Frumbyggjar flestra
eyjanna voru indíánar af ýmsum kynstofnum.
Arawakar, sem stunduðu akuryrkju og siboney-indíánar voru útbreiddir.
Hinir herskáu karíbar
komu frá Suður-Ameríku og þröngvuðu arawökum til norðurs og síðan
var miðameríska Miðjarðarhafið nefnt eftir þeim: „Karíbahaf".
Nýlenduþyrstir Evrópubúar útrýmdu karíbum að mestu.
Á Dominica búa enn þá nokkur hundruð afkomenda þeirra, en
blandaðir samt. Taino-indíánar
(mest Lucaya-indíánar) af arawakstofni hafa komið sér tiltölulega
vel fyrir á Bahamaeyjum.
Saga Karíbaeyja er
tengd Kristófer Kólumbus (1451-1506) föstum böndum.
Hann upp-götvaði þær á leið sinni í leit að sjóleiðinni
til Indlands árin 1492 - 1504 en ferðir hans urðu alls fjórar.
Það er urmull
byggilegra eyja í Karíbahafinu og þar búa yfir 30 millónir manna.
Þrátt fyrir veðurblíðuna og fegurðina, er mikil örbirgð
á mörgum eyjanna og virðist lífshamingjan ekki í réttu hlutfalli
við sólskinsstundirnar. Kúba
er langstærst og þar býr þriðjungur fólksins.
Hvíti maðurinn hagaði sér illa í Karíbahafinu eins og
annars staðar. Hann útrýmdi
næstum friðsælum frumbyggjum, flutti svo þangað svarta þræla til
að puða og stal og rændi öllu, sem hann gat.
Öll lönd í Evrópu, sem vettlingi gátu valdið, reyndu að ná
sér í nokkrar Karíbaeyjar. Margir tóku til hendinni, t.d. Bretar, Frakkar, Spánverjar,
Hollendingar og Danir. Svíar
reyndu líka fyrir sér og áttu eyjuna St. Barthélemy í u.þ.b. 90 ár.
1492 - 1493
Í fyrstu ferð sinni lenti Kólumbus hinn 12. okt. 1492 á
Bahamaeyjunni Guanahani (San
Salvador; Watling's Island). Hann
fann jafnframt Vestur-Indíueyjarnar Juana (Kúbu) og Espaniola
(Hispaniola; Haiti á karabísku).
1493 - 1496
Í annarri ferðinni kom hann til Litlu-Antilleyja, Dominica og
Guadeloupe auk Puerto Rico
og Jamaica.
1496
Bróðir Kólumbusar, Bartolomé Colón, stofnaði borgina Santo
Domingo á Hispaniola. Hún
varð að miðstöð spænsku nýlenduherranna í Mið-Ameríku.
1498 - 1500
Í þriðju ferð sinni fann Kólumbus Trinidad og komst að norðurströnd
Suður-Ameríku.
1499 - 1500
Flórensbúinn Amerigo Vespucci náði til strandar Guayana;
fyrstu frásagnir frá Amazonsvæðinu.
1507
Suðurþýzki kortagerðarmaðurinn Martin Waidseemueller nefndi
nýja meginlandið Ameríku eftir Amerigo Vespucci.
1502 - 1504
Í fjórðu ferð sinni komst Kólumbus að strönd Mið-Ameríku
(Honduras, Nicaragua, Panama).
1503
Spánverjinn Juan Bermudez fann Bermúdaeyjar.
1508
Förunautur Kólumbusar, Spánverjinn Juan Ponce de León, lagði
undir sig eyjuna Puerto Rico. Sex
árum síðar fann hann Flórída, sem hann hélt að væri eyja.
1509
Diego, sonur Kólumbusar, tók við völdum í Santo Domingo.
1511
Diego Velázquez kom upp spænskri herstöð á Kúbu.
1514
Spænski presturinn Bartolomé de Las Casas snérist af mikilli hörku
gegn stefnu landa sinna
við útrýmingu indíánanna.
1536
lenti portúgalski landkönnuðurinn Pedro a Campo á Barbados.Þegar Kólumbus lenti
á miðamerísku eyjunum, hélt hann, að þær væru fyrir ströndum
Austur-Asíu. Því nefndu
Spánverjar þær Indíur, sem síðar urðu Vestur-Indíur, og nafnið
indíáni er dregið af og á við frumbyggja Ameríku.
Spænsku
sigurvegararnir og ræningjarnir komu í kjölfar Kólumbusar og fóru
með ránum og morðum um Mið- og Suður-Ameríku í leit að gulli og
silfri. Helzta einkenni
veldis Spánverja á Karíbaeyjum er og var uppbygging borga, s.s. Santo
Domingo á Hispaniola (1496), San Juan á Puerto Rico (1508) og Santiago
(1514) og Habana ( 1515) á Kúbu.
Fórnarlömb spænsku sigurvegaranna voru frumbyggjar landa og
eyja, indíánarnir. Þeim
fækkaði mjög hratt vegna stríðsaðgerða Spánverja þrælkunar og
sjúkdóma. Lög til
verndar infæddum, sem dóminikanapresturinn Bartolomé de Las Casas
(1474-1566) stóð fyrir, voru sett of seint fyrir frumbyggja
Antilleyja. Reyndar var þeim
næstum alveg útrýmt á þeim eyjum, sem Spánverjar lögðu undir
sig. Þar sem ekki fannst
mikið af eðalmálmum á Antilleyjum, urðu staðir í Mið- og Suður-Ameríku,
þar sem þeir fundust í miklu magni, að helztu
stjórn- og viðskiptamiðstöðvum Spánverja.
Frá miðri 16. öld
skipuðu Karíbaeyjar tvíþættan sess í spænska nýlenduveldinu.
Í fyrsta lagi voru þær hentugar til að tryggja siglingarleiðir,
sem notaðar voru til að flytja auðæfi nýja heimsins til Spánar.
Þessar leiðir eru auðþekktar af miklum strandvirkjum við
valdar náttúrulegar hafnir á sumum eyjanna.
Eftir 1536 hófu sjóræningjar
að herja á spænsku skipin, sem sigldu með dýrmæta farma til Evrópu.
Þeir létu sér ekki nægja að ráðast á skipin, heldur gerðu
þeir strandhögg á Karíbaeyjum, þar sem eitthvað var að hafa, t.d.
Santiago de Cuba 1554, La Habana 1555 og Santo Domingo 1586.
Þessi ræningjar komu víða að, s.s. frá Bretlandi
(buccaneers), Hollandi
(filibusters) og Korsíku (corsaires).
1595
sigraði brezkur floti undir stjórn John Hawkins og Francis
Drake Spánverja í San Juan á Puerto Rico.
17. öld.
Smám saman komu Englendingar, Frakkar og Hollendingar sér fyrir
á Karíbaeyjum og byggðu borgir og bæi.
1628
náði hollenzki sjóræninginn Piet Heyn spænska silfurflotanum
við Matanzas á Kúbu.
1634
lögðu Hollendingar Curacao undir sig.
1635
náðu Frakkar Martinique.
1642
settust þýzkumælandi Kúrlendingar að á Tobago.
S.hl. 17. aldar.
Sjóræningjar auka aðgerðir sínar.
Kapphlaup Evrópuþjóða um nýlendur.
Íbúar ýmissa Vestur-Evrópuþjóða tóku sér fasta búsetu
á eyjunum, einkum á Litlu-Antilleyjum og líka í minni mæli á Stóru-Antilleyjum.
Margar eyjar skiptu oft um herra.
1655
náðu Danir Jómfrúareyjunni St. Thomas.
Jamaica (spænsk) varð að brezkri krúnunýlendu.
Spánverjar staðfestu yfirráð Breta þar með Madridsamningnum
1670.
1665
Franskir sjóræningjar tóku sér fasta búsetu á vesturhluta
Hispaniola (nú Haiti). Í
friðarsamningum 1697, sem kenndir eru við Rijswijk, staðfestu Bretar,
Frakkar, Hollendingar og Þjóðverjar yfirráð Frakka þar
(Saint-Dominique).
17.-19. öld.
Samkeppni milli Breta og Frakka um nýlendur.
Fyrsta ríkisstofnun í Karíbahafi.
Fram að friðarsamningunum
í París 1814 og 1815 bárust Frakkar og Englendingar á
1782
gjörsigruðu Bretar undir stjórn Rodney aðmíráls Frakka í
sjóorrustunni "Battle of the Saints" (dýrlingaslag) við smáeyjaklasann
Íles Les Saintes sunnan Guadeloupe.
1789
Franska stjórnarbyltingin.
Áhrif hennar náðu til frönsku nýlendanna.
Þeldökkir íbúar Ste-Dominique gerðu uppreisn undir forustu
Dessalines og Toussaint.
1795
gerðu innfæddir á St. Vincent uppreisn.
Þeir voru fluttir frá eyjunni og þeldökkt
fólk, að hluta til frá Indlandi komið þar fyrir í staðinn
til að vinna við landbúnaðinn.
1796
kvæntist Napoleon Bonaparte Josephine Beauharnais frá
Martinique og krýndi hana sem keisaraynju árið 1804.
1801
Svartir og kynblandaðir lögðu undir sig spænska hlutann af
Hispaniola í uppreisn gegn Frökkum undir stjórn Francois Dominique
Toussaint L'Ouverture og lýstu þar yfir stofnun sjálfstæðs ríkis,
Saint Dominique.
1802
náðu Spánverjar aftur yfirráðum á austurhluta Hispaniola.
1804
gerðist Jean-Jacques Dessalines keisari á Haiti, vesturhluta
Hispaniola, og lýsti ríkið sjálfstætt frá Frökkum.
Hann var áður þræll.
1806-1818
eða 1820 var Haiti skipt í tvö ríki, ríki múlatta og
svartra.
1814-1815
Friðarsamningarnir í París að loknum Napoleonsstyrjöldunum
festi eignarhald nýlenduveldanna á Karíbaeyjum í sessi.
Spánverjar héldu Kúbu, austurhluta Hispaniola og Puerto Rico.
Frakkar héldu Martinique og Guadeloupe ásamt nærliggjandi
eyjum. Hollendingar fengu
staðfest yfirráð á Curacao. Bretar
réðu Jamaica og flestum Áveðurseyjum en sumum réðu Danir og
Hollendingar.
1820-1822
sameinuðust bæði ríkin á Haiti. Fólkið á austurhlutanum lýsti
yfir sjálfstæði, en var fljótlega brotið á bak aftur.
1833
samþykkti brezka þingið frelsislögin ("Emancipation
Act"), sem bönnuðu þrælahald.
1844
brauzt austurhluti Hispaniola undan nágrannaríkinu og lýst var
stofnun Dominikanska lýðveldisins,
sem ekki var staðfest fyrr en 1865.
1848
afámu Frakkar þrælahald.
1861
urðu Bermuda- og Bahamaeyjar mikilvægar innflutningsleiðir
fyrir bæði Norður og Suðurríkin í bandaríska þrælastríðinu.
1863
var þrælahald bannað á hollenzku eyjunum.
1898
létu Spánverjar USA eftir Kúbu í friðarsamningum milli þjóðanna
í París. Kúba
var mikilvægasta nýlendan í Karíbahafi og þar settu Bandaríkjamenn
herstjórn. Puerto Rico féll
einnig USA í skaut.
20. öldin
Smám saman brutust Karíbaeyjar undan oki nýlendustjórna og
fengu heimastjórn eins og Puerto Rico (USA), Hollenzku Antilleyjar og
nokkrar brezkar eyjar eða urðu að viðurkenndum héruðum í viðkomandi landi eins og Martinique
og Guadeloupe (Fr.). Aðrar
fyrrum nýlendur fengu fullt sjálfstæði. Mörg eyríkjanna lentu í félagslegum vandræðum og stjórnmálakreppu
að fengnu sjálfstæði. Efnahagslegar
umbætur fóru út um þúfur, einkum á sviði landbúnaðar.
1901
varð Kúba að sjálfstæðu lýðræðisríki.
1902
gaus eldfjallið Montagne Pelée á Martinique.
U.þ.b. 30.000 fórust. Bandarísku
hersveitirnar yfirgáfu Kúbu.
1903
tryggðu Bandaríkjamenn sér með samningi svæði undir herstöð
í Guantánamo á Kúbu. Næstu árin sendu þeir margar hersveitir þangað til að
vernda sykurekrur og námur í eigu útlendinga.
1910
fannst jarðolía á Trinidad.
1914
öðluðust Karíbaeyjar alþjóðlegt mikilvægi vegna opnunar
Panamaskurðarins.
1914-1918
Fyrri heimsstyrjöldin. Nokkrir
vesturindískir hermenn fluttir til Evrópu.
1915-1934
Bandaríkin hersitja Haiti og styðja múlatta í valdabaráttu
þeirra við svarta.
1915-1924
Hersitja Bandaríkin Dominíska lýðveldið til að vernda viðskiptahagsmuni
sína. Þar þjálfuðu þeir
nútímaher undir stjórn Rafael Leónida Trujillo y Molina.
1917
fengu íbúar Puerto Rico ríkisborgararétt í Bandaríkjunum og
takmarkaða sjálfstjórn. Bandaríkjamenn
keyptu Dönsku-Jómfrúareyjar austan Puerto Rico.
1930
tók Rafael Leónida Trujillo y Molina völdin í Dominikanska lýðveldinu
og var þar einvaldur með stuttu hléi til 1952.
Hann var myrtur 1961.
1934
gerðu Bandaríkin viðskiptasamning við Kúbu.
1939-1945
Síðari heimsstyrjöldin. Þúsundir
hermanna frá Vestur-Indíum tóku þátt í henni.
1940-1944
var Fulgencio E. Batista Zaldivar einræðisherra á Kúbu.
1952
Kúba og USA gera með sér varnarsamning.
Batista komst aftur til valda með hallarbyltingu.
Umbætur í landbúnaði fóru út um þúfur.
Puerto Rico fékk stjórnarskrá, þar sem ríkið er nefnt
„Estado Libre y Asociado de Puerto Rico", og þar með heimastjórn.
Dominíska lýðveldið: Lok
stjórnar Rafael Trujillo. Við
tók bróðir hans Hector bienvenido Trujillo til 1960.
Eftir 1953
Skæruhernaður Fidel Castro Ruz gegn Batistastjórninni á Kúbu.
1957-1971
Á Haiti, þéttbýlasta og fátækasta landi latnesku Ameríku,
ríkti Francois Duvalier forseti. Hann hélt velli sem einræðisherra með ógnarstjórn og aðstoð
leynilögreglu. Tilraunir brottfluttra Haitibúa til að steypa honum af stóli mistókust.
1958
Nokkrar brezkar eyjar stofna til sambandsríkis (Jamaica, Brezku
hlé- og áveðurseyjar,
Trinidad og Tobago).
1959
Fidel Castro Ruz (f. 1927) varð forsætisráðherra Kúbu eftir
að Batista var þvingaður
til að láta af völdum. Endurbótarlöggjöf
um landbúnaðarmál á félagslegum grunni.
Þjóðnýting eigna útlendinga.
Fidel fékk lán frá Sovétríkjunum til að iðnvæða landið.
1960
USA minnkaði sykurinnflutning frá Kúbu um 95%.
Sovétríkin vara Bandaríkin við hernaðaríhlutun á Kúbu.
1961
USA sleit stjórnmálasambandi við Kúbu.
Svínaflóainnrásin, sem gerð var með stuðningi Bandaríkjastjórnar,
mistókst. Kúba varð alþýðulýðveldi.
1962
Tilraun Sovétríkjanna til að koma upp skotpöllum fyrir meðaldrægar
eldflaugar á Kúbu olli Kúbudeilunni. Hinn
22. oktober krafðist John F. Kennedy, Bandaríkjaforseti, opinberlega
brottflutnings eldflauganna og eyðingu skotpallanna.
Hætta var á kjarnorkustyrjöld milli stórveldanna.
Hinn 28. okt. féllust Rússar (Nikita S. Chruschtschow) á kröfur USA.
Trinidad og Tobago varð forsetalýðveldi með þingbundinni stjórn.
Jákvæð efnahagsþróun vegna uppgötvunar olíulinda þar.
Á Trinidad skáru svartir (Black Power) upp herör gegn öðrum íbúum eyjarinnar (indverjum m.a.).
Juan Bosch Gavino varð forseti Dominíska lýðveldisins.
Vestur-indíska ríkjasambandið leyst upp.
1962
urðu Jamaica og Trinidad/Tobago að sjálfstæðum ríkjum.
1963
Herinn steypti Juan Bosch Gavino, forseta Dominikanska lýðveldisins
af stóli. Hann var sakaður um að
gerast hallur undir kommúnista.
1965
Fylgjendur Juan Bosch gerðu uppreisn í Dominikanska lýðveldinu. Hún leiddi til borgarastyrjaldar. Bandaríkjamenn skárust í leikinn og komu herstjórninni
aftur til valda.
1966
Stjórnmálakreppu lauk í Dominikanska lýðveldinu.
Barbados varð að einræðisríki
innan brezka samveldisins.
1967
Eyjanýlendurnar Antigua (með Barbuda og Redonda), Anguilla, St.
Christopher (St. Kitts), Nevis og Sombrero, St. Lucia, St. Vincent og
Dominica sameinast Vestur-Indíuríkjunum.
Þetta samband hefur heimastjórn en England sér um utanríkismál
og varnarmál. Það er í
valdi hvers ríkis fyrir sig að slíta samstarfinu.
Íbúar Puerto Rico ákváðu í þjóðaratkvæðagreiðslu að
halda sambandinu við USA.
1968
Fríverzlunarbandalag Karíbaeyja stofnað (CARIFTA = Caribbian
Free Trade Area) til að tollar verði smám saman lækkaðir eða
felldir úr gildi. Stofnendur
voru Antigua, Barbados, Guyana, Trinidad og Tobago en síðar komu
Dominica, Grenada, St. Christopher (St. Kitts)-Nevis, Anguilla, St.
Lucia, St. Vincent, Belize (áður Brezka-Honduras), Jamaica og
Montserrat.
1969
Stofnun karabíska þróunarbankans CDB (Caribbean Developement
Bank) með aðsetur á Barbados. Aðaleigendur: Barbados, Guyana, Jamaica og Trinidad/Tobago.
Siðan urðu USA, Kanada og Venezuela meðlimir.
1971
Haiti. Að Duvalier
gengnum tók sonur hans (Jean-Claude Duvalier) við
forsetaembættinu. Honum
tókst að koma sæmilegum skikk á innanríkismálin.
1972
Kúba gerðist aðili að samningi austantjaldslanda um viðskipti
og viðskiptaaðstoð (RGW/Comecon).
1973
Karabíska fríverzlunarsambandinu breytt í Sameiginlega karabíska
markaðssvæðið (CARICOM). Barbados, Guyana, Jamaica og
Trinidad/Tobago og síðar líka Belize, Dominica, Grenada, Montserrat,
St. Lucia, Antigua, St. Christopher (St. Kitts)-Nevis og Anguilla.
Bahamaeyjar urðu sjálfstætt einræðisríki í Brezka
samveldinu.
1974
Grenada varð sjálfstætt einræðisríki í Brezka samveldinu. Það slaknaði á spennunni
milli USA og Kúbu. Kúbumönnum,
sem vildu flytjast brott frá Kúbu, gefinn
kostur á að setjast að í USA og losað um viðskiptahindranir
milli landanna.
1975
Á ráðstefnunni í Lomé (Togo) tengdust mörg þróunarlönd
í Afríku, Karíbahafi og Kyrrahafi Efnahagsbandalagi Evrópu.
Iðnríki Evrópu gerðu þessum löndum auðveldara að koma
landbúnaðarafurðum sínum á markað með sérsamningi.
Þessum samningi tengdust Bahamaeyjar, Barbados, Cominica,
Grenada, Jamaica, St. Lucia, St. Vincent/Grenadines og Trinidad/Tobago.
Þar að auki tengdust brezkar og franskar eyjar sjálfkrafa
samkomulaginu.
1976
Útlit fyrir eldgos í Soufriére á Guadeloupe.
70.000 manns fluttir brott.
1978
Dominica varð sjálfstæð.
Lýðræði með einnar deildar þingi.
1979
St. Lucia og St. Vincent/Grenadines verða sjálfstæð einræðisríki
í Brezka samveldinu.
Gairy forsætisráðherra á Grenada stofnaði ógnarstjórn.
Hinn vinstrisinnaði Maurice biskup steypti honum í friðsamlegri
byltingu og tók völdin. Hvirfilvindarnir
Davíð og Friðrik ollu miklu tjóni á leið sinni um Karíbahaf.
1980
Viðskiptaerfiðleikar og stjórnmálalegur órói knúðu Fidel
Castro til að stokka upp í ríkisstjórn sinni.
Erich Honecker, forseti Austur-Þýzkalands, heimsótti Kúbu.
Á Jamaica sigraði verkamannaflokkurinn, sem styrktur var af
USA, þjóðarflokkinn, sem Kúba styrkti, í þingkosningum;
Edward Seaga varð forsætisráðherra í stað Michael Manley.
Hvirfilvindurinn Allen, hinn kröftugasti fram að þessu, olli gífulegum
skaða á Jamaica, St.Lucia, og Hispaniola.
1981
Antigua & Barbuda urðu sjálfstæði ríki í Brezka
samveldinu.
1981-1983
Stjórnmálaóvissa ríkti á hinni fátæku eyju Dominica.
Loks tókst að mynda íhaldsstjórn undir forsæti Mary Eugenia
Charles.
1982
Enn á ný höfnuðu íbúar Puerto Rico fullu sjálfstæði í
þjóðaratkvæðagreiðslu.
1983
St. Christopher (St. Kitts) varð sjálfstætt ríki.
Jóhannes Páll II páfi hóf ferð sína, sem helguð var baráttunni
fyrir mannréttindum, á Haiti. Bandaríkjamenn sáu sig knúða til innrásar í Grenada
vegna þess að forsætisráðherra landsins, Maurice biskup, gerðist
of hallur undir Kúbustjórn. Dvergríkin
Barbados og Domicia tóku þátt í aðgerðunum.
Maurice biskup féll í þessum átökum.
Scoon ríkisstjóri stofnaði bráðabirgðastjórn.
1984
Neyðarástand í efnahagsmálum olli uppreisn á Haiti. Í
Dominikanska lýðveldinu kom einnig til uppþota og 100 manns létu lífið.
Á Bahamaeyjum varð alvarleg stjórnmálakreppa vegna ásakana
um spillingu og nokkrir framámenn voru sakaðir um þátttöku í heróínviðskiptum.
1985
Á Jamaica var gert allsherjarverkfall vegna stefnu Seaga forsætisráðherra
í viðskiptum og fjármálum.
1986
Haitíski forsetinn Duvalier ("Baby Doc") flúði í útlegð
til Frakklands. Namphy
hershöfðingi stofnaði bráðabirgðastjórn.
1987
Ræningjar skutu reggaestjörnuna Peter Tosh í Kingston á
Jamaica.
1987-1988
Fyrirhugaðar þingkosningar fóru út um þúfur á Haiti 29. nóvember
í öldu óeirða. Þeim var
frestað til 17. febrúar 1988. Þjóðin
kom í veg fyrir ný kosningalög og Leslie Manigat varð forsætisráðherra. Atvinnuleysi knúði þúsundir íbúa Haiti, Jamaica og
Dominikanska lýðveldisins til að flytja ólöglega úr landi.
Þetta fólk stefndi til USA, Puerto Rico, Kúbu og Frönsku
Antilleyja. Margir hinna
yfirhlöðnu og lélegu báta, sem fluttu fólkið, fórust í hafi og hákarlar
réðust á fólkið. Eiturlyfjasalar
og óskammfeilnir skipstjórar nýttu sér ástandið til hins ítrasta.
1988
Namphy hershöfðingi á Haiti setti Manigat forsætisráðherra
af og gerðist sjálfur æðsti maður ríkisins.
Hvirfilvindurinn Gilbert, hinn langöflugasti á vesturhveli jarðar
hingað til, olli gífurlegu tjóni á Karíbahafi.
1989
Á Jamaica komust sósíalistar með Michael Manley í
fararbroddi aftur til valda. |