Stóribanki
er hluti amerķska landgrunnsins ķ Atlantshafinu sušaustan og sunnan Nżfundalands.
Žarna er alžjóšlegt veišisvęši, 560 km langt frį noršri
til sušurs og 675 km breitt frį austri til vesturs.
Innan žessa stóra hafsvęšis er aragrśi fiskimiša, s.s.
Grand, Green og St. Pierre, og sumir įlķta, aš mešal žeirra sé
Georgsbanki, austsušaustan Cape Cod (Žorskhöfša) ķ Massachusetts ķ
BNA. Mešaldżpi
į Stórabankasvęšinu er 55 m en vķša nęr žaš 180 m.
Žarna blandast kaldur Labradorstraumurinn og Golfstraumurinn aš
sunnan og žoka er algeng į svęšinu lķkt og fyrir Austurlandi.
Žarna er allra vešra von og stundum skapar borgarķs verulega hęttu.
Blöndun kalds og volgs sjįvar skapar góš skilyrši fyrir
svif, sem fiskar lifa į beint og óbeint.
John Cabot varš fyrstur til aš segja frį žessu frįbęra veišisvęši
1498. Hann
var Ķtali ķ könnunarferš fyrir brezka stušningsmenn.
Helztu
fisktegundir, sem veišast į svęšinu, eru žorskur, żsa, rósfiskur,
żmsir flatfiskar, sķld, makrķll og tśnfiskur.
Margar žjóšir ofveiddu svęšiš upp śr mišri sķšustu öld
meš afkastamiklum togurum.
Žį var fariš aš setja reglur um möskvastęrš, sem geršu
ekki mikiš gagn.
Įriš 1977 fęrši Kanada fiskveišilögsögu sķna śt ķ 200
sjómķlur, sem nįšu yfir mestan hluta Stórabanka.
Samningar milli Kanada og annarra landa, sem höfšu stundaš žar
veišar, kvįšu į um veiši annarra tegunda og stofna en Kanadamenn gįtu
sjįlfir annaš.
Um svipaš leyti fannst talsvert magn af olķu og gasi undir
Miklabanka.
Žeim,
sem vilja fręšast nįnar um žetta hafsvęši og fiskveišar žar,
skal bent į bókina Ęvisaga žorsksins eftir Mark
Kurlanski (1997), sem Ólafur Hannibalsson
žżddi (1998).
Hinn 18. nóvember 1929 varš stór
jaršskjįlfti (7,2R) į hafsbotninum og risafljóšbygljan (tsunami)
olli miklu tjóni og dauša 27 manns į Nżfundnalandi. |