Trieste, hafnarborg við Triesteflóaa og Adríkahafið, er höfuðstaður
samnefnds svæðis og Friuli-Feneyjahéraðs við Triesteflóa, á
Norður-Ítalíu. Höfn borgarinnar er stór og vel búin tækjum. Þar eru
m.a. skipasmíðastöðvar. Í borginni eru einng stálver og verksmiðjur á
sviðum vefnaðar, vélbúnaðar- og matvælaframleiðslu. Gamli borgarhlutinn
er í neðanverðum hlíðum San Giusto-hæðarinnar og nýi borgarhlutinn nær
niður að höfninni. Meðal aðalmerkisstaða borgarinnar eru rómverskt
hringleikahús og San Giusto basilíkan (5. öld). Háskóli borgarinnar var
stofnaður 1938 og stofnun æðri menntunar á sviði eðlisfræði árið 1979.
Ágústus
keisari lét gera þar höfn á 1. öld f.Kr. Eftir skiptingu
Vesturrómverska ríksins á 5. öld náði Atli húnakonungur borginni á sitt
vald. Á 6. öld varð hún hluti af býzantíska veldisins. Á 8. öld réðu
langbarðar borginni um stutt skeið og síðan karólínar (annað ættarveldi
konunga Frankaveldis). Lokst varð borgin sjálfstætt samfélag. Árið
1382 afréðu borgarbúar að njótar verndar Austurríkismanna allt fram yfir
fyrri heimsstyrjöldina (nema á árunum 1797-1805 og 1809-1813, þegar hún
varð hluti af hinu franska hernámi Ítalíu. Árið 1719 gerði Karl VI,
keisari Hins heilaga rómverska ríkis, Trieste að sjálfstæðri hafnarborrg.
Hún og umhverfi hennar varð sérstöku krúnulandsvæði árið 1867.
Austurríska stjórnin afnam leyfisbréf hinnar sjálfstæðu hafnarborgar
árið 1891 og gaf út fríhafnarbréf í staðinn. Borgin óx og dafnaði á 19.
og 20. öldum sem út- og innflutningshöfn fyrir Miðevrópulönd.
Ítalskar hersveitir náðu borginni á sitt vald árið 1918. Árið 1919
sömdu Ítalar við Austurríkismenn í Saint-Germain um yfirráð yfir
borginni. Þótt hún héldi áfram að vera fríhafnarborg, hnignaði hagur
hennar sem miðstöð utanríkisviðskipta undir ítalskri stjórn vegna þess
að pólitískt sambandi hennar við við Mið-Evrópu rofnaði en iðnþróunin
hélt áfram. Júgóslavneskar hersveitir náðu borginni á sitt vald í maí
1945 og samkvæmt friðarsamingum árið 1947 varð Triesta og nánasta
umhverfi hennar að frjáls landsvæðis undir verndarvæng Sameinuðu
þjóðanna. Svæðinu var skipt í svæði A, sem náði yfir borgina sjálfa og
var undir stjórn bandamanna, og svæði B, sem var undir stjórn Júgóslava.
Mestur hluti svæðis A varð ítalskts land á ný samkvæmt samningum við
Júgóslavar árið 1954 (staðfestir árið 1974), sem kváðu einnig um
áframhaldandi fríhafnarstöðu borgarinnar. Aðrir hlutar svæðisins voru
innlimaðir í Júgóslavíu og urðu síðan hluti Slóveníu, þegar hún varð að
lýðveldi árið |