Þjóðfélagskerfi.  Arfur nýlendutímans er sérstakur og þjóðfélagskerfi eru erfið.  Á plantekrunum varð til mjög skír þjóðfélagsskipting milli hinna fáu, sem réðu, og hinna mörgu, sem unnu (verkamanna og smábænda), þannig að engin miðstétt varð til.  Þessi ósveigjanlega skipting byggðist á kynþáttamismun.  Félagslegar andstæður voru svo miklar, að hægt var að tala um tvær þjóðir í sama landi.  Þetta á við allar eyjarnar, þótt finna megi smáblæbrigðamun milli þeirra og menningarsvæðanna þriggja.  Á Kúbu hvarf þetta þjóðskipulag með byltingu Kastrós.  Á öðrum eyjum hafa mjög mismunandi breytingar orðið.  Að vísu varð engin landbúnaðarbylting annars staðar en á Kúbu, en þar sem iðnvæðing og önnur viðskiptaþróun varð auk uppbyggingar þjónustu- og menntakerfis, myndaðist smám saman miðstétt, stétt borgara.  Nú á dögum ríkir mikil fátækt og fólk flýr eða leitar annað, þangað, sem það býst við betra lífi.  Það ríkja taumlausar þjóðfélagslegar andstæður.

Gagnstætt því, sem gerist hjá yfirstéttinni, ganga hinir þeldökku hvorki í borgaralegt né kirkjulegt hjónaband.  Mest áberandi er þetta á Haiti, þar sem frjáls sambönd manna og kvenna gilda.  Þar með fæðast flest börn utan hjónabands.  Þessi siður er ekki einungis bundinn hefðum, sem svartir komu með frá Afríku, heldur neyðir þjóðfélagskerfið fólk til að búa við þessar aðstæður.

Menntakerfið.  Víðast á eyjunum býr fólk við gott ríkismenntakerfi.  Tiltölulega skammt er síðan uppbygging þess hófst, þannig að meðal hinna eldri er enn þá mikið ólæsi, þótt mismunandi sé milli eyja.  Mest ber á því á Haiti.  Þrátt fyrir mikið lestrarátak árið 1959 voru enn þá 1,9 milljónir fullorðinna ólæsir árið 1971.  Á Kúbu varð menntunarbylting árið 1964, þannig að ólæsi var útrýmt, en 23% landsmanna voru ólæsir árið 1953.

Uppbygging skólakerfisins á flestum eyjum leiddi til stofnunar miðskóla, menntaskóla og iðnskóla.  Háskólar eru aðeins á stærstu eyjunum.  Í Dóminíska lýðveldinu var stofnaður háskóli árið 1538 (Santo Domingo), en hann er elzti háskólinn í latnesku Ameríku.  Á Haiti er háskóli í Port-au-Price og á Kúbu eru þeir fjórir.  Hinn stærsti í Karíbahafi er í Rio Piedras á Puerto Rico.  Auk framangreindra háskóla eru líka háskólar á Guadeloupe og Curacao.  Menntun í háskólunum nýtist helzt í viðskiptalífinu og í mennta-, heilbrigðis- og stjórnkerfunum.  Alþjóðlega viðurkennd rannsóknarstörf á sviði landbúnaðar hafa lengi verið unnin í landbúnaðarháskóla hitabeltisins í St. Augustin á Trinidad, en náið samstarf er  með honum og Vestur-Indía-háskólanum á Jamaica.  Á Barbados er líka háskóli, sem tilheyrir þessu samstarfi.

Trúarbrögð.  Trúfrelsi ríkir á Karíbaeyjum.  Á spænskum og frönskum menningarsvæðum eru flestir hinna kristnu rómversk-katólskir, en mótmælendur á hinum brezku.  Mótmælendur er t.d. að finna á Jamaica, s.s. baptista og meþódista, kirkju guðs og söfnuði eins og hina sameinuðu kirkju Jamaica.  Á Trinidad héldu hinir indversku innflytjendur trú forfeðra sinna.  Þar eru 25% íbúanna hindúar, 6% múslimar, 36% rómversk-katólskir, 19% mótmælendur og 4% presbyterar (í öldungakirkjunni).  Í höfuðborg Trinidad og Tobago, Port-of-Spain, er að finna kristnar kirkjur, hindúamusteri og moskur.

Meðal þeldökkra lifir enn þá heiðinn afrískur trúararfur blandaður kristinni trú.  Fólk þessarar trúar er einkum að finna í Santeria á Kúbu, Xango á Trinidad og þó mest á Haiti, þar sem vúdú er mest iðkað.

Fólksfjöldi.  Á Karíbaeyjum búa u.þ.b. 30 milljónir manna, þannig að meðaltalið er 125 manns á km2, þótt svo sé ekki í raun og veru vegna misdreifingar íbúanna.  Á Turks og Caicos eyjum er strjálbýlt (16 á km2) og Bahamaeyjum líka (17 á km2).  Barbados er mjög þéttbýl (617 á km2).  Vindeyjar eru líka allþéttbýlar.  Haiti er með 181, Jamaica 213 og Puerto Rico 369.  Allar þessar eyjar eru ofbyggðar.  Þessar eyjar eru fjalllendar og litlir sem engir möguleikar eru til frekari útfærslu landbúnaðar eða uppbyggingar iðnaðar.  Því er hömlulaus fólksfjölgun mikið vandamál, ekki sízt vegna þess, að brottflutningur er hér um bil óhugsandi.  Puerto Rico er eina eyjan, sem hefur haldið í við þróunina, þótt betur megi gera.  Atvinnuleysi er mikið en það lýsir sér líka í gervivinnu í opinbera kerfinu.  Ástandið á Kúbu og í Dóminíska lýðveldinu er allt annað.  Þar er enn þá að finna óbrotið land til landbúnaðar og íbúafjöldinn er ekki eins mikill (Kúba: 89 á km2; Dl. 116).

Byggðir.  Hefðum samkvæmt stofnuðu Spánverjar margar borgir og bæi, þannig að fljótlega eftir landnám þeirra bjuggu margir í þeim.  Nú búa u.þ.b. 70% íbúa Kúbu og Puerto Rico í borgum.  Þessi staðreynd tengist vissulega líka þróun viðskipta.  Á Trinidad og í Dóminíska lýðveldinu búa 50% í borgum og 40% á Jamaica. Á hinum eyjunum eru þessar tölur lægri, t.d. á Haiti aðeins 24%.  Þetta sýnir, að flestir búa enn þá í sveitum, þrátt fyrir breytingar á stjórnarháttum frá nýlendutímanum.

Þorp og þéttbýli hafa myndazt í tengslum við plantekrur en smábændur hokra einir á jörðum sínum.  Á nýlendutímanum voru plantekrurnar miðstöðvar viðskipta og byggða.  Reyrpressunin og sykursuðan fóru þar fram.  Þar voru verzlunarhús og bústaðir þræla og stjórnenda og enn þá má víða sjá rústir þeirra bygginga, einkum fyrrum ríkulegra bústaða yfirstjórnendanna.  Nú er að finna skipulegt íbúðarhúsnæði landbúnaðarverkamanna í nánd við sykurverksmiðjurnar.  Þar er að finna nauðsynlegustu þjónustustofnanir eins og skóla o.fl.

Þar sem smábændur rækta jörðina er einkum að finna óregluleg smáþorp og sums staðar liggja engir reglulegir vegir, heldur slóðar heim að bæjunum.  Þar ferðast fólk gangandi eða á reiðdýrum.

Á spænska menningarsvæðinu er einkum að finna hið hefðbundna íbúðarhús frá tímum indíánanna, bohio, en það er úr timbri með þaki úr pálmablöðum eða stráum.  Á frönsku eyjunum er svipaður byggingarstíll en þar sem viðskiptaþróunin er yngri, ber meira á húsum úr steinsteypu og bárujárni.

Sameiginlegt er öllum þremur menningarsvæðunum, að gamlir borga- og bæjakjarnar voru skipulagðir eins og skákborð nema þar sem landslagið krafðist annars.  Miðsvæðis eru stjórnsýsluhús og kirkjur umhverfis aðaltorgin.

Spánverjar fluttu með sér byggingarstíl frá Andalúsíu og víðar frá Spáni.  Þannig að víða er að finna svalahús með inngarði.  Svalirnar eru skreyttar handriðum úr smíðajárni.  Flestar kirkjur eru í barokstíl en kirkjan í Santo Domingo (D.l.), Santa Maria la Menor, sem byggð var 1523-41 (elzta kirkjan í nýja heiminum) er blönduð rómönskum, gotneskum og platerskum stíl (Sp. 15. öld).  Spænski stíllinn er víða áberandi, en góð dæmi eru Santo Domingo, San Juan (Puerto Rico) og Trinidad á Kúbu.

Einkennandi fyrir enska menningarsvæðið eru hvít- eða bleikmáluð timburhús á steinsökkli.  Opinberar byggingar eru í georgískum eða viktorískum stíl.  Basseterre, höfuðborg eyjarinnar St. Christopher (St. Kitts) er dæmigerð ensk nýlenduborg.

Frönsku nýlenduborgirnar voru byggðar margra hæða íbúðarhúsum, sem byggð voru mjög þétt saman.  Beztu dæmin eru í Pont-á-Pitre á Guadeloupe og í Fort-de-France á Martinique.

Í Willemstad á hollenzku eyjunni Curacao er eins og að vera kominn í nítjándu aldar borg í Hollandi.  Þar eru mjó tröppugaflhús við margar götur.

Danskur bragur er á kaupmannahúsunum í Christiansted á Jómfrúareynni Saint Croix, sem nú er undir yfirráðum Bandaríkjamanna.

Norður-amerískir skýjakljúfar hafa lítt rutt sér til rúms á Karíbaeyjum.  Einkum er þá að finna í Havana á Kúbu og í San Juan á Puerto Rico, þar sem þeir hýsa einkum stjórnarskrifstofur og hótel.

Borgirnar við Karíbahaf eru einkum hafnarborgir, sem byggjast á utanríkisviðskiptum.  Oftast eru aðalhafnarborgirnar líka höfuðborgir viðkomandi ríkis og þar með fjölbýlastar.  Í mörgum þeirra búa fleiri en 25% íbúa hvers ríkis.  Árið 1970 bjó u.þ.b. þriðjungur íbúa Puerto Rico í San Juan og úthverfum og síðan hefur flótti úr strjálbýli haldið áfram.  Það á líka við Havana, þar sem bjuggu u.þ.b. 2 milljónir árið 1981. Þar gripu yfirvöld til þess bragðs að banna búferlaflutninga til borgarinnar.  Það er ekkert samræmi milli atvinnumöguleika  og aðstreymis fólks til borganna, þannig að upp spretta ömurleg fátækrahverfi, sem eru uppspretta uppþota og glæpa.

Stórborgir (>100þ. íbúar) eru aðeins 20 á Karíbaeyjum, þar af 14 á spænska menningarsvæðinu (9 á Kúbu).  Á enska svæðinu eru 4 en á því franska 2.

Viðskipti.  Þótt sykurframleiðsla Karíbaeyja sé u.þ.b. 25% heimsframleiðslunnar, er ekki lengur hægt að kalla þær "Sykureyjarnar" eins og á nýlendutímanum, því að landbúnaðurinn er orðinn miklu fjölbreyttari, iðnaður orðinn mikilvægari og ferðaþjónusta ört vaxandi atvinnugrein.  Landbúnaðarsvæðin skiptast enn sem fyrr milli stóru plantekranna og smábændanna.  Plantekrurnar eru á flötum láglendissvæðum, þar sem auðvelt er um ræktun og að- og frádrættir eru auðveldir.  Smábændur rækta ófrjósamari og ójafnari svæði.  Þeir stunda blandaða ræktun, s.s. maís, baunir, maniok (tapioka), taro, banana og aðra ávexti.  Plantekrur eru í eigu fjársterkra stórfyrirtækja, nema á Kúbu (samyrkjubú), sem framleiða sykur, en verulega hefur dregið úr og dregur enn þá úr þeirri framleiðslu.

Iðnaður.  Litið er á iðnvæðinguna sem tæki í baráttunni gegn atvinnuleysi og fátækt í of fjölmennum þjóðfélögum Karíbaeyja.  Horfurnar eru ekki nógu bjartar vegna skorts á hráefnum, faglærðu fólki og fjármagni.  Sölutregða iðnvara á innanlandsmörkuðum er líka ljón í veginum.  Samt hefur iðnaður þróast og dafnað á sumum eyjanna.  58% þjóðarframleiðslu Kúbu eru iðnaðarvörur, 50% á Trinidad og Tobago og 39% á Jamaica.  Einkum dafnar iðnaður, þar sem hráefni til hans finnast.  Á Kúbu finnst járn, olía á Trinidad og báxít á Jamaica.  Þrátt fyrir að engin hráefni finnist á Puerto Rico nemur iðnaður 39% af þjóðarframleiðslu.  Puerto Rico var fátækasta eyja Antilleyja en nú er þróunin þar til fyrirmyndar og mörg önnur eyríki sigldu í kjölfarið (Jamaica, Trinidad, Barbados og Dóminíska lýðveldið).  Þróunin á Puerto Rico hefði ekki orðið jafnfarsæl og hröð, ef ekki hefði komið til sambandsins við Bandaríkin.  Vegna lægri skatta (engir sambandsskattar til USA) og mun lægri launa á Puerto Rico er framleiðslukostnaðurinn mun minni en í Bandaríkjunum.  Þessi skilyrði hafa bæði bandarísk og evrópsk fyrirtæki nýtt sér til framleiðslu fyrir Bandaríkjamarkað.

Árið 1950 var stofnað þróunarráð efnahagsmála, sem hefur m.a. stuðlað að vexti þjónustugreina tengdum iðnaðinum.  Þar má nefna markaðsrannsóknir, aðstoð við öflun fjármagns til uppbyggingar, menntun verkafólks, aðstoð við staðarval o.fl. þ.h.  Þar að auki bauð ríkið niðurfellingu tekjuskatts í 30 ár.  Iðnþróuninni má skipta í þrjú skeið:  Á fimmta áratugnum byggði ríkið upp fyrirtæki, sem síðar voru seld einkaaðilum.  Þau notuðu innlend hráefni, kalk, leir og sand, til framleiðslu fyrir innanlandsmarkaðinn.  Á sjötta áratugnum voru stofnuð fyrirtæki, sem fluttu inn hráefni, aðallega frá Bandaríkjunum.  Þau bæði hálf- og fullunnu vörur til útflutnings til Bandaríkjanna.  Þessi fyrirtæki framleiddu mikið af fatnaði, sem var orðinn stór hluti framleiðsluiðnaðarins árið 1968 (34%).  Á sjöunda áratugnum hófst uppbygging olíuhreinsunar, efnaiðnaðar, áburðarframleiðslu, vélasmíða og lyfjaframleiðslu.  Verksmiðjur, sem byggðar voru á fyrsta skeiði þróunarinnar, eru nú farnar að flytja út hluta framleiðslu sinnar.  Trinidad og Jamaica hafa fetað sama veg og byggja mikið á innflutningi hráefna og útflutningi hálf- og fullunninna vara.

Jákvæð áhrif uppbyggingar iðnaðar á efnahagslíf Karíbaeyja hafa líka sína neikvæðu hliðar.  Ekki hefur tekizt að byggja upp iðnað í sveitum eyjanna, heldur hefur iðnvæðingin orðið eingöngu í borgunum og þá helzt í höfuðborgunum.  Þetta hefur aukið flóttann til borganna, sem hafa stækkað meira og hraðar en hægt hefur verið að ráða við, og jafnvægið milli þéttbýlis og strjálbýlis hefur raskazt verulega.  Ekki dró úr atvinnuleysi eins og búizt var við vegna þessarar þróunar og hagræðingar í rekstri iðnfyrirtækjanna.  Iðnvæðingin er að miklu leyti í höndum erlendra stórfyrirtækja, sem reist hafa verksmiðjur sína á tollfrjálsum svæðum og byggja framleiðslu sína á innfluttum hráefnum.

Karíbaeyjar eru að mestu orðnar stjórnmálalega sjálfstæðar en viðskiptaleg þróun hefur verið mjög hægfara frá nýlendutímanum.  Eyjaskeggjar eru enn þá mjög háðir innflutningi á flestum nauðsynjavörum og flytja víðast eingöngu út landbúnaðarafurðir.  Að þessu leyti hefur iðnvæðingin ekki komið að fullum notum.  Ófrelsi eyríkjanna breyttist við iðnvæðinguna en hvarf ekki.  Á Kúbu staðnaði iðnbyltingin á fimmtán árum eftir að Kastró komst til valda líkt og annars staðar á Karíbaeyjum.  Báxítframleiðslan á Jamaica, sem er í höndum bandarískra og kanadískra stórfyrirtækja, nemur u.þ.b. 8 milljónum tonna á ári og skipar eyjunni í 3 sæti heimsframleiðslunnar.  Álframleiðslan fer ekki fram á eyjunni, heldur í Norður-Ameríku.  Sömu sögu er að segja um olíuframleiðsluna á Trinidad.  Höfuðmarkmið íbúa Karíbaeyja er að komast undan oki nútímanýlendustefnunnar, þótt ekki hafi enn þá tekizt að finna rétta leið til þess og þar með að útrýma fátækt og atvinnuleysi.

Ferðaþjónusta.  Ferðaþjónustan er geysilega mikilvægur atvinnuvegur fyrir Karíbaeyjar.  Hún hefur verið í stöðugri uppbyggingu undanfarna áratugi og reynt er að gera hana gildandi alls staðar, jafnvel á hinum minnstu eyjum.  Árið 1959 heimsóttu 1,3 milljónir ferðamanna eyjarnar og árið 1986 8,4 milljónir (þar af u.þ.b. 1 milljón Evrópubúa).  Auk þess komu u.þ.b. 5 milljónir manna með skemmtiferðaskipum.

Fjöldi ferðamanna er afarmismunandi milli eyja.  Fyrir daga Kastrós var Kúba fjölsóttust af ferðamönnum, en núna eru Bahamaeyjar, Puerto Rico, Bandarísku Jómfrúaeyjar og Jamaica eftirsóttar af Bandaríkjamönnum og öðrum.  Flestir komu til Puerto Rico (1,6 millj.), Bahamaeyja (1,1 millj.), Dóminikanska lýðveldið (0,8 millj.).  Árið 1987 fjölgaði í 2,1 milljón á Puerto Rico.  Fyrrum komu ferðamenn einungis á veturna en nú dreifast þeir yfir allt árið.  Á nokkrum eyjum, s.s. Bahamaeyjum, er ferðaþjónustan mikilvægasti atvinnuvegurinn og öðlast stöðugt aukið gildi annars staðar.  Þessi þróun er ekki gallalaus, því að ferðaþjónustan er mjög viðkvæm fyrir sveiflum. 

Í hugum Norður-Ameríkubúa eru Hawaii-eyjar og Karíbaeyjar orlofsparadísir og Evrópubúar sækja þangað í auknum mæli.  Flestir ferðamannanna koma fljúgandi eða með skemmtiferðaskipunum.  Hægt er að komast þangað beint frá flestum stærstu flugvöllum heims.  Einkum er San Juan á Puerto Rico orðin mikilvæg miðstöð í þessu tilliti og þaðan eru opnir möguleikar til að stunda „eyjahopp" með innlendum smáflugfélögum.

Stjórnmálaástand.  Heildarflatarmál Karíbaeyja, sem eru hluti af Mið-Ameríku, nær ekki stærð fyrrum Vestur-Þýzkalands.  Samt eru þær stjórnmálalega ósamstæðasta svæði jarðar.  Nú eru þar á annan tug sjálfstæðra ríkja.  Flestar minni eyjanna hafa einhverja sjálfstjórn, en eru að öðru leyti með sameiginlega heildarstjórn.  Að nafninu til voru allar Karíbaeyjarnar undir spænskri stjórn á 16. öld en síðar komu Bretar og Frakkar til skjalanna og kepptu við Spánverja um nýlendurnar.  Auk þeirra blönduðu Hollendingar, Danir, Svíar, Brandenburgarar og Kúrlendingar sér í slaginn á Antilleyjum og síðastir komu Bandaríkjamenn til skjalanna.  Núverandi ríkjaskipting eyjanna á rætur sínar að rekja til aldalangrar baráttu Evrópuríkja um yfirráðin yfir þessum eyjum, sem voru fyrrum eitt ríkasta og eftirsóttasta nýlendusvæði jarðar.  Einkennandi fyrir þessa skiptingu er ekki einungis skipting Hispaniola í tvö ríki (Haiti og Dóminíska lýðveldið), heldur einnig skipting smærri eyja eins og Saint-Martin/Sint Maarten, sem skiptist á milli Hollendinga og Frakka.  Fyrrum og núverandi yfirráð Breta, Frakka og Hollendinga eiga upphaf sitt í þessari samkeppni Evrópuríkjanna.

Örfáar eyjar búa enn þá við nýlenduástand eins og krúnunýlendurnar Brezku jómfrúareyjar, Caymaneyjar, Montserrat og Turks- og Caicoseyjar.  Frönsku eyjarnar Guadeloupe og Martinique voru gerðar að utanlandshéruðum í Frakklandi.  Heimastjórn hafa fengið brezka eyjan Anguilla, Hollenzku Antilleyjar og bandaríska eyjan Puerto Rico.  Eftir 1960 fengu eftirtaldar eyjar sjálfstæði sitt:  Antigua, Bahamaeyjar, Barbados, Dominica, Grenada, Jamaica, Saint Christopher-Nevis, St. Vincent/Grenadines og Trinidad og Tobago (allar áður undir stjórn Breta).  Í minnstu ríkjunum er stjórnmálaástandið víða mjög reikult og eldfimt.