Hinn 22. desember 1990 gekk stjórnarskrá lýðveldisins í
gildi. Þar var m.a. lögð
áherzla á mannréttindi, skoðana-, mál-, rit-, trú- og upplýsingafrelsi,
rétt til samkomuhalds, jafnrétti þjóðarbrota o.fl.
Einnig áréttaði hún rétt þjóðarbrotanna til eigin tungu-
og ritmáls (hið síðarnefnda með minnihlutahóp serba í huga).
Stjórnarskráin breytti grundvelli þingsins (Sabor), sem starfaði
í þremur deildum í samræmi við júgóslavnesk lög.
Framvegis skyldu þær vera tvær, efri- og neðrideild, og neðrideild
hefði meira vægi en efrideild á ýmsum sviðum, s.s. í tengslum við
stjórnarskrána, lög, fjárlög, hermál og landamæri.
Kjósendur velja 124
þingmannanna í leynilegum kosningum á fjögurra ára fresti. Nálega
helmingur þeirra verða uppbótarþingmenn í samræmi við fylgi
flokkanna og aðrir eru valdir með meirihluta atkvæða.
Minnihlutahópar (serbar), sem eru tæplega 8% þjóðarinnar,
eiga rétt á a.m.k. fimm þingmönnum í hlutfalli við fjölda á bak
við þá. Héraðadeildin
hefur aðallega ráðgjafarvald en getur vísað samþykktum frumvörpum
aftur til neðarideildar innan 15 daga frá samþykki þeirra með tillögum
um breytingar. Í héraðadeildinni
eru þrír fulltrúar, sem eru kosnir með meirihluta atkvæða 20 sýslna
(zupanije) og höfuðborginni Zagreb.
Forsetinn hefur vald til að skipa fimm fulltrúa til viðbótar.
Auk sýslnanna (zupanije) eru tvö svæði (kotari), þar sem
serbar eru í meirihluta og njóta sjálfsforræðis í menningarmálum
og meiri áhrifa í sveitarstjórnum.
Sýslurnar (zupnije) skiptast í 450 hreppa (opcine).
Forseti lýðveldisins er kosinn í
beinum kosningum og meirihluta atkvæða til fimm ára og má bjóða
sig fram til einu sinni enn. Forsetinn
hefur víðtæk völd. Hann
skipar ríkisstjórnir, er yfirmaður herafla landsins og getur tekið sér
alræðisvald á neyðarstundum. Forsætisráðherrann
er ábyrgur fyrir framkvæmdavaldinu og er ábyrgur gagnvart forsetanum
og þinginu en starfar nánar með forsetanum og er háðari honum.
Stjórnarskráin á að tryggja sjálfstæði dómstóla og dómarar
eru skipaðir til lífstíðar. |