|
Sinkiang
Sjálfstjórnarhéraðið
Sinkiang (Hsinchiang; Xinjiang) í Uiguríu nær yfir hið stóra landsvæði
Austur-Túrkestan, norðvestast í Kína.
Þar eru stór eyðimerkursvæði Vestur-Góbí, Dsungarei,
Tarim-lægðarinnar, saltvatnið Lop Nor (Lo-Pu Po; oft uppþornað; Lop
Nor er rétt sunnan við miðstöð kjarnorkurannsókna- og tilrauna kínverja)
og Taklamakaneyðimörkin.
Risháir fjallgarðar prýða líka landslag Sinkiang, s.s.
Altai-fjöll í norðri, austurhluti Tien-Shan um miðbikið, hlutar
Tamir- og Karakorumfjalla í vestri og Kulun-Shan og tíbezka hálendið
í suðri.
Turfanlægðin liggur langt undir sjávarborði og þar er mjög
heitt á sumrin.
Íbúarnir
eru flestir af minnihlutahópum, sem eru flestir af tyrknesku bergi
brotnir.
Umburðarlyndi gagnvart trúarbrögðum hefur farið vaxandi í Kína
og þess njóta m.a. múslimar í Sinkiang, s.s. 5 milljónir Uigúra, tæp
1 milljón Kasakstana, hálf milljón Hui, Kirgísa, Tadsíka, Úsbeka,
Mongóla og Tatara (< 1% íbúanna).
Hankínverjar hafa löngum verið hvattir til búsetu í Sinkiang
og fjöldi þeirra er nú svipaður og fjöldi Uigúra.
Langra landamæra fylkisins að Rússlandi er vel gætt.
Handan þeirra eru hersveitir Rauða hersins gráar fyrir járnum.
Rússlandsmegin búa líka Uigúrar og Kasakstanar.
Þegar
á 2. öld f.Kr. lá mikilvæg samgönguleið um Sinkiang til vesturs
fyrir kínverja og oft kom til átaka milli þeirra og þjóðflokka af
öðrum stofni í þessum landshluta.
Á miðri 18. öld var Sinkiang loks innlimað í ríkisheildina
og á 19. öld gerðu tyrkneskir múslimar árangurslausar uppreisnir og
Rússar reyndu án árangurs að sölsa svæðið undir sig.
Árið 1884 tók miðstjórn Kína öll völd í fylkinu, sem fékk
verulega sjálfstjórn á árunum 1912-1944.
Árið 1955 varð Sinkiang opinberlega sambandsríki og að lokum
sjálfstjórnarfylki í Kínverska alþýðulýðveldinu.
Tiltölulega
nýlega ákváðu kínversk yfirvöld að auka ferðaþjónustu í þessum
heillandi og lítt kunna hluta ríkisins, þar sem er forvitnilegt að
kynnast deiglu þjóðflokka í strjálbýlu landi.
Mikið skortir þó enn þá á, að móttökuskilyrði ferðamanna
sé góð, þannig að fólk, sem leggur leið sína þangað, verður að
búa sig undir ýmis óþægindi.
Sumrin eru mjög heit og vetur ískaldir.
Bezt er að heimsækja Sinkiang vor og haust.
Rauði
þráðurinn í ferðum til Sinkiang er
Silkileiðin
fræga milli vinja eyðimarkanna, alla leið til Miðjarðarhafs.
Auk þess eru skipulagðar heimsóknir til byggða Uigúrabyggða
í eyðimörkinni og hirðingjatjalda Kasakstana í fjallaþorpunum.
Gestum er boðið að horfa á eins konar pólóleik, þar sem
geitarskrokkur er notaður sem bolti.
Dýralífið er líka aðdráttarafl og áætlað er að gefa
gestum tækifæri til að stunda veiðar.
Urumchi
(Urumqi; Fagurengi; áður Tihwa; á kínversku Wulumuqi), höfuðborg
sjálfstjórnarfylkisins Sinkiang, er í vin við norðurrætur
Tian-Shanfjalla á báðum bökkum Urumchiárinnar (Wulumuqi He).
Borgin er endastöð járnbrautarinnar frá Mið-Kína (1872 km
frá Lanzhou).
Einnig er hægt að komast til borgarinnar eftir þjóðveginum
og flugleiðis.
Íbúarnir (Uigúrar og Kasakstanar) eru langflestir múslimar
eins og mikill fjöldi moska gefur til kynna (u.þ.b. 30).
Fyrrum var Urumchi mikilvæg viðskiptamiðstöð við norðurhluta
Silkileiðarinnar (minjar í Borgarsafninu).
Frá sjötta áratug 20. aldar hefur borgin verið miðstöð iðnaðar
í héraðinu vegna mikilla birgða ýmissa efna í jörðu (kol, járngrýti,
jarðolía o.fl.).
Tian
Chi
(Himneska vatnið; 1980 m.y.s., 90 m djúpt), umkringt kýprus- og
furuskógum, er í háfjöllunum norðausta Urumchi.
Þar bjóðast bátsferðir á sumrin á kristaltæru vatninu.
Á leiðinni þangað er ekið um sauðfjárbeitilöng
Kasakstana, sem búa þar í hirðingjatjöldum sínum, og það er hægt
að fá að kynnast lífi þeirra betur.
Turfan
(Turpan; kínv. Tulufan) er vin við norðurhluta Silkileiðarinnar, u.þ.b.
150 km suðaustan Urumchi við járnbrautina milli Urumchi og Lanzhou.
Hún fær vatn til áveitu um eldgamalt áveitukerfi frá Logafjöllum
(850 m.y.s.).
Borgin stendur líka við jaðar hinnar óræktanlegu Turfan-lægðar
('Mánaskinsvatn', 154 m undir sjávarmáli), sem er umgirt Bogdafjöllum
(5445 m.y.s.).
Hitastigið fer upp í allt að 50°C á sumrin í lægðinni.
Svo hátt hitastig mælist hvergi annars staðar í Kína.
Í
vininni þrífast helzt vínviður (steinalaus og mjög sæt vínber;
Sinkiangrúsínur), melónur (allt að 15 kg þungar) og baðmull auk mórberjatrjáa
og korns.
Íbúar vinjarinnar eru flestir Uigúrar (u.þ.b. 11.000).
Gist er í fyrrum bækistöð úlfaldalestanna og að henni
liggja gangsstígar girtir vínviði.
Rústir
tveggja herstöðvabæja frá dögum Hanættarinnar (1. öld f.Kr.) hafa
verið grafnar upp að hluta.
Önnur, Jiaohe, er 10
km austar, og hin, Gaochang,
er 40 km austar.
Enn austar og lítið eitt norðar er giljótt eyðimörk, þar
sem er að finna tvenn *hellasvæði
helguð Buddha.
Þau bera bæði sama nafnið: "Þúsund Buddha
hellarnir".
Annað er frá 3./4. öld en hitt frá 6.- 14. öld.
Á árunum 1902-1914 störfuðu þar fjórir þýzkir
fornleifaleiðangrar, sem fundu verðmæt líkneski, freskur og handrit.
Hluti þessara fornleifa var fluttur til Berlínar, þar sem þær
eru til sýnis í Turfan-deildinni í Vesturberlínska þjóðminjasafninu.
Hofin og handritin, sem eru skrifuð á fjölda tungumála og með
margs konar letri, eru minjar frá Buddhamönnum, kristnum og manikeum.
Buddhatrúin breiddist út frá Indlandi um Turfan til Kína.
Kutsha
(Kucha; kínv. Kuche) er enn ein vinin við 'Silkileiðina' 400 km suðvestan
Urumchi við suður-rætur Tian-Shanfjalla og norðurjaðar Taklamakaneyðimerkurinnar.
Þangað er bezt að komast landleiðina frá Aksu.
Þar er hægt að kynnast hinum gömlu Quiciþjóðháttum (dönsum
og söng).
*Buddha-hellarnir í nágrenninu gefa hellunum við
Dunhuang ekkert eftir.
Aksu
(Aqsu; kínv. Akesu) er vinjarborg í Tarimlægðinni 700 km suðvestan
Urumchi.
Hún er við norðurhluta Silkileiðarinnar og þangað er hægt
að fara fljúgandi.
Ríkið hefur allmikil umsvif í og við borgina, m.a. reis þar
sérstök deild fyrir landnám, sem kölluð er Tarimháskólinn, árið
1958.
Kashgar
(kínv. Kashi; fyrrum Shufu; í 1300 m.y.s.) er 1300 km suðvestan
Urumchi, allravestast í Sinkiang og þar með Kína.
Þar komu saman tvær kvíslar 'Silkileiðarinnar', sem lágu
sunnan og norðan við Taklamakaneyðimörkina.
Flestir íbúar borgarinnar eru Uigúrar og Úsbekar.
Þeir rækta ýmislegt í þessari frjósömu vin, s.s. korn, baðmull
og silkiorma, og stunda vefnað, teppa- og leirmunagerð.
Í Kashgar er flugvöllur og þaðan liggja mikilvægir þjóðvegir
til Rússlands og Pakistan ('Karakorumbrautin, sem liggur um hið 4709 m
háa Khunjerabskarð).
Chotan
(Khotan; kínv. Hetian; 1400 m.y.s.) er vinjarborg 1100 km suðvestan
Urumchi (ræktun ávaxta, silkiframleiðsla, teppavefnaður, jaðeskurður
o.fl.) við suðurjaðar Taklamakaneyðimerkurinnar.
Bezt er að fara landveginn frá Kashgar um Yarkand (Jarkend,
Suoche; 190 km) til þessar fyrrum bækistöðvar við Silkileiðina.
Í nágrenninu eru rústasvæði frá dögum grískrar- og Búddamenningar,
sem blönduðust á 3.-6. öld. |
