sínum fé til búsbygginga og kom á fót sjúkrasamlagi
og sparisjóði fyriri byggðarlagið.
Hann reisti einnig skóla, sem stendur enn þá.
Fyrirtækið er enn þá í fullu fjöri, eitt af hinum tíu stærstu
í landinu.
Klaustrið Clervaux
var byggt árið 1910 og hefur skotið skjólshúsi yfir marga nafnkunna
menn, s.s. franska rithöfundinn François Mauriac, Robert Schuman,
Halldór KiljanLaxnes o.fl.
Halldór
Kiljan Laxnes
dvaldi í 18 mánuði á þriðja áratugnum hjá
munkunum og gaf þá skýringu á dvöl sinni, „að hann hefði viljað
sjá sig um bekki hjá þeim”. Til
er mynd af Halldóri í skrúða, sem sýnir, að hann hafi tekið skírn
hjá munkunum, annaðhvort í klaustrinu í Clervaux eða í London, þar
sem hann leit einnig við hjá munkum af sömu reglu.
Slík skírn er samkvæmt reglum Benediktínaklaustra skilgreind
sem undanfari prestvígslu. Til
skírnarinnar má rekja dýrlingsnafnið Kiljan, sem Halldór lagði af
fyrir löngu, en tók upp aftur skömmu fyrir andlátið í febrúar
1998.
Fleiri íslenzkir
listamenn, margir hverjir búsettir í Kaupmannahöfn, nutu forðum daga
gestrisni í Clervaux. Íslenzkur málari kom þaðan eitt sinn, forframaður og með
stóran kross á brjósti og enn þá í svo þungum guðspekilegum þönkum,
að hann gekk á og mölvaði tvo skilveggi úr gleri við komuna til
Kaupmannahafnar. Fleiri
hafa misst jarðsambandið eftir dvöl í Clervaux. |