Lega og náttúrufar.  Kúba er stærsta og fjölmennasta eyja Karíbahafsins.  Hún er í u.þ.b. 190 km fjarlægð frá Flórída og er íbjúg í laginu, 1.255 km löng og 97 km breið. Sundið milli Kúbu og Yucatanskagans er 140 km breitt og Windwardsundið milli Kúbu og Hispaniola 77 km breitt.

Eyjan er efsti hluti tiltölulega flats sökkuls og er sæbrött að sunnanverðu.  Fyrir suðausturströndinni er Caymanállinn allt að 7.200 m djúpur.  Hann er afleiðing stöðugra jarðskorpuhreyfinga, sem leysa oft mikla jarðskjálfta úr læðingi á Kúbu.  Landslagslínur eru víðast mjúkar en á báðum endum eyjarinnar eru fjallgarðar og kórallahryggir og sandöldur úr kalki mynda keðju af smáeyjum og rifjum umhverfis hana.

Strandlengjan er 3.300 km löng og vogskorin og breidd eyjarinnar er milli 50 og 200 km.  Með ströndinni eru margar „bolsahafnir”, litlar víkur með mjög þröngri innsiglingu, sem breikka er innar dregur og eru þar af leiðandi mjög skjólsælar.  Norðurströndin er brattari en suðurströndin og við árósa eru stór mýrlendi með fenjaskógum.  Þrír fjórðu hlutar Kúbu eru taldir til láglendissvæða með kalkríkum, dökkum eða rauðleitum og frjósömum setjarðvegi, sem hentar vel til ræktunar sykurreyrs, ávaxta og grænmetis.  Reynt er að nýta sem mest land til ræktunar en urðasvæði með þunnum jarðvegi eru nýtt til beitar og algengt er að sjá þjóðartréð,  konungspálmann, þar. 

Yfir vesturhluta eyjunnar gnæfir hinn 728 m hái fjallgarður Cordillera de Guaniguanico.  Við suðurrætur hans er hið fræga Vuelta-Abajotóbak ræktað.  Fegurstu hlutar fjallgarðsins, Sierra de Los Organos og Sierra del Rosario, skarta flötum, hlíðabröttum dölum og kalkturnum og keilum og öðrum listaverkum náttúrunnar.

Nálægt miðri eyju rís Sierra del Escambray með alls konar furðusmíðum úr kalki upp í 1.156 m hæð yfir sjó.  Í hlíðum þessara fjalla er enn þá ræktað kaffi, mest í héraðinu Alturas de Trinidad.  Á síðustu áratugum hafa margar stíflur verið reistar til að safna vatni til áveitna og neyzlu.

Hæstu staðir eyjarinnar eru í suðausturhlutanum.  Hæsti tindur skógi vaxins Sierra Maestra fjallgarðsins, Pico de Turquino, er 1972 m hár.  Hann er í grennd við Caymanálinn (7200 m dýpi).  Breiður og þéttbýll Valle Central skilur Sierra Maestra og Sierra Nipe og Alturas de Baracoa að.  Þessi fjöll eru áhugaverðust hvað snertir upprunalegan gróður og dýralíf Kúbu.  Mikið er ræktað af kaffi í miðjum hlíðum þeirra.  Ofar eru námur, sem standa undir þungaiðnaði eyjarinnar.

Landslag Ciénaga de Zapataskagans í suðvesturhlutanum er allfrábrugðið öðrum landshlutum.  Úti fyrir honum er litla eyjan „Isla de la Juventud” (Æskueyjan), sem einnig er kölluð „Isla de Pinos”.  Landslagseinkennin eru helzt óteljandi víkur og lón, ótræðisfen og þéttir fenjaskógar auk margra velgróinna smáeyja.

Árnar eru flestar stuttar en flytja mikið vatn í rigningartíð.  Jafnvel smálækir geta valdið miklum flóðum á láglendi.  Sumar árnar eru skipgengar neðst.

Loftslagið er jaðartrópískt.  Loftraki er að meðaltali 75%.  Þurrkatíminn er á veturna og kallast „La Seca”. Á sumrin eru tvö úrkomutímabil.  Hitinn getur orðið minnstur 7°C en mestur 38°C.  Meðalárshiti í Havanna er 25,2°C en meðalhiti kaldasta mánaðarins er 22°C og hins heitasta 28°C.  Stærð og landslag eyjarinnar jafna loftrakann talsvert, þannig að hann er í hámarki 7-9 mánuði á ári en uppi í fjöllum er hann alltaf jafnhár.  Mesta úrkoman er frá miðjum maí fram í oktober. Úrkoman fellur á 80-100 dögum á ári, mest í fjallahéruðunum.  Meðalársúrkoman er á milli 900 og 1600 mm.  Fellibyljir og hitabeltisóveður setja strik í reikninginn með aukinni úrkomu og gífurlegum flóðum.

Íbúarnir eru af mismunandi bergi brotnir, 60% af spænsku, 22% eru múlattar, 11% af afrísku og 1% kínversku.  47% íbúanna eru katólsk og líklega halla flestir aðrir sér að katólskunni, þótt þeir iðki hana ekki út í yztu æsar, 4% mótmælendur (bandaríks áhrif) og 2% eru fylgjendur trúarbragðanna „santería”, sem er blanda katólsku og afrískra trúarbragða.  Einnig er lítill söfnuður gyðinga í Havana.   Flestir landsmenn taka trú sína hátíðlega og eru ekki sáttir við léttvægar umræður um trúmál.

Frumbyggjar eyjarinnar voru Guanahabatey frá Mexíkó og Ciboney frá suðurhluta N-Ameríku, sem komu til Kúbu u.þ.b. 3500 f.Kr.  Tainoindíánar útrýmdu þeim á 12. öld.  Þeir voru þróaðri og af Arawakstofni (frá S-Ameríku).  þeir höfðu mikla ánægju af hátíðum, dansi, knattleikjum, tóbaksreykingum og drykkju (cassava).

Kúba er ekki eins þéttbýl og aðrar Antilleyjar (>90 íb. á km²).  Nálægt 70% íbúanna búa í borgum.  Íbúafjöldinn um aldamótin var u.þ.b. 2 milljónir en hann fjórfaldaðist hér um bil næstu 80 árin.  Á fyrstu áratugum 20. aldarinnar fluttist hálf milljón Spánverja til Kúbu og styrkti stöðu hvíta hluta íbúanna svo tryggilega, að mörg hundruð þúsund aðfluttra Haïtibúa jöfnuðu ekki stöðuna.

Eftir valdatöku Kastrós fluttist stór hluti yfir- og millistéttanna brott (200.000) og settist að í Flórída (flestir í Stór-Miami; Litla Havana).  Þessi blóðtaka kom illa niður á atvinnulífinu, þar sem skortur varð á faglærðu fólki, en samt breyttust tölur um íbúafjöldans lítið.  Íbúum fjölgaði um rúmlega 20% á árunum milli 1950 og 1970 en tekizt hefur að koma árlegri fjölgun niður í 2%.  Árið 1972 var fjöldi brottfluttra enn þá 17.000 fleiri an aðfluttra en tveimur árum síðar var munurinn orðinn tæplega 4.000.  Síðan hefur hann aukizt vegna þess, hve margir pólitískir fangar hafa verið látnir lausir og hve mörgum óæskilegum íbúum hefur verið vísað úr landi.  Þessar aðgerðir ollu miklum vandræðum í Flórída, því að þangað streymdi þetta fólk.

Mesta þéttbýlið er í og við Havana (rúmlega 2,5 millj. íb.; 2.600 á km²).  Þéttbýlasta héraðið er Santiago de Cuba á suðurströndinni, þá koma Havanahérað í norðri, Holguin í austri og Santa Clara á miðri eyjunni.  Þrjú strjálbýlustu svæðin eru, fjallahéraðið Guantánamo í suðaustri, nautgripahéraðið Gamagüey í austri og sykurhéraðið Matanzas austan Havana. 

Aldursskipting íbúanna er eftirfarandi:  35% eru yngri en 17 ára; 42% 17 - 45 ára og 23% eldri.  Vinnuaflið skiptist á eftirfarandi hátt árið1985:  25% í landbúnaði, skógarhöggi, skógrækt og fiskveiðum; 40% í framleiðslugreinum og 35% í þjónustustörfum.  Líklega er hér um bil helmingur íbúanna afkomendur evrópskra innflytjenda (flestra spænskra).  Hinn helmingurinn er negrar, múlattar, mestítar (afkomendur indíána og Spánverja) og nokkrir kínverjar.

Félagslegt ástand á Kúbu breyttist mikið við valdatöku Kastrós.  Meðal þess, sem bætt var og lagfært, var skólakerfið og heilbrigðisþjónustan.

Mynd:  Dómkirkjan í Havana.